Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết dengue và hiệu quả phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh, Khánh Hòa

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Bệnh sốt xuất huyết Dengue

1.2. Tình hình sốt xuất huyết Dengue trên thế giới

1.3. Tình hình sốt xuất huyết Dengue Việt Nam

1.4. Đặc điểm sinh học muỗi Aedes

1.5. Phân loại muỗi Aedes

1.6. Phân bố của muỗi Aedes

1.7. Tập tính trú đậu, tiêu máu, tìm mồi của muỗi Aedes

1.8. Tập tính sinh sản của muỗi Aedes

1.9. Vai trò truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue của muỗi Aedes

1.10. Độ nhạy, kháng và cơ chế kháng hóa chất của muỗi Aedes

1.11. Chỉ số véc tơ trong giám sát muỗi Aedes

1.12. Tương quan chỉ số véc tơ với ca bệnh sốt xuất huyết Dengue

1.13. Các biện pháp phòng chống muỗi Aedes

1.13.1. Biện pháp vật lý- vệ sinh môi trường

1.13.2. Biện pháp sinh học

1.13.3. Biện pháp hóa học

1.13.4. Hóa chất diệt côn trùng

1.13.5. Chiến lược phòng chống muỗi kháng hóa chất diệt côn trùng

1.13.5.1. Sử dụng luân phiên nhiều nhóm hóa chất

1.13.5.2. Sử dụng xen kẽ các hóa chất

1.13.5.3. Sử dụng phối hợp nhiều nhóm hóa chất diệt

1.13.6. Các biện pháp sử dụng hóa chất phòng chống muỗi Aedes

1.13.6.1. Sử dụng hóa chất phun không gian phòng chống muỗi Aedes

1.13.6.2. Sử dụng hóa chất diệt bọ gậy Aedes

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu

2.2. Đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu

2.3. Địa điểm nghiên cứu

2.4. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 1. Thiết kế nghiên cứu

2.4.1. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

2.4.2. Nội dung nghiên cứu

2.4.3. Biến số và chỉ số trong nghiên cứu

2.4.4. Kỹ thuật và cách thức tiến hành nghiên cứu

2.4.5. Trang thiết bị, vật tư, hóa chất phục vụ nghiên cứu

2.5. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 2. Thiết kế nghiên cứu

2.5.1. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

2.5.2. Nội dung nghiên cứu

2.5.3. Các biến số, chỉ số trong nghiên cứu

2.5.4. Kỹ thuật và cách thức tiến hành nghiên cứu

2.5.5. Trang thiết bị, vật tư và hóa chất sử dụng trong nghiên cứu

2.6. Nhập, phân tích và xử lý số liệu

2.7. Sai số và loại trừ sai số. Đạo đức trong nghiên cứu

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017. Thành phần loài muỗi Aedes

3.2. Tập tính trú đậu của muỗi Aedes

3.3. Giá thể trú đậu của muỗi Aedes

3.4. Độ cao trú đậu của muỗi Aedes

3.5. Tập tính sinh sản của muỗi Aedes trong các dụng cụ chứa nước

3.6. Mức độ nhạy kháng, cơ chế kháng với hóa chất của muỗi Ae.

3.7. Các chỉ số muỗi Ae.aegypti giai đoạn 2015-2017

3.8. Tương quan chỉ số véc tơ với ca bệnh sốt xuất huyết Dengue

3.9. Đánh giá hiệu quả một số biện pháp phòng chống muỗi Aedes tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2018-2019

3.9.1. Đánh giá hiệu lực của hóa chất k-othrine 2EW phun ULV trong nhà

3.9.2. Đánh giá hiệu lực của hóa chất fludora co-max phun ULV trong nhà

3.9.3. So sánh hiệu lực của hóa chất fludora co-max và k-othrine 2EW phun ULV trong nhà

3.9.4. Hiệu quả của hóa chất fludora co-max phun ULV thực địa hẹp

3.9.5. Đánh giá tác dụng không mong muốn và chấp thuận của cộng đồng với hóa chất fludora co-max

3.9.6. Đánh giá hiệu lực diệt bọ gậy của hóa chất temebate

3.9.7. Đánh giá hiệu lực ức chế bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR

3.9.8. So sánh hiệu lực diệt, ức chế bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR và hóa chất temebate

3.9.9. Đánh giá hiệu quả diệt bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR tại thực địa hẹp. Tác dụng không mong muốn và sự chấp thuận của cộng đồng với hóa chất sumilarv 2MR

3.10. Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017. Các chỉ số véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017

3.11. Đánh giá hiệu quả biện pháp dùng hóa chất phun ULV diệt muỗi

3.12. Đánh giá hiệu quả biện pháp sử dụng hóa chất diệt bọ gậy

4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

PHỤ LỤC

I. Thực trạng sốt xuất huyết dengue tại Diên Khánh Khánh Hòa

Thực trạng sốt xuất huyết dengue tại huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2015-2017 được đánh giá qua các chỉ số dịch tễ và đặc điểm sinh học của muỗi Aedes. Nghiên cứu chỉ ra rằng, sốt xuất huyết dengue là bệnh truyền nhiễm phổ biến tại khu vực này, với muỗi Aedes là véc tơ truyền bệnh chính. Các chỉ số như chỉ số Breteau, chỉ số mật độ muỗi và chỉ số nhà có muỗi được sử dụng để đánh giá mức độ lưu hành của bệnh. Kết quả cho thấy, Diên Khánh là một trong những khu vực có tỷ lệ mắc sốt xuất huyết dengue cao nhất tại Khánh Hòa, đặc biệt là vào mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11.

1.1. Tình hình dịch bệnh

Tình hình dịch bệnh tại Diên Khánh được ghi nhận qua số ca mắc sốt xuất huyết dengue hàng năm. Theo báo cáo của Trung tâm Y tế dự phòng Khánh Hòa, số ca mắc trung bình giai đoạn 2013-2014 là 4.028 ca/năm, cao nhất trong khu vực miền Trung. Diên Khánh là huyện có số ca mắc cao nhất, đặc biệt tại các xã giáp ranh với thành phố Nha Trang như Diên Phú và Diên Điền. Các yếu tố như đô thị hóa, di biến động dân cư và biến đổi khí hậu đã góp phần làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch.

1.2. Đặc điểm sinh học của muỗi Aedes

Nghiên cứu về đặc điểm sinh học của muỗi Aedes tại Diên Khánh cho thấy, Ae. aegypti là loài muỗi chủ yếu truyền bệnh. Muỗi này có tập tính trú đậu trong nhà, đặc biệt ở các giá thể như quần áo, chăn màn. Tập tính sinh sản của muỗi tập trung tại các dụng cụ chứa nước như bể, chum, vại. Nghiên cứu cũng chỉ ra sự hiện diện của muỗi Aedes kháng hóa chất nhóm pyrethroid, làm giảm hiệu quả của các biện pháp phòng chống hiện tại.

II. Hiệu quả phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh giai đoạn 2018-2019 tập trung vào các biện pháp sử dụng hóa chất như phun ULV và diệt bọ gậy. Kết quả cho thấy, hóa chất fludora co-max và k-othrine 2EW có hiệu lực cao trong việc diệt muỗi trưởng thành. Tuy nhiên, sự xuất hiện của muỗi kháng hóa chất đòi hỏi cần có chiến lược luân phiên và phối hợp các nhóm hóa chất khác nhau để duy trì hiệu quả phòng chống.

2.1. Biện pháp hóa học

Biện pháp hóa học được áp dụng chủ yếu là phun ULV và diệt bọ gậy. Hóa chất fludora co-max được đánh giá có hiệu lực cao trong việc diệt muỗi trưởng thành, với tỷ lệ muỗi ngã gục đạt trên 90%. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc sử dụng lâu dài một nhóm hóa chất có thể dẫn đến hiện tượng kháng hóa chất, làm giảm hiệu quả phòng chống.

2.2. Biện pháp sinh học và vệ sinh môi trường

Ngoài biện pháp hóa học, nghiên cứu cũng đề xuất các biện pháp sinh học và vệ sinh môi trường như sử dụng cá diệt bọ gậy và loại bỏ các dụng cụ chứa nước không cần thiết. Các biện pháp này không chỉ giúp giảm mật độ muỗi Aedes mà còn hạn chế sự phụ thuộc vào hóa chất, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

III. Đề xuất chiến lược phòng chống sốt xuất huyết dengue

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các chiến lược phòng chống sốt xuất huyết dengue tại Diên Khánh cần được điều chỉnh để đối phó với tình trạng muỗi kháng hóa chất. Việc kết hợp các biện pháp vật lý, sinh học và hóa học một cách linh hoạt sẽ giúp nâng cao hiệu quả phòng chống. Đồng thời, cần tăng cường giám sát dịch tễ và nâng cao nhận thức cộng đồng về các biện pháp phòng bệnh.

3.1. Giám sát và đánh giá

Giám sát và đánh giá liên tục tình hình dịch bệnh và mức độ kháng hóa chất của muỗi Aedes là yếu tố quan trọng trong việc điều chỉnh chiến lược phòng chống. Các chỉ số như chỉ số Breteau, chỉ số mật độ muỗi cần được theo dõi định kỳ để kịp thời phát hiện và ngăn chặn các nguy cơ bùng phát dịch.

3.2. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Nâng cao nhận thức cộng đồng về các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết dengue là yếu tố then chốt. Các chương trình giáo dục sức khỏe cần được triển khai rộng rãi, đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao như Diên Khánh, để người dân hiểu rõ tầm quan trọng của việc loại bỏ các dụng cụ chứa nước và sử dụng màn chống muỗi.

Nghiên cứu thực trạng véc tơ sốt xuất huyết dengue và đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng chống muỗi Aedes tại huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa