I. Tổng Quan Về Tình Hình Bệnh Dại Tại Tuyên Quang Hiện Nay
Bệnh dại là một vấn đề y tế công cộng quan trọng, ảnh hưởng lớn đến kinh tế và sức khỏe cộng đồng. Trước năm 1996, trung bình mỗi năm Việt Nam có khoảng 300.000 người bị súc vật cắn phải tiêm phòng vắc xin dại, đặc biệt có tới 500 người tử vong do lên cơn dại. Bệnh xảy ra chủ yếu ở các tỉnh thành phía Bắc. Nguyên nhân chính gây tử vong là do số chó bị nhiễm virus dại rất lớn, lưu hành hầu hết ở các tỉnh thành. Số lượng chó nuôi ước tính khoảng 6-8 triệu con, một số lớn không được quản lý và tiêm phòng đầy đủ. Do sự hiểu biết của người dân còn hạn chế nên chưa biết cách xử lý vết thương, không đi tiêm hoặc đi tiêm muộn, tiêm vắc xin không đủ liều hoặc chữa đông y. Tuy nhiên, bệnh dại ở nước ta vẫn đang là vấn đề nan giải gây ảnh hưởng đến tính mạng và tiền của người dân.
1.1. Dịch Tễ Bệnh Dại Tại Việt Nam và Tỉnh Tuyên Quang
Tuyên Quang là một tỉnh miền núi phía Bắc có diện tích tự nhiên là 5.000 người, có 6 huyện và 1 thành phố, gồm 141 xã phường. Trong những năm qua tình hình bệnh dại gây tử vong trên người, tại tỉnh Tuyên Quang đứng thứ 4 trong 28 tỉnh phía Bắc Việt Nam. Hàng năm số người đến tiêm phòng vắc xin khoảng 3000 - 3500 người. Từ năm 2000 – 2009 số người tử vong do bệnh dại là 88 người trong đó 90 % trong số này không đi tiêm phòng vắc xin, số còn lại là tiêm không đủ mũi, một số trường hợp còn đi chữa bằng thuốc nam, năm 2006 có 15 trường hợp tử vong, năm 2007 có 14 trường hợp tử vong về bệnh dại, năm 2008 có 13 trường hợp tử vong, năm 2009 có 6 trường hợp, riêng huyện Yên Sơn năm 2007 có 8 trường hợp tử vong.
1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về Bệnh Dại Tuyên Quang
Để có cơ sở khoa học, chắc chắn, tìm giải pháp để có thể khống chế bệnh dại, từ trước đến nay tỉnh Tuyên Quang chưa có nghiên cứu nào về đặc điểm, phân bố dịch tễ học bệnh dại, từ đó nhân rộng mô hình điểm để khống chế bệnh dại trên địa bàn toàn tỉnh. Vấn đề cần quan tâm đó là hiện nay chúng ta đã có vắc xin tiêm phòng cho đàn chó, hiện nay ngành thú y đang triển khai tuy nhiên do nhiều nguyên nhân, tỷ lệ tiêm phòng cho đàn chó đạt thấp khoảng 30-40 % trên tổng đàn. Vắc xin tiêm phòng cho người được Trung tâm y tế dự phòng triển khai tại các huyện, đủ đáp ứng nhu cầu tiêm phòng cho người dân, nhưng số tử vong vẫn còn, hoặc có giảm kết quả không bền vững.
II. Thực Trạng Lây Nhiễm Bệnh Dại Từ Chó Mèo Tại Tuyên Quang
Bệnh dại lây truyền chủ yếu qua vết cắn của động vật bị nhiễm bệnh, đặc biệt là chó và mèo. Virus dại xâm nhập vào cơ thể người qua vết cắn, vết xước, hoặc vết liếm trên da bị tổn thương. Ở một số súc vật ăn thịt trong nước bọt của chúng có nhiều enzym hyaluronidase là yếu tố có thể giúp cho virus dại lan tỏa nhanh hơn tới hệ thần kinh. Là một virus ái thần kinh, sau khi xâm nhập nó tồn tại và nhân lên tại vết thương từ vài giờ cho tới vài tuần. Sau đó nhanh chóng đi tới các đầu mút thần kinh cảm giác và vận động của hệ thần kinh ngoại biên rồi chuyển tới cơ quan thần kinh trung ương.
2.1. Đường Lây Truyền Bệnh Dại Từ Động Vật Sang Người
Virus dại xâm nhập vào cơ thể người từ động vật bị dại qua vết cắn, vết xước, vết liếm trên lớp da, niêm mạc bị tổn thương. Ở một số súc vật ăn thịt trong nước bọt của chúng có nhiều enzym hyaluronidase là yếu tố có thể giúp cho virus dại lan tỏa nhanh hơn tới hệ thần kinh. Là một virus ái thần kinh, sau khi xâm nhập nó tồn tại và nhân lên tại vết thương từ vài giờ cho tới vài tuần. Sau đó nhanh chóng đi tới các đầu mút thần kinh cảm giác và vận động của hệ thần kinh ngoại biên rồi chuyển tới cơ quan thần kinh trung ương.
2.2. Thời Gian Ủ Bệnh và Triệu Chứng Lâm Sàng Bệnh Dại
Thời kỳ ủ bệnh tương ứng với sự di chuyển và nhân lên của virus. Thời gian này dài hay ngắn tùy thuộc vào quãng đường phải đi qua từ nơi vết cắn đến thần kinh trung ương. Thời gian ủ bệnh trung bình là 30-90 ngày (80% trường hợp ), có những trường hợp nhanh dưới 20 ngày (5-10% trường hợp) hoặc chậm hơn 3 tháng (7-20% trường hợp). Thời gian ủ bệnh ngắn nhất được tìm thấy khi vết cắn ở đầu, mặt, tay và đặc biệt đối với trẻ em.
III. Cách Phòng Ngừa Bệnh Dại Hiệu Quả Tại Tỉnh Tuyên Quang
Bệnh dại tuy có tỷ lệ tử vong cao, nhưng là bệnh có thể phòng được nhờ sự hiểu biết về các biện pháp dự phòng. Vấn đề này, tại tỉnh Tuyên Quang từ trước đến nay chưa có một giải pháp can thiệp nào để giúp cho người dân hiểu biết được các biện pháp dự phòng bệnh dại có hiệu quả. Vì vậy, việc nghiên cứu đặc điểm dịch tễ học của bệnh, tìm hiểu thực trạng hiểu biết về kiến thức phòng bệnh và thông qua đó áp dụng giải pháp can thiệp dự phòng có hiệu quả là rất có ý nghĩa thực tiễn đối với tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay.
3.1. Tiêm Phòng Vắc Xin Dại Cho Chó Mèo Giải Pháp Quan Trọng
Tiêm phòng vắc xin dại cho chó mèo là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Ngành thú y cần tăng cường triển khai tiêm phòng định kỳ, đảm bảo tỷ lệ tiêm phòng đạt trên 70% tổng đàn. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích người dân tiêm phòng cho vật nuôi.
3.2. Xử Lý Vết Thương Đúng Cách Khi Bị Chó Mèo Cắn
Khi bị chó mèo cắn, cần rửa kỹ vết thương bằng xà phòng và nước sạch trong 15 phút. Sau đó, sát trùng bằng cồn 70 độ hoặc dung dịch iodine. Đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm phòng vắc xin dại kịp thời.
3.3. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng Về Bệnh Dại
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục sức khỏe về bệnh dại và các biện pháp phòng ngừa cho người dân. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng như báo chí, truyền hình, mạng xã hội, tờ rơi, áp phích để tiếp cận đến mọi đối tượng.
IV. Nghiên Cứu Dịch Tễ Học Bệnh Dại Tại Tuyên Quang 2002 2011
Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ học bệnh dại tại tỉnh Tuyên Quang trong 10 năm (2002- 2011) nhằm mô tả đặc điểm dịch tễ học bệnh dại tại tỉnh. Đánh giá thực trạng kiến thức, thái độ và thực hành về phòng chống bệnh dại của người dân xã điểm tại huyện Yên Sơn. Đánh giá hiệu quả của biện pháp giáo dục truyền thông phòng chống bệnh dại tại xã điểm huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
4.1. Đặc Điểm Dịch Tễ Học Bệnh Dại Tại Tuyên Quang
Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính xảy ra ở động vật có vú, tác nhân gây bệnh là virus dại trong họ Rhabdoviridae. Ở Việt Nam virus dại lưu hành chủ yếu ở chó nhà, hiếm thấy hơn ở mèo. Virus xuất hiện trong nước dãi của chó hoặc mèo khoảng từ 3 đến 5 ngày trước khi con vật có triệu chứng lâm sàng đầu tiên và trong suốt thời gian bị bệnh.
4.2. Đánh Giá Kiến Thức Về Phòng Chống Bệnh Dại
Đánh giá kiến thức, thái độ và thực hành về phòng chống bệnh dại của người dân xã điểm tại huyện Yên Sơn. Từ đó, đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân.
V. Biện Pháp Truyền Thông Phòng Chống Bệnh Dại Tại Tuyên Quang
Đánh giá hiệu quả của biện pháp giáo dục truyền thông phòng chống bệnh dại tại xã điểm huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Từ đó, nhân rộng mô hình truyền thông hiệu quả đến các địa phương khác trong tỉnh.
5.1. Giáo Dục Sức Khỏe Về Bệnh Dại Cho Cộng Đồng
Tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, phát tờ rơi, áp phích về bệnh dại tại các địa phương. Sử dụng các kênh truyền thông đại chúng để tuyên truyền về bệnh dại và các biện pháp phòng ngừa.
5.2. Hợp Tác Giữa Các Ban Ngành Trong Phòng Chống Bệnh Dại
Tăng cường sự phối hợp giữa ngành y tế, thú y, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội trong công tác phòng chống bệnh dại. Xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng đơn vị.
VI. Kết Luận và Hướng Đi Mới Trong Phòng Chống Bệnh Dại
Bệnh dại vẫn là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng tại Tuyên Quang. Cần có sự chung tay của cả cộng đồng, các ban ngành liên quan để kiểm soát và tiến tới loại trừ bệnh dại trong tương lai.
6.1. Tăng Cường Nghiên Cứu Về Bệnh Dại Tại Tuyên Quang
Tiếp tục nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học, yếu tố nguy cơ và hiệu quả của các biện pháp phòng chống bệnh dại tại Tuyên Quang. Đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.
6.2. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Quản Lý Bệnh Dại
Sử dụng các ứng dụng di động, hệ thống thông tin địa lý (GIS) để quản lý thông tin về tiêm phòng, ca bệnh và ổ dịch bệnh dại. Nâng cao hiệu quả giám sát và ứng phó với dịch bệnh.
