Tính Biểu Cảm Trong Ngôn Ngữ Văn Chương Và Thơ Việt Nam Hiện Đại

Theo luận án của Trần Thị Hoa, tính biểu cảm trong ngôn ngữ văn chương là đặc tính thể hiện cảm xúc thông qua hình tượng nghệ thuật từ phía người sáng tác. Từ phía người thưởng thức, đó là khả năng gây kích thích của ngôn từ, tạo ra cảm xúc và tri nhận văn chương. Định nghĩa này nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa tác giả và độc giả, trong đó ngôn ngữ đóng vai trò trung gian truyền tải cảm xúc và ý nghĩa.

Cảm xúc là yếu tố then chốt tạo nên tính biểu cảm trong văn chương. Các nhà văn, nhà thơ sử dụng ngôn ngữ để diễn tả cảm xúc của nhân vật, của chính bản thân, hoặc để gợi lên cảm xúc ở người đọc. Sự biểu hiện cảm xúc có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, thông qua biện pháp tu từ, hình ảnh, âm thanh, và nhiều nghệ thuật biểu cảm khác. Cảm xúc làm cho tác phẩm trở nên sống động, chân thực và gần gũi với đời sống.

Cảm xúc là trải nghiệm cá nhân, mang tính chủ quan cao. Việc đánh giá tính biểu cảm của một tác phẩm đòi hỏi sự tinh tế và nhạy cảm của người phân tích. Cần tránh áp đặt những cảm xúc cá nhân lên tác phẩm, mà phải dựa vào ngôn ngữ, hình ảnh, và cấu trúc của tác phẩm để suy luận về cảm xúc mà tác giả muốn truyền tải.

Ngôn ngữ văn chương có khả năng biểu đạt vô vàn cung bậc cảm xúc, từ vui sướng, hạnh phúc đến buồn bã, đau khổ, giận dữ. Mỗi tác giả có một phong cách biểu cảm riêng, sử dụng biện pháp tu từ, hình ảnh, âm điệu khác nhau để diễn tả cảm xúc. Sự đa dạng này đòi hỏi người nghiên cứu phải có kiến thức sâu rộng về văn học, ngôn ngữ học, và lịch sử văn hóa.

Phân tích ngôn ngữ là bước quan trọng để nhận diện các biện pháp tu từ được sử dụng để tạo nên tính biểu cảm. Các biện pháp như so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, điệp ngữ, tương phản... có khả năng gợi lên cảm xúc mạnh mẽ ở người đọc. Cần chú ý đến âm điệu, nhịp điệu, và cách sử dụng từ ngữ của tác giả.

Hình tượng trong văn chương không chỉ là những hình ảnh cụ thể, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Việc phân tích hình tượng giúp khám phá những cảm xúc, tư tưởng, và giá trị mà tác giả muốn truyền tải. Cần chú ý đến mối quan hệ giữa các hình tượng với nhau và với bối cảnh của tác phẩm.

Ngôn ngữ nhân vật là phương tiện quan trọng để thể hiện tính biểu cảm trong truyện. Cách nhân vật sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu, và giọng điệu phản ánh tâm trạng, tính cách, và hoàn cảnh sống của họ. Ngôn ngữ nhân vật có thể trực tiếp diễn tả cảm xúc hoặc gián tiếp gợi lên cảm xúc ở người đọc.

Ngôn ngữ người kể chuyện không chỉ đơn thuần là phương tiện truyền đạt thông tin, mà còn thể hiện quan điểm, thái độ của tác giả đối với câu chuyện. Ngôn ngữ người kể chuyện có thể sử dụng biện pháp tu từ, hình ảnh, và giọng điệu để tạo nên tính biểu cảm, dẫn dắt cảm xúc của người đọc.

Tứ thơ là linh hồn của bài thơ, là ý tưởng chủ đạo mà nhà thơ muốn truyền tải. Tứ thơ thường được thể hiện qua hình ảnh, biểu tượng, và cảm xúc. Một tứ thơ hay có khả năng gợi lên cảm xúc sâu sắc và liên tưởng phong phú ở người đọc.

Hình tượng thơ là những hình ảnh cụ thể, mang ý nghĩa biểu tượng, có khả năng gợi lên cảm xúc và liên tưởng ở người đọc. Hình tượng thơ có thể là hình ảnh thiên nhiên, hình ảnh con người, hoặc hình ảnh đồ vật. Việc lựa chọn và sử dụng hình tượng thơ thể hiện tài năng và cá tính của nhà thơ.

Tính biểu cảm là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá giá trị thẩm mỹ của tác phẩm văn học. Một tác phẩm có tính biểu cảm cao có khả năng gây xúc động, khơi gợi cảm hứng, và thay đổi nhận thức của người đọc.

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về tính biểu cảm trong văn chương Việt Nam hiện đại, tập trung vào các vấn đề như: mối quan hệ giữa tính biểu cảm và tính hình tượng, tính trữ tình, ảnh hưởng của bối cảnh lịch sử - xã hội đến tính biểu cảm, và vai trò của tính biểu cảm trong việc xây dựng bản sắc văn hóa.