I. Tội phạm giao thông Đà Nẵng Báo động thực trạng 2016 2020
Thực trạng tội phạm giao thông Đà Nẵng trong giai đoạn 2016 - 2020 cho thấy những con số đáng báo động, phản ánh một vấn đề nhức nhối trong công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông. Theo nghiên cứu của Thạc sĩ Lê Công Tuấn (2021), Tòa án Nhân dân hai cấp tại Đà Nẵng đã xét xử sơ thẩm 270 vụ án với 276 bị cáo, chiếm tới 4,43% tổng số vụ án hình sự và 4,53% tổng số bị cáo trên toàn địa bàn. Trung bình mỗi năm, thành phố phải xử lý 54 vụ án liên quan đến vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Điều đáng lo ngại là sự chênh lệch giữa số vụ khởi tố và số vụ được đưa ra xét xử. Trong khi có 295 vụ được khởi tố điều tra, chỉ có 270 vụ được xét xử (chiếm 91,52%), cho thấy tồn tại những vướng mắc trong quá trình tố tụng, ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật. Những con số này không chỉ là thống kê đơn thuần, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về những hậu quả đau lòng do tai nạn giao thông Đà Nẵng gây ra, đòi hỏi một cái nhìn toàn diện về nguyên nhân và các giải pháp cấp bách để đảm bảo an toàn giao thông Đà Nẵng.
1.1. Phân tích số liệu tai nạn giao thông Đà Nẵng giai đoạn 5 năm
Bức tranh toàn cảnh về số liệu tai nạn giao thông Đà Nẵng từ 2016-2020 cho thấy tính chất phức tạp của vấn đề. Trong tổng số 504 vụ tai nạn giao thông (TNGT), có đến 295 vụ được xếp vào loại nghiêm trọng trở lên và đã được khởi tố điều tra 100%. Tuy nhiên, tỷ lệ các vụ án được đưa ra xét xử chỉ đạt 91,52% (270/295 vụ). Có 25 vụ (8,47%) đã bị đình chỉ hoặc tạm đình chỉ điều tra vì nhiều lý do như bị can tử vong hoặc hậu quả ít nghiêm trọng. Thực trạng này cho thấy việc áp dụng pháp luật, đặc biệt là Bộ luật Hình sự tội giao thông, chưa thực sự triệt để. Vẫn còn tồn tại tư tưởng "trọng tình hơn trọng lý", dẫn đến việc thỏa thuận bồi thường dân sự được ưu tiên hơn truy cứu trách nhiệm hình sự, làm giảm hiệu quả răn đe và phòng ngừa chung.
1.2. Các điểm nóng về địa bàn và khung giờ phạm tội
Phân tích cơ cấu tội phạm cho thấy sự phân hóa rõ rệt theo địa bàn và thời gian. Quận Liên Chiểu là nơi có tỷ lệ tội phạm trên đầu người cao nhất, trong khi quận Thanh Khê có mật độ cao nhất tính trên diện tích. Điều này chỉ ra các khu vực có nguy cơ cao, cần được lực lượng công an giao thông Đà Nẵng tập trung tuần tra. Về thời gian, khung giờ từ 18 giờ đến 24 giờ đêm là cao điểm xảy ra các vụ án, với 96 vụ (chiếm 33,68%). Đây là thời điểm người dân tan làm, tham gia các hoạt động ăn uống, giải trí, dẫn đến việc lái xe sau khi uống rượu bia gia tăng, cùng với điều kiện ánh sáng kém, khiến các điểm đen tai nạn giao thông trở nên nguy hiểm hơn.
1.3. Hành vi vi phạm luật giao thông và loại phương tiện đặc trưng
Xe mô tô, xe máy là phương tiện liên quan đến nhiều vụ án nhất, với 140 vụ (chiếm 47,45%), phản ánh thực tế đây là phương tiện chủ yếu tại Đà Nẵng. Các hành vi vi phạm luật giao thông phổ biến nhất dẫn đến hậu quả nghiêm trọng bao gồm: đi vào đường cấm hoặc sai làn đường (17,14%), vi phạm quy định về nồng độ cồn (17,71%), thiếu chú ý quan sát (13,14%), và không giữ khoảng cách an toàn (12%). Những hành vi này trực tiếp xuất phát từ ý thức người tham gia giao thông, cho thấy sự coi thường pháp luật và an toàn của bản thân cũng như người khác.
II. Top 3 nguyên nhân chủ quan gây tội phạm giao thông Đà Nẵng
Nguyên nhân sâu xa của tình hình tội phạm giao thông Đà Nẵng không chỉ nằm ở các yếu tố khách quan như hạ tầng mà còn bắt nguồn từ chính yếu tố con người. Các đặc điểm tâm lý, nhận thức và hành vi của người điều khiển phương tiện đóng vai trò quyết định. Theo phân tích từ luận văn, ý thức người tham gia giao thông là mắt xích yếu nhất trong chuỗi đảm bảo an toàn. Nhiều người vẫn mang tư duy lái xe tùy tiện, tự do, coi thường các quy tắc chung, một phần do ảnh hưởng từ lối sống tiểu nông và tâm lý đám đông. Sự hình thành nhân cách lệch chuẩn này có nguồn gốc từ những khiếm khuyết trong giáo dục gia đình và nhà trường, tạo ra một thế hệ người tham gia giao thông thiếu kỹ năng, thiếu nhận thức và thiếu trách nhiệm. Các hành vi nguy hiểm như đua xe trái phép Đà Nẵng hay chống người thi hành công vụ đều là biểu hiện cực đoan của những hạn chế về ý thức này, cần được nhìn nhận là nguyên nhân gốc rễ để có giải pháp phòng ngừa hiệu quả.
2.1. Ý thức người tham gia giao thông và văn hóa giao thông
Ý thức người tham gia giao thông tại Đà Nẵng, cũng như nhiều đô thị khác tại Việt Nam, còn tồn tại nhiều bất cập. Luận văn của Thạc sĩ Lê Công Tuấn chỉ ra thói quen tham gia giao thông tùy tiện, theo sở thích cá nhân như phóng nhanh, vượt ẩu, chuyển làn đột ngột đã ăn sâu vào tiềm thức nhiều người. Đây là hệ quả của một nền văn hóa giao thông chưa được định hình vững chắc, nơi tâm lý đám đông và sự thiếu kiên nhẫn thường lấn át các quy định pháp luật. Hành vi này không chỉ gây ra các vụ tai nạn giao thông Đà Nẵng mà còn tạo ra một môi trường giao thông hỗn loạn, tiềm ẩn rủi ro cho tất cả mọi người.
2.2. Khiếm khuyết trong giáo dục gia đình và ảnh hưởng nhân cách
Môi trường gia đình có tác động sâu sắc đến việc hình thành nhân cách và ý thức tuân thủ pháp luật của mỗi cá nhân. Thống kê cho thấy, các bị cáo trong các vụ án giao thông thường xuất thân từ những gia đình có khiếm khuyết trong giáo dục: gia đình quá nuông chiều (17,96%), gia đình có người thân từng vi phạm pháp luật (14,68%), hay cha mẹ thiếu quan tâm (13,55%). Việc cha mẹ thiếu gương mẫu, không giáo dục con cái về luật lệ, thậm chí bao che cho các hành vi sai trái đã vô tình dung túng cho thái độ coi thường pháp luật, dẫn đến những hậu quả gây tai nạn chết người sau này.
2.3. Tác hại của việc lái xe sau khi uống rượu bia và sử dụng chất kích thích
Lái xe sau khi uống rượu bia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các vụ tai nạn thảm khốc. Số liệu cho thấy 17,71% số vụ án có liên quan đến vi phạm về nồng độ cồn. Rượu bia làm suy giảm khả năng phán đoán, làm chậm tốc độ phản xạ và gây ra các hành vi liều lĩnh, mất kiểm soát. Mặc dù Nghị định 100 đã có những chế tài xử phạt rất nghiêm khắc, tình trạng này vẫn diễn ra phổ biến. Điều này cho thấy việc xử lý vi phạm giao thông cần phải quyết liệt hơn, kết hợp với công tác tuyên truyền luật giao thông sâu rộng để thay đổi nhận thức và hành vi của người dân.
III. Phân tích nguyên nhân khách quan của tội phạm giao thông Đà Nẵng
Bên cạnh các yếu tố chủ quan từ con người, tình hình tội phạm giao thông Đà Nẵng còn chịu tác động mạnh mẽ từ các nguyên nhân khách quan. Sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng của thành phố đã tạo ra áp lực khổng lồ lên hệ thống hạ tầng giao thông Đà Nẵng. Tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân vượt xa khả năng đáp ứng của mạng lưới đường bộ, dẫn đến tình trạng quá tải và xung đột giao thông thường xuyên. Công tác quy hoạch, xây dựng và tổ chức giao thông vẫn còn nhiều bất cập, tạo ra nhiều điểm đen tai nạn giao thông. Sự yếu kém trong quản lý nhà nước, từ việc phân cấp quản lý chưa hợp lý đến việc xử lý các bất cập hạ tầng còn chậm trễ, đã góp phần làm gia tăng nguy cơ tai nạn. Thêm vào đó, việc xử lý vi phạm giao thông đôi khi chưa đủ nghiêm, các hoạt động của lực lượng công an giao thông Đà Nẵng chưa tạo ra được sức răn đe cần thiết, khiến cho tình trạng vi phạm luật giao thông vẫn tiếp diễn phức tạp.
3.1. Bất cập trong hạ tầng giao thông Đà Nẵng và các điểm đen
Hạ tầng giao thông Đà Nẵng dù đã được đầu tư đáng kể nhưng vẫn chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa. Nhiều tuyến đường đô thị có mật độ giao cắt dày đặc, đường quốc lộ đi qua trung tâm thành phố với làn đường hỗn hợp, mặt đường xuống cấp. Đặc biệt, các tuyến đường như tránh Nam Hải Vân - Túy Loan tồn tại nhiều điểm giao cắt tự phát nguy hiểm. Thống kê cho thấy, 78,57% số vụ án xảy ra tại các giao lộ không có đèn tín hiệu. Những điểm đen tai nạn giao thông này là kết quả của việc quy hoạch và tổ chức giao thông chưa đồng bộ, tạo ra những "cái bẫy" nguy hiểm cho người tham gia giao thông.
3.2. Hạn chế trong công tác tổ chức và quản lý nhà nước
Công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn giao thông còn bộc lộ nhiều hạn chế. Việc phân cấp quản lý các tuyến quốc lộ cho Bộ Giao thông Vận tải khiến thành phố Đà Nẵng bị động và chậm trễ trong việc khắc phục các điểm bất cập. Các giải pháp tổ chức giao thông như phân làn, xây dựng nút giao khác mức chưa được triển khai đồng bộ. Bên cạnh đó, công tác quản lý hoạt động kinh doanh vận tải còn lỏng lẻo. Số liệu cho thấy TNGT xảy ra nhiều ở các doanh nghiệp nhỏ và hộ cá thể, nơi việc tuân thủ các quy định về an toàn kỹ thuật và thời gian lao động của tài xế thường bị xem nhẹ vì lợi ích kinh tế.
3.3. Áp lực từ sự gia tăng dân số và phương tiện cơ giới
Đà Nẵng đang quản lý gần 1 triệu xe mô tô và gần 100.000 xe ô tô, chưa kể một lượng lớn phương tiện từ các địa phương khác lưu thông qua địa bàn hàng ngày. Sự gia tăng dân số cơ học với hàng chục nghìn công nhân và sinh viên tạm trú cũng tạo ra áp lực khổng lồ lên hệ thống giao thông. Mật độ phương tiện cao trên một mạng lưới đường bộ có hạn làm giảm khả năng lưu thông, tăng xung đột và va chạm. Đây là một điều kiện khách quan thuận lợi làm nảy sinh các hành vi vi phạm luật giao thông và góp phần làm gia tăng số vụ tai nạn giao thông Đà Nẵng.
IV. Các giải pháp giảm thiểu tai nạn giao thông Đà Nẵng hiệu quả
Để giải quyết tận gốc vấn đề tội phạm giao thông Đà Nẵng, cần triển khai một hệ thống các giải pháp đồng bộ, tác động vào cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Cốt lõi của các giải pháp giảm thiểu tai nạn là phải thay đổi được ý thức người tham gia giao thông. Điều này đòi hỏi một chiến lược dài hạn, bắt đầu từ việc đổi mới công tác tuyên truyền luật giao thông, làm cho pháp luật trở nên gần gũi và dễ hiểu hơn với mọi tầng lớp nhân dân. Song song đó, vai trò của giáo dục trong gia đình và nhà trường phải được đề cao, hình thành văn hóa giao thông an toàn từ khi còn nhỏ. Về phía các cơ quan quản lý, cần quyết liệt hơn trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cấp hạ tầng giao thông Đà Nẵng, và đặc biệt là tăng cường hiệu quả xử lý vi phạm giao thông. Việc ứng dụng công nghệ như hệ thống camera phạt nguội Đà Nẵng và nâng cao năng lực của lực lượng chức năng là những bước đi cần thiết để lập lại trật tự an toàn giao thông.
4.1. Nâng cao hiệu quả tuyên truyền luật giao thông và giáo dục
Công tác tuyên truyền luật giao thông cần được thực hiện một cách sáng tạo, đa dạng và hướng đến đúng đối tượng. Thay vì các phương pháp truyền thống, cần tập trung vào các kênh truyền thông hiện đại, mạng xã hội, xây dựng các video tình huống, các câu chuyện cảnh báo thực tế để tác động mạnh mẽ đến nhận thức. Đồng thời, cần đưa giáo dục an toàn giao thông thành một môn học chính khóa, có tính thực tiễn cao trong nhà trường. Gia đình phải trở thành tấm gương và có trách nhiệm trong việc giáo dục con em mình tuân thủ pháp luật, đảm bảo an toàn giao thông Đà Nẵng.
4.2. Hoàn thiện hạ tầng và tổ chức giao thông khoa học
Một trong những giải pháp giảm thiểu tai nạn quan trọng là đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông Đà Nẵng. Cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm các điểm đen tai nạn giao thông, lắp đặt hệ thống đèn tín hiệu, biển báo đầy đủ tại các giao lộ nguy hiểm. Việc quy hoạch các tuyến đường dành riêng cho xe tải nặng, container, và phát triển giao thông công cộng cần được đẩy mạnh để giảm tải cho các tuyến đường nội đô. Tổ chức giao thông phải khoa học, hợp lý, dựa trên việc phân tích dữ liệu lưu lượng xe và các điểm xung đột để đưa ra phương án tối ưu, đảm bảo dòng chảy giao thông thông suốt và an toàn.
4.3. Tăng cường xử lý vi phạm giao thông và tính nghiêm minh
Hiệu quả phòng ngừa tội phạm phụ thuộc rất lớn vào tính nghiêm minh của pháp luật. Cần tăng cường tuần tra kiểm soát và xử lý vi phạm giao thông một cách quyết liệt, không có vùng cấm. Đặc biệt tập trung vào các lỗi là nguyên nhân trực tiếp gây tai nạn như vi phạm nồng độ cồn, chạy quá tốc độ, vượt ẩu. Việc mở rộng hệ thống camera phạt nguội Đà Nẵng trên toàn thành phố sẽ giúp giám sát 24/7 và xử phạt chính xác, khách quan. Đồng thời, cần nâng cao năng lực, đạo đức công vụ của lực lượng công an giao thông Đà Nẵng để đảm bảo mọi hành vi vi phạm đều bị xử lý đúng theo quy định của Bộ luật Hình sự tội giao thông và các văn bản liên quan.
