Tham nhũng và phòng chống tham nhũng thời Nguyễn giai đoạn 1802-1884

Nghiên cứu này hướng đến việc tìm hiểu, phân tích các biện pháp phòng chống tham nhũng đã được thực hiện dưới triều Nguyễn. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm có giá trị, áp dụng vào bối cảnh hiện tại của Việt Nam. Ngoài ra, nghiên cứu còn góp phần làm sáng tỏ một khía cạnh ít được biết đến của triều Nguyễn, nhằm đánh giá khách quan hơn về vai trò và vị thế của triều đại này trong lịch sử dân tộc. Theo như luận văn trích dẫn thì 'Tham những can trở những nỗ lực đổi mới, tác động tiêu cực đến phát triển chính trị, kinh tế, văn hoá, làm xói mòn niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo, quản lý của Dang và Nhà nước, de doa sự tồn vong của dân tộc'.

Mặc dù có nhiều công trình nghiên cứu về triều Nguyễn trên các lĩnh vực khác nhau, nhưng vấn đề tham nhũng vẫn còn là một hướng nghiên cứu khá mới mẻ, chưa được khai thác sâu rộng. Các công trình nghiên cứu về tham nhũng ở Việt Nam hiện nay chủ yếu tập trung vào thời hiện đại, mà chưa đi sâu vào các tư liệu lịch sử về tham nhũng thời trung đại. Đây là một khoảng trống cần được bù đắp bằng những nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này, trong đó có tham nhũng thời Nguyễn.

Hệ thống hành chính phức tạp, nhiều tầng nấc, tạo điều kiện cho quan lại lạm quyền, nhũng nhiễu dân chúng. Chế độ tuyển dụng và bổ nhiệm quan lại còn nhiều bất cập, chưa thực sự chú trọng đến năng lực và phẩm chất đạo đức. Bên cạnh đó, việc kiểm soát quyền lực của quan lại còn lỏng lẻo, tạo kẽ hở cho tham nhũng. Lương bổng thấp cũng là một yếu tố khiến một bộ phận quan lại tìm cách vơ vét, làm giàu bất chính.Theo như luận văn trích dẫn thì 'Do vậy, nghiên cứu, đổi mới và tìm kiếm các giải pháp phòng, chống tham nhũng hiệu quả hơn đang là nhiệm vụ chính trị cấp bách của Đảng, Nhà nước, xã hội ta hiện nay'.

Tình trạng nghèo đói, bất bình đẳng trong xã hội cũng là một trong những nguyên nhân thúc đẩy tham nhũng. Khi đời sống khó khăn, người dân dễ bị dụ dỗ, lôi kéo vào các hành vi hối lộ, 'bôi trơn' để giải quyết các vấn đề cá nhân. Bên cạnh đó, sự suy thoái đạo đức xã hội, sự coi trọng vật chất hơn tinh thần cũng góp phần làm gia tăng tình trạng tham nhũng trong xã hội.

Triều Nguyễn đã ban hành nhiều bộ luật, quy định để xử lý các hành vi tham nhũng, như Hoàng Việt luật lệ. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chưa đủ sức răn đe. Việc thực thi pháp luật cũng chưa nghiêm minh, còn tình trạng 'luật pháp không vị nể ai', 'con vua cũng phạm tội như dân'. Một số điều luật tham khảo Đại Thanh Luật lệ, một số điều luật khác vẫn chưa sát thực tế.Theo như luận văn trích dẫn thì 'Trong khi tiếp cận với các quy định pháp luật xử lí hành vi tham nhũng trong Hoàng Việt luật lệ thời Nguyễn, chúng tôi cũng so sánh với các quy định trong bộ Quốc triều hình luật thời Lê và Đại Thanh luật lệ nhằm thấy được sự tiếp thu và vận dụng linh hoạt của triều Nguyễn.'

Triều Nguyễn đã thành lập các cơ quan giám sát, như Ngự sử đài, để kiểm tra, giám sát hoạt động của quan lại. Tuy nhiên, các cơ quan này còn yếu về quyền lực và năng lực, chưa đủ sức ngăn chặn tham nhũng. Việc kiểm tra tài chính cũng còn lỏng lẻo, tạo điều kiện cho quan lại tẩu tán tài sản bất chính. Để phòng chống tham nhũng nhà nước thường xuyên cho người đi kiểm tra tài chính các cấp

Nghiên cứu các vụ án cụ thể giúp chúng ta thấy rõ hơn các hình thức, thủ đoạn tham nhũng phổ biến thời Nguyễn. Từ đó, có thể đưa ra những giải pháp phòng ngừa hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, việc phân tích các yếu tố dẫn đến tham nhũng trong từng vụ án cũng giúp chúng ta hiểu sâu hơn về nguyên nhân gốc rễ của vấn nạn này.Một trong số các vụ án tham nhũng nghiêm trọng đó là vụ án tham nhũng trong xây dựng kinh đô Huế.Theo như luận văn trích dẫn thì 'Mặc dù vậy, một số các biện pháp mà tác giả chỉ ra có thể áp dụng không chỉ cho lĩnh vực xây dựng mà còn cho rất nhiều lĩnh vực khác'.

Việc nghiên cứu các hình phạt dành cho quan lại tham nhũng sẽ giúp chúng ta đánh giá tính răn đe và công bằng của hệ thống pháp luật thời Nguyễn. Liệu các hình phạt này có đủ sức ngăn chặn tham nhũng hay chỉ mang tính hình thức? Liệu việc áp dụng hình phạt có công bằng, không phân biệt đối xử giữa các quan lại, hay vẫn còn tình trạng 'con vua cũng phạm tội như dân'? Bên cạnh đó, cần xem xét liệu các hình phạt có phù hợp với mức độ nghiêm trọng của hành vi tham nhũng hay không.

Bộ máy nhà nước bị tha hóa, hoạt động kém hiệu quả, không đáp ứng được yêu cầu của đất nước và xã hội. Quan lại chỉ lo vơ vét, làm giàu cho bản thân, không quan tâm đến đời sống của người dân. Sự suy yếu của bộ máy nhà nước đã tạo điều kiện cho các cuộc nổi dậy, chống đối triều đình bùng nổ. Theo như luận văn trích dẫn thì 'Đó là một trong những nguyên nhân khiến cho bộ máy quyền lực nhà nước bị tha hoá, đời sống kinh tế- xã hội bị suy thoái, tạo nên sự phản kháng của người dân. '

Tham nhũng làm thất thoát ngân sách nhà nước, cản trở các hoạt động kinh tế, và làm gia tăng tình trạng nghèo đói, bất bình đẳng trong xã hội. Người dân phải chịu nhiều gánh nặng thuế khóa, bị quan lại nhũng nhiễu, đời sống ngày càng khó khăn. Tình trạng bất công, bất bình đẳng đã làm gia tăng mâu thuẫn xã hội, đe dọa sự ổn định của đất nước.

Cần xây dựng một hệ thống kiểm soát quyền lực hiệu quả, đảm bảo quyền lực được kiểm soát chặt chẽ, không bị lạm dụng. Tăng cường vai trò của các cơ quan giám sát, thanh tra, kiểm toán. Đảm bảo tính độc lập và khách quan của các cơ quan này. Theo như luận văn trích dẫn thì 'Từ những phân tích về lịch sử nghiên cứu vấn đề như trên, chúng tôi nhận thấy, chưa có một công trình viết về tham nhũng dưới triều Nguyễn một cách tổng hợp và hệ thống, các công trình và bài viết chủ yếu vẫn khai thác một số khía cạnh nhỏ trong công tác phòng, chống tham nhũng triều Nguyễn hoặc có nêu lên những bai học kinh nghiệm về chống tham nhũng nhưng không đưa ra được số liệu thống kê cụ thé minh hoạ.'

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng chống tham nhũng, đảm bảo tính minh bạch, công khai, và nghiêm minh. Xây dựng một nền văn hóa liêm chính trong bộ máy nhà nước. Đề cao đạo đức công vụ, tinh thần trách nhiệm, và ý thức phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức.