Luận văn thạc sĩ về thúc đẩy thương mại Thái Lan và bài học cho Việt Nam

• Tác giả: Trinh Thi Huyen
• Người hướng dẫn: Doctor. Phan Thi Thu Hien
• Trường học: Foreign Trade University
• Chuyên ngành: International Trade Policy and Law
• Đề tài: Thúc Đẩy Thương Mại Thái Lan: Bài Học Cho Việt Nam
• Loại tài liệu: master thesis
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• TABLE OF CONTENT
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES
• ABBREVITION LIST
• ABSTRACT
• 1. CHƯƠNG 1: OVERVIEW OF TRADE FACILITATION
• 1.1. Trade facilitation definition
• 1.2. Impact of trade facilitation
• 1.3. Trade facilitation main indicators
• 1.4. WTO’s Trade Facilitation Agreement (TFA)
• 1.5. Overview of TFA establishment
• 1.6. Main contents of TFA
• 1.7. Current implementation of TFA
• 2. CHƯƠNG 2: THE CURRENT IMPLEMENTATION STATUS OF TRADE FACILITATION OF THAILAND
• 2.1. Overview of Thailand
• 2.2. Thailand geographical location
• 2.3. Transportation and logistics structure in Thailand
• 2.4. Current implementation of TFA of Thailand
• 2.5. TFA Implementation of Thailand
• 2.6. Achievements of TF in Thailand
• 2.7. Trade Facilitation Main Indicators
• 2.8. Implementation of TFA Indicators by OECD
• 2.9. Overall assessment of TF in Thailand and lessons learned
• 3. CHƯƠNG 3: THE CURRENT IMPLEMENTATION STATUS OF TRADE FACILITATION OF VIETNAM
• 3.1. Overview of Vietnam
• 3.2. Vietnam geographical location
• 3.3. Transportation and logistics structure in Vietnam
• 3.4. Current implementation of TFA of Vietnam
• 3.5. TFA commitment of Vietnam
• 3.6. TFA Implementation of Vietnam
• 3.7. Achievements of TF of Vietnam
• 3.8. Trade Facilitation Main Indicators
• 3.9. Implementation of TFA Indicators by OECD
• 3.10. Overall assessment of TF in Vietnam
• 4. CHƯƠNG 4: STRENGTHENING TRADE FACILITATION OF VIETNAM FROM THAILAND’S EXPERIENCES
• 4.1. Vietnam’s view for improvement trade facilitation of vietnam
• 4.2. Opportunites of Vietnam
• 4.3. Challenges for Vietnam
• 4.4. Solutions for strengthening trade facilitation of Vietnam from lessons/experiences of Thailand

I. Tổng quan về thương mại quốc tế

Thương mại quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế. Thương mại quốc tế không chỉ giúp các quốc gia mở rộng thị trường mà còn tạo ra cơ hội cho việc tăng trưởng kinh tế bền vững. Kinh tế Thái Lan đã chứng minh điều này qua việc áp dụng các chiến lược phát triển hiệu quả. Các chỉ số như GDP và xuất khẩu của Thái Lan cho thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào việc cải thiện hệ thống logistics và chính sách thương mại. Theo báo cáo của OECD, Thái Lan đã đạt được nhiều thành tựu trong việc thực hiện Hiệp định Thương mại TFA. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc cải cách và hiện đại hóa các quy trình thương mại để nâng cao khả năng cạnh tranh.

1.1. Định nghĩa về thương mại thuận lợi

Thương mại thuận lợi được định nghĩa là các biện pháp nhằm giảm thiểu rào cản trong việc di chuyển hàng hóa qua biên giới. Điều này bao gồm việc đơn giản hóa thủ tục hải quan, cải thiện hệ thống logistics và tăng cường hợp tác thương mại giữa các quốc gia. Bài học kinh nghiệm từ Thái Lan cho thấy rằng việc áp dụng các biện pháp này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn tăng cường sự minh bạch trong các giao dịch thương mại. Các chỉ số như Chỉ số Thực hiện Logistics (LPI) và Chỉ số Cạnh tranh Toàn cầu (GCI) là những công cụ hữu ích để đánh giá hiệu quả của các biện pháp này.

II. Tình trạng thực hiện thương mại thuận lợi tại Thái Lan

Thái Lan đã có những bước tiến đáng kể trong việc thực hiện Hiệp định Thương mại TFA. Quốc gia này đã đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng logistics và phát triển các chính sách thương mại nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu. Theo báo cáo của WTO, Thái Lan đã đạt được nhiều thành tựu trong việc giảm thời gian thông quan và cải thiện quy trình hải quan. Các chỉ số như tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu đã cho thấy sự cải thiện rõ rệt. Hợp tác thương mại với các quốc gia trong khu vực cũng đã được tăng cường, tạo ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Thái Lan mở rộng thị trường.

2.1. Các chỉ số thực hiện thương mại

Các chỉ số thực hiện thương mại của Thái Lan cho thấy sự tiến bộ trong việc cải thiện hệ thống logistics và chính sách thương mại. Theo OECD, Thái Lan đã đạt được điểm số cao trong các chỉ số như Chỉ số Thực hiện Logistics (LPI) và Chỉ số Cạnh tranh Toàn cầu (GCI). Điều này cho thấy rằng các biện pháp cải cách đã mang lại hiệu quả tích cực, giúp Thái Lan duy trì vị thế cạnh tranh trong khu vực. Doanh nghiệp Việt Nam có thể học hỏi từ những kinh nghiệm này để cải thiện tình hình thương mại của mình.

III. Tình trạng thực hiện thương mại thuận lợi tại Việt Nam

Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc thực hiện Hiệp định Thương mại TFA. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua. Các chỉ số như Chỉ số Thực hiện Logistics (LPI) và Chỉ số Cạnh tranh Toàn cầu (GCI) cho thấy rằng Việt Nam cần cải thiện hơn nữa để có thể cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực. Chính sách thương mại cần được điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn và nhu cầu của thị trường. Việc tăng cường hợp tác thương mại với các quốc gia khác cũng là một yếu tố quan trọng để thúc đẩy thương mại quốc tế.

3.1. Các thách thức trong thực hiện thương mại

Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực hiện thương mại thuận lợi. Các vấn đề như thủ tục hải quan phức tạp, thiếu minh bạch trong quy trình và hệ thống logistics chưa phát triển đồng bộ là những rào cản lớn. Theo báo cáo của WTO, Việt Nam cần cải thiện các chỉ số như Chỉ số Thực hiện Logistics (LPI) để nâng cao khả năng cạnh tranh. Việc học hỏi từ bài học kinh nghiệm của Thái Lan có thể giúp Việt Nam tìm ra giải pháp hiệu quả để vượt qua những thách thức này.

IV. Tăng cường thương mại thuận lợi của Việt Nam từ kinh nghiệm của Thái Lan

Việt Nam có thể học hỏi nhiều từ kinh nghiệm của Thái Lan trong việc thực hiện thương mại thuận lợi. Các giải pháp như cải cách thủ tục hải quan, đầu tư vào cơ sở hạ tầng logistics và tăng cường hợp tác thương mại sẽ giúp Việt Nam nâng cao hiệu quả thương mại. Chính sách thương mại cần được điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn và nhu cầu của thị trường. Việc áp dụng các biện pháp này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường.

4.1. Giải pháp cho Việt Nam

Để tăng cường thương mại thuận lợi, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp quan trọng. Đầu tiên, cần cải cách thủ tục hải quan để giảm thời gian thông quan. Thứ hai, đầu tư vào cơ sở hạ tầng logistics là cần thiết để nâng cao hiệu quả vận chuyển hàng hóa. Cuối cùng, tăng cường hợp tác thương mại với các quốc gia trong khu vực sẽ giúp Việt Nam mở rộng thị trường và nâng cao khả năng cạnh tranh. Những giải pháp này sẽ giúp Việt Nam học hỏi từ bài học kinh nghiệm của Thái Lan và cải thiện tình hình thương mại của mình.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuỗi cung ứng quốc tế ngày càng phát triển, việc tạo dựng môi trường kinh doanh thuận lợi để thúc đẩy lưu chuyển hàng hóa qua biên giới trở thành vấn đề cấp thiết đối với các quốc gia. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2019, Thái Lan đứng thứ 27 trong bảng xếp hạng Môi trường Kinh doanh (Ease of Doing Business) và thứ 32 trong Chỉ số Hiệu quả Logistics (Logistics Performance Index), cho thấy quốc gia này đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực tạo thuận lợi thương mại. Việt Nam, với vị trí địa lý thuận lợi và nền kinh tế đang phát triển nhanh, cũng đang nỗ lực cải thiện các thủ tục thương mại nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Luận văn tập trung nghiên cứu việc thực hiện Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (Trade Facilitation Agreement - TFA) của Thái Lan trong giai đoạn 2009-2019, đồng thời phân tích thực trạng và thách thức của Việt Nam trong lĩnh vực này. Mục tiêu chính là rút ra bài học từ kinh nghiệm của Thái Lan để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tạo thuận lợi thương mại cho Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khung pháp lý, các chỉ số đánh giá và các biện pháp thực tiễn liên quan đến TFA tại hai quốc gia.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Việt Nam cải thiện môi trường thương mại, giảm chi phí và thời gian thông quan, từ đó thúc đẩy xuất nhập khẩu và tăng trưởng kinh tế bền vững. Các chỉ số như tỷ lệ thực hiện cam kết TFA, điểm số Logistics Performance Index và Ease of Doing Business được sử dụng làm thước đo hiệu quả, giúp đánh giá chính xác tác động của các biện pháp tạo thuận lợi thương mại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về tạo thuận lợi thương mại, bao gồm:

• Định nghĩa và nguyên tắc tạo thuận lợi thương mại: Theo WTO, tạo thuận lợi thương mại là sự đơn giản hóa và hài hòa hóa các thủ tục thương mại quốc tế nhằm giảm thiểu chi phí và thời gian thông quan. Các nguyên tắc cơ bản gồm minh bạch, đơn giản hóa, hài hòa và chuẩn hóa.

• Mô hình Buy-Ship-Pay: Mô hình này phân tích ba giai đoạn chính trong giao dịch thương mại quốc tế gồm mua hàng (Buy), vận chuyển (Ship) và thanh toán (Pay), nhấn mạnh sự phối hợp giữa các thủ tục thương mại và luồng thông tin.

• Chỉ số đánh giá tạo thuận lợi thương mại: Các chỉ số quan trọng được sử dụng gồm Doing Business (Ngân hàng Thế giới), Logistics Performance Index (LPI), Global Competitiveness Index (GCI), Enabling Trade Index (ETI) và các chỉ số của OECD về các khía cạnh như minh bạch thông tin, thủ tục hải quan, hợp tác giữa các cơ quan biên giới.

• Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (TFA) của WTO: Là khuôn khổ pháp lý quốc tế quy định các biện pháp nhằm thúc đẩy sự thông thoáng và hiệu quả trong hoạt động xuất nhập khẩu, với các cam kết thực hiện theo từng nhóm quốc gia phát triển, đang phát triển và kém phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính dựa trên nguồn dữ liệu thứ cấp, bao gồm:

• Thu thập tài liệu: Tổng hợp các báo cáo, số liệu thống kê từ các tổ chức quốc tế như WTO, Ngân hàng Thế giới, OECD, UNCTAD, cũng như các văn bản pháp luật và chính sách liên quan đến tạo thuận lợi thương mại của Thái Lan và Việt Nam.

• Phân tích so sánh: So sánh thực trạng thực hiện TFA, các chỉ số đánh giá và các biện pháp tạo thuận lợi thương mại giữa hai quốc gia trong giai đoạn 2009-2019.

• Phân tích định tính: Đánh giá các chính sách, cơ chế tổ chức, cũng như các khó khăn, thách thức và bài học kinh nghiệm từ Thái Lan để đề xuất giải pháp phù hợp cho Việt Nam.

• Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu trong vòng 10 năm (2009-2019), với các số liệu kinh tế, thương mại và chỉ số đánh giá được cập nhật thường xuyên trong giai đoạn này.

Phương pháp phân tích chủ yếu là tổng hợp, so sánh và đánh giá dựa trên các tiêu chí định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ thực hiện cam kết TFA của Thái Lan đạt trên 90%
   Thái Lan đã thông báo thực hiện 279/305 mục trong TFA, tương đương 91,6% cam kết thuộc nhóm Category A, với 8,4% thuộc Category B và không có mục nào thuộc Category C. Điều này cho thấy Thái Lan đã chủ động và nghiêm túc trong việc thực thi các biện pháp tạo thuận lợi thương mại.

2. Chỉ số Logistics Performance Index (LPI) của Thái Lan ổn định ở mức cao
   Theo báo cáo LPI 2018, Thái Lan đứng thứ 32 trên toàn cầu, với điểm số về hạ tầng, thủ tục hải quan và dịch vụ logistics đều đạt mức trên trung bình, góp phần nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng và giảm chi phí thương mại.

3. Việt Nam có tiến bộ nhưng còn khoảng cách lớn so với Thái Lan
   Việt Nam cũng đã cam kết thực hiện TFA nhưng tỷ lệ thực hiện thấp hơn, nhiều thủ tục còn phức tạp và chưa đồng bộ. Chỉ số LPI của Việt Nam thấp hơn Thái Lan khoảng 10-15 điểm, phản ánh sự kém hiệu quả trong hạ tầng và thủ tục.

4. Thái Lan đã xây dựng hệ thống Cửa khẩu một cửa quốc gia (National Single Window - NSW) hiệu quả
   Hệ thống này kết nối hơn 36 cơ quan chính phủ và hơn 10.000 doanh nghiệp, xử lý khoảng 6,5-7 triệu giao dịch điện tử mỗi tháng, giúp giảm thời gian thông quan và chi phí cho doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính giúp Thái Lan đạt được kết quả trên là do sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành trong việc xây dựng khung pháp lý, đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin và phát triển nguồn nhân lực chuyên môn. Việc thành lập Ủy ban Logistics Quốc gia với sự tham gia của cả khu vực công và tư nhân đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các biện pháp tạo thuận lợi thương mại.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với báo cáo của Ngân hàng Thế giới và OECD về vai trò của hệ thống NSW trong việc nâng cao hiệu quả thương mại. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm này để cải thiện các thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hải quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện TFA giữa hai nước, bảng điểm LPI qua các năm và sơ đồ mô tả mô hình hoạt động của hệ thống NSW tại Thái Lan, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và bài học kinh nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ cho tạo thuận lợi thương mại
   Cần rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan để phù hợp với cam kết TFA, đảm bảo tính minh bạch và dễ tiếp cận thông tin. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan.

2. Phát triển hệ thống Cửa khẩu một cửa quốc gia (NSW) tích hợp đa ngành
   Đẩy mạnh đầu tư công nghệ thông tin, kết nối các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, giảm thiểu thủ tục giấy tờ và thời gian thông quan. Thời gian thực hiện: 2-3 năm. Chủ thể: Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông.

3. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ hải quan và các cơ quan liên quan
   Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý rủi ro, kiểm tra sau thông quan và ứng dụng công nghệ mới nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát và tạo thuận lợi. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Tổng cục Hải quan, các viện đào tạo.

4. Thúc đẩy hợp tác liên ngành và quốc tế trong lĩnh vực tạo thuận lợi thương mại
   Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các bộ ngành, địa phương và đối tác quốc tế để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục. Chủ thể: Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về thương mại và hải quan
   Giúp hoạch định chính sách, xây dựng khung pháp lý và triển khai các biện pháp tạo thuận lợi thương mại hiệu quả.

2. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu và logistics
   Nắm bắt các quy định, thủ tục mới, từ đó tối ưu hóa quy trình vận chuyển, giảm chi phí và thời gian thông quan.

3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về kinh tế quốc tế và thương mại
   Cung cấp tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu chuyên sâu và giảng dạy về chính sách thương mại và tạo thuận lợi thương mại.

4. Các tổ chức quốc tế và nhà tài trợ phát triển
   Hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và xây dựng chương trình hợp tác nhằm thúc đẩy cải cách thương mại tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tạo thuận lợi thương mại là gì và tại sao nó quan trọng?
   Tạo thuận lợi thương mại là việc đơn giản hóa, hài hòa các thủ tục thương mại quốc tế nhằm giảm chi phí và thời gian thông quan. Nó giúp tăng cường hiệu quả thương mại, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

2. Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (TFA) của WTO có nội dung chính gì?
   TFA quy định các biện pháp nhằm đẩy nhanh việc di chuyển, giải phóng và thông quan hàng hóa, tăng cường hợp tác hải quan và minh bạch thông tin, với các cam kết thực hiện theo năng lực của từng quốc gia.

3. Thái Lan đã thực hiện những biện pháp nào để nâng cao tạo thuận lợi thương mại?
   Thái Lan đã xây dựng hệ thống Cửa khẩu một cửa quốc gia (NSW), thành lập Ủy ban Logistics Quốc gia phối hợp liên ngành, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hải quan và cải cách thủ tục hành chính.

4. Việt Nam có thể học hỏi gì từ kinh nghiệm của Thái Lan?
   Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý, phát triển hệ thống NSW tích hợp, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường hợp tác liên ngành để cải thiện hiệu quả tạo thuận lợi thương mại.

5. Các chỉ số nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả tạo thuận lợi thương mại?
   Các chỉ số phổ biến gồm Logistics Performance Index (LPI), Ease of Doing Business, Global Competitiveness Index (GCI), Enabling Trade Index (ETI) và các chỉ số của OECD về thủ tục hải quan và hợp tác biên giới.

Kết luận

• Thái Lan đã đạt được tỷ lệ thực hiện cam kết TFA trên 90%, với hệ thống Cửa khẩu một cửa quốc gia hoạt động hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
• Việt Nam có nhiều tiến bộ trong tạo thuận lợi thương mại nhưng còn khoảng cách đáng kể so với Thái Lan về hạ tầng, thủ tục và công nghệ.
• Việc học hỏi kinh nghiệm từ Thái Lan, đặc biệt trong xây dựng hệ thống NSW và phối hợp liên ngành, là cần thiết để Việt Nam nâng cao hiệu quả tạo thuận lợi thương mại.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện khung pháp lý, phát triển công nghệ thông tin, đào tạo nguồn nhân lực và tăng cường hợp tác quốc tế.
• Giai đoạn tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-3 năm, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách để đạt hiệu quả bền vững.

Luận văn kêu gọi các cơ quan chức năng và doanh nghiệp Việt Nam chủ động áp dụng các bài học kinh nghiệm nhằm thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.