Tình Hình Đái Tháo Đường Tại Việt Nam: Thực Trạng và Dự Đ báo 2025

Trong những năm gần đây, đái tháo đường luôn là vấn đề sức khỏe lớn trên thế giới, với tốc độ phát triển nhanh. Đáng lo ngại là bệnh đang tăng nhanh ở các nước đang phát triển, đặc biệt là Châu Á và Châu Phi. Tại Châu Á, năm 1995 có 62,5 triệu người mắc bệnh, dự kiến năm 2010 sẽ có 221 triệu người. Trên thế giới, dự báo năm 2025 sẽ có khoảng 300 - 330 triệu người mắc bệnh. Bệnh có liên quan đến yếu tố chủng tộc, dân tộc và khu vực địa lý. Tỉ lệ mắc bệnh cao nhất ở người Châu Mỹ và các đảo Thái Bình Dương.

Bệnh thường được chia thành hai loại chính dựa trên trình độ phát triển kinh tế. Ở các nước đang phát triển, đái tháo đường thể thừa cân và béo phì thường thấy ở người có thu nhập cao, lao động nhẹ nhàng. Ngược lại, ở các nước phát triển, đái tháo đường thể thừa cân và béo phì lại thấy ở tầng lớp dân nghèo, ít học, không có ý thức phòng bệnh. Nghiên cứu của Bệnh viện Nội tiết Trung ương ở Hà Nội năm 2002 cho thấy tỷ lệ người mắc bệnh thuộc nhóm lao động nhẹ hoặc không lao động khá cao: 12,0%, nhóm lao động vừa và thấp 3,89%. Điều này cho thấy vai trò của hoạt động thể lực.

Các biến chứng của bệnh thường được chia theo thời gian xuất hiện và mức độ. Các biến chứng thường là hậu quả của chẩn đoán muộn, điều trị không thích hợp, hoặc do nhiễm khuẩn cấp tính. Biến chứng vi mạch liên quan đến mạch máu nhỏ (võng mạc, thần kinh, thận); biến chứng mạch máu lớn (tim, não, mạch máu ngoại vi), thậm chí các biến chứng này có ngay tại thời điểm được phát hiện, nhất là ở người bệnh đái tháo đường. Đây là nguyên nhân không chỉ làm tăng gánh nặng kinh tế của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, mà còn là lý do chủ yếu làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh.

Về bệnh lý vi mạch, ở các nước có nền kinh tế phát triển, bệnh võng mạc đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa và giảm thị lực ở người trên 60 tuổi. Sau 15 năm bị bệnh, khoảng 2% số người bệnh bị mù trong khi 10% bị giảm thị lực nặng. Nếu như bệnh võng mạc là nguyên nhân thường gặp hàng đầu, thì suy thận giai đoạn cuối đứng vào hàng thứ 2. Tần suất thay đổi tùy quần thể và liên quan với mức độ nặng, nhẹ của bệnh và thời gian mắc bệnh. Theo thống kê của WHO, tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương có khoảng 35% số người đái tháo đường trong khu vực bị bệnh võng mạc.

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa đái tháo đường. Nên tăng cường tiêu thụ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu. Hạn chế đồ ngọt, nước ngọt có gas, thực phẩm chế biến sẵn và chất béo bão hòa. Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày giúp duy trì đường huyết ổn định. Uống đủ nước cũng rất quan trọng để đảm bảo chức năng cơ thể hoạt động tốt.

Vận động thể lực thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát cân nặng. Nên tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần. Các hoạt động thể lực phù hợp bao gồm đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội, đạp xe và tập yoga. Lựa chọn các hoạt động thể lực phù hợp với sở thích và thể trạng cá nhân để duy trì lâu dài.

Có nhiều loại thuốc uống được sử dụng trong điều trị đái tháo đường, bao gồm metformin, sulfonylurea, thiazolidinedione, DPP-4 inhibitors và SGLT2 inhibitors. Mỗi loại thuốc có cơ chế tác dụng khác nhau và phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân. Bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp dựa trên tình trạng sức khỏe, mức đường huyết và các yếu tố khác.

Insulin là một hormone quan trọng giúp vận chuyển glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Ở những bệnh nhân đái tháo đường type 1 và một số bệnh nhân type 2, cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả. Trong trường hợp này, việc tiêm insulin là cần thiết để kiểm soát đường huyết.

Bệnh đái tháo đường gây ra gánh nặng kinh tế lớn cho xã hội do chi phí điều trị, chăm sóc sức khỏe và mất năng suất lao động. Các biến chứng của bệnh như tim mạch, suy thận và mù lòa đòi hỏi chi phí điều trị cao và kéo dài. Việc phòng ngừa đái tháo đường và kiểm soát bệnh hiệu quả có thể giúp giảm thiểu gánh nặng kinh tế này.

Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách y tế nhằm phòng chống đái tháo đường, bao gồm chương trình mục tiêu quốc gia về phòng chống các bệnh không lây nhiễm, tăng cường giáo dục sức khỏe và tầm soát bệnh sớm. Tuy nhiên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, tổ chức xã hội và cộng đồng để thực hiện các chính sách này hiệu quả.

Tự theo dõi đường huyết tại nhà là một phần quan trọng trong việc kiểm soát đái tháo đường. Người bệnh cần được hướng dẫn cách sử dụng máy đo đường huyết, thời điểm đo và cách ghi chép kết quả. Kết quả đo đường huyết giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ phù hợp.

Lối sống lành mạnh đóng vai trò then chốt trong việc ổn định đường huyết. Người bệnh cần duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống điều độ, tập luyện thể lực thường xuyên và ngủ đủ giấc. Hạn chế căng thẳng và tránh xa các chất kích thích như rượu bia và thuốc lá.