I. Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về trách nhiệm tài chính trong EPR đối với bao bì
Chương này tập trung vào việc phân tích cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về trách nhiệm tài chính trong EPR (Extended Producer Responsibility) đối với các loại bao bì. EPR là một công cụ chính sách môi trường, dựa trên nguyên tắc 'người gây ô nhiễm phải trả tiền', nhằm mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất đến giai đoạn sau sử dụng của sản phẩm. Các quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, và Vương quốc Anh đã áp dụng thành công EPR, đặc biệt trong việc quản lý chất thải bao bì. Các bài học kinh nghiệm từ các nước này cho thấy sự cần thiết của việc thiết lập cơ chế tài chính minh bạch và hiệu quả để thúc đẩy tái chế và giảm thiểu chất thải.
1.1. Khái niệm về cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất EPR
EPR được định nghĩa là một cách tiếp cận chính sách môi trường, trong đó trách nhiệm của nhà sản xuất được mở rộng đến giai đoạn sau tiêu dùng của sản phẩm. Theo OECD, EPR yêu cầu nhà sản xuất chịu trách nhiệm thu gom, phân loại và tái chế sản phẩm sau khi chúng trở thành chất thải. Khái niệm này phát triển từ những năm 1980 tại Đức và đã được áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước thuộc EU.
1.2. Kinh nghiệm quốc tế về EPR đối với bao bì
Các quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, và Vương quốc Anh đã triển khai EPR hiệu quả trong quản lý chất thải bao bì. Pháp áp dụng hệ thống phí EPR dựa trên loại bao bì và khối lượng sản phẩm. Hàn Quốc thiết lập mục tiêu tái chế cụ thể và chi phí tái chế tiêu chuẩn. Vương quốc Anh tập trung vào việc thu hồi và tái chế bao bì thông qua các quy định nghiêm ngặt. Những kinh nghiệm này cho thấy sự cần thiết của việc xây dựng cơ chế tài chính và quy định pháp lý rõ ràng để thúc đẩy tái chế và giảm thiểu chất thải.
II. Thực trạng chất thải bao bì và thực hiện EPR tại Việt Nam
Chương này đánh giá thực trạng phát sinh và quản lý chất thải bao bì tại Việt Nam. Lượng chất thải bao bì, đặc biệt là bao bì nhựa, đang gia tăng nhanh chóng do sự phát triển của nền kinh tế và thói quen tiêu dùng. Việt Nam hiện chưa có hệ thống quản lý chất thải bao bì hiệu quả, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Mặc dù Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã đề cập đến EPR, việc triển khai trên thực tế còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc xác định mức đóng góp tài chính của nhà sản xuất.
2.1. Thực trạng phát sinh và quản lý chất thải bao bì
Lượng chất thải bao bì tại Việt Nam, đặc biệt là bao bì nhựa, đang gia tăng nhanh chóng. Theo thống kê, chất thải bao bì chiếm khoảng 50% tổng lượng rác thải nhựa. Việc quản lý chất thải bao bì còn nhiều bất cập, từ khâu thu gom đến xử lý, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
2.2. Các quy định pháp luật về EPR tại Việt Nam
Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã đề cập đến EPR trong các điều khoản liên quan đến quản lý chất thải. Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc xác định mức đóng góp tài chính của nhà sản xuất. Các quy định hiện hành chưa cụ thể, dẫn đến việc thực hiện mang tính đối phó hơn là hiệu quả.
III. Đề xuất về đóng góp tài chính của nhà sản xuất đối với bao bì tại Việt Nam
Chương này đề xuất các giải pháp để xác định và thực hiện trách nhiệm tài chính của nhà sản xuất trong việc tái chế chất thải bao bì tại Việt Nam. Các đề xuất bao gồm việc xây dựng cơ chế tài chính minh bạch, dựa trên nguyên tắc 'người gây ô nhiễm phải trả tiền', và thiết lập các mức phí cụ thể cho từng loại bao bì. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức liên quan để thúc đẩy việc thực hiện EPR một cách hiệu quả.
3.1. Nguyên tắc xác định đóng góp tài chính
Đề xuất xác định mức đóng góp tài chính dựa trên nguyên tắc 'người gây ô nhiễm phải trả tiền'. Các yếu tố như loại bao bì, khối lượng sản phẩm, và chi phí tái chế cần được tính toán cụ thể để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả.
3.2. Đề xuất và khuyến nghị
Cần thiết lập cơ chế tài chính minh bạch và hiệu quả để thúc đẩy tái chế chất thải bao bì. Chính phủ cần ban hành các quy định cụ thể về mức phí và lộ trình thực hiện EPR. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ các tổ chức liên quan để đảm bảo việc thực hiện thành công.
