Khám Phá Tâm Thức Thời Hậu Chiến Qua Truyện Ngắn Của Bảo Ninh Và Heinrich Böll

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Lý
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Thị Kim Hạnh
• Trường học: Đại học Quy Nhơn
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Tâm thức thời hậu chiến trong truyện ngắn của Bảo Ninh và Heinrich Böll dưới góc nhìn so sánh
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Bình Định

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 0.3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Đóng góp của luận văn
• 0.7. Cấu trúc luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: BẢO NINH VÀ HEINRICH BÖLL – NHỮNG NHÀ VĂN CẦM SÚNG, NHỮNG NHÀ VĂN CỦA THỜI HẬU CHIẾN
• 1.1. Hành trình sáng tác
• 1.2. Bảo Ninh với hành trình giữa hai dòng trong đục – tình yêu và chiến tranh
• 1.3. Heinrich Böll với hành trình đi tìm sự sống trong những cỗ xe tăng rỉ sét và hoang tàn
• 1.4. Quan niệm về chiến tranh
• 1.5. Bảo Ninh – Chiến tranh là nỗi buồn nguyên khối
• 1.6. Heinrich Böll – Chiến tranh là nỗi đau không vương mùi thuốc súng
• 1.7. Vấn đề tâm thức thời hậu chiến
• 1.8. Bảo Ninh với tâm lý ám ảnh
• 1.9. Heinrich Böll với những mối phức cảm riêng tư
• 2. CHƯƠNG 2: CUỘC SỐNG VÀ CON NGƯỜI MANG TÂM THỨC THỜI HẬU CHIẾN TRONG TRUYỆN NGẮN CỦA BẢO NINH VÀ HEINRICH BÖLL
• 2.1. Cuộc sống mang tâm thức thời hậu chiến
• 2.2. Những ký ức chất chứa suy tư trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2.3. Những ký ức chất chứa sự vô nghĩa trong truyện ngắn Heinrich Böll
• 2.4. Con người mang tâm thức thời hậu chiến
• 2.5. Con người công dân
• 2.6. Con người cô đơn
• 2.7. Con người tha hóa
• 3. CHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN TÂM THỨC THỜI HẬU CHIẾN TRONG TRUYỆN NGẮN CỦA BẢO NINH VÀ HEINRICH BÖLL
• 3.1. Tình huống truyện
• 3.2. Bảo Ninh - Tình huống bi kịch và bất ngờ
• 3.3. Heinrich Böll - Tình huống bi kịch và tượng trưng
• 3.4. Không gian nghệ thuật
• 3.5. Bảo Ninh - Không gian tù túng, chật hẹp
• 3.6. Heinrich Böll - Không gian rộng mở, bao la
• 3.7. Thời gian nghệ thuật
• 3.8. Bảo Ninh - Thời gian đan xen giữa quá khứ và hiện tại
• 3.9. Heinrich Böll - Thời gian đan xen giữa quá khứ, hiện tại và ý niệm về tương lai
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (Bản sao)

I. Tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh và Heinrich Böll

Tâm thức hậu chiến là chủ đề xuyên suốt trong các tác phẩm của Bảo Ninh và Heinrich Böll. Cả hai nhà văn đều khai thác sâu sắc những ám ảnh tâm lý, những vết thương tinh thần mà chiến tranh để lại trong tâm hồn con người. Bảo Ninh, với trải nghiệm trực tiếp từ Chiến tranh Việt Nam, đã miêu tả chiến tranh như một nỗi buồn nguyên khối, trong khi Heinrich Böll, từ góc nhìn của Chiến tranh thế giới thứ hai, lại tập trung vào nỗi đau không vương mùi thuốc súng. Cả hai đều sử dụng truyện ngắn như một phương tiện để phản ánh tâm lý hậu chiến của con người, từ đó làm nổi bật sự tàn khốc và phi nghĩa của chiến tranh.

1.1. Tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh

Bảo Ninh đã khắc họa tâm thức hậu chiến qua những ký ức ám ảnh về chiến tranh. Trong các tác phẩm như Trại bảy chú lùn và Khắc dấu mạn thuyền, ông tập trung vào những nỗi đau tinh thần của người lính sau chiến tranh. Nhân vật của ông thường mang trong mình những vết thương không thể lành, những ký ức đau thương về sự mất mát và hy sinh. Bảo Ninh sử dụng ngòi bút sắc sảo để đào sâu hiện thực chiến tranh, từ đó làm nổi bật sự tàn khốc của nó. Những tác phẩm của ông không chỉ là lời tri ân với quá khứ mà còn là sự chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc sống hậu chiến.

1.2. Tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Heinrich Böll

Heinrich Böll lại tiếp cận tâm thức hậu chiến từ góc nhìn của một người chứng kiến sự tàn phá của Chiến tranh thế giới thứ hai. Trong các tác phẩm như Nàng Anna xanh xao và Dưới cái nhìn anh hề, ông tập trung vào nỗi đau tinh thần của con người trong bối cảnh hậu chiến. Nhân vật của Böll thường sống trong sự u uất, cố gắng tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống sau những mất mát to lớn. Bằng lối văn chương hàm súc, Böll đã khắc họa một không gian u tối, hoang tàn của nước Đức thời hậu chiến, từ đó lên án sự phi nghĩa của chiến tranh.

II. So sánh đặc sắc giữa Bảo Ninh và Heinrich Böll

So sánh đặc sắc giữa Bảo Ninh và Heinrich Böll cho thấy sự gặp gỡ và khác biệt trong cách tiếp cận tâm thức hậu chiến. Cả hai nhà văn đều sử dụng truyện ngắn để phản ánh những ám ảnh tâm lý của con người sau chiến tranh, nhưng cách thể hiện của họ lại có nhiều điểm khác biệt. Bảo Ninh thường miêu tả chiến tranh một cách trực tiếp, qua những trải nghiệm cá nhân, trong khi Heinrich Böll lại tập trung vào những mảng hiện thực rạn vỡ của nước Đức thời hậu chiến. Sự khác biệt này làm nổi bật phong cách nghệ thuật độc đáo của mỗi nhà văn.

2.1. Điểm gặp gỡ trong tâm thức hậu chiến

Cả Bảo Ninh và Heinrich Böll đều tập trung vào tâm lý hậu chiến của con người, khắc họa những ám ảnh và vết thương tinh thần mà chiến tranh để lại. Họ đều sử dụng truyện ngắn như một phương tiện để phản ánh sự tàn khốc và phi nghĩa của chiến tranh. Nhân vật của cả hai nhà văn đều mang trong mình những ký ức đau thương, những nỗi đau không thể nguôi ngoai. Điều này cho thấy sự gặp gỡ trong tư tưởng nghệ thuật của hai nhà văn, dù họ đến từ hai nền văn hóa khác nhau.

2.2. Sự khác biệt trong cách tiếp cận

Mặc dù có nhiều điểm gặp gỡ, Bảo Ninh và Heinrich Böll lại có cách tiếp cận tâm thức hậu chiến khác nhau. Bảo Ninh thường miêu tả chiến tranh một cách trực tiếp, qua những trải nghiệm cá nhân, trong khi Heinrich Böll lại tập trung vào những mảng hiện thực rạn vỡ của nước Đức thời hậu chiến. Bảo Ninh sử dụng ngòi bút sắc sảo để đào sâu hiện thực chiến tranh, trong khi Böll lại sử dụng lối văn chương hàm súc, chậm rãi để khắc họa nỗi đau tinh thần của con người. Sự khác biệt này làm nổi bật phong cách nghệ thuật độc đáo của mỗi nhà văn.

III. Giá trị và ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu về tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh và Heinrich Böll không chỉ có giá trị học thuật mà còn mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Những tác phẩm của hai nhà văn giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm lý hậu chiến của con người, từ đó có cái nhìn sâu sắc hơn về hậu quả của chiến tranh. Nghiên cứu này cũng góp phần làm phong phú thêm văn học so sánh, mở rộng việc tiếp nhận các đặc trưng văn hóa và phong cách nghệ thuật độc đáo của hai nhà văn. Đồng thời, nó cũng là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu và giảng dạy văn học hậu chiến.

3.1. Giá trị học thuật

Nghiên cứu về tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh và Heinrich Böll có giá trị học thuật cao, góp phần làm phong phú thêm văn học so sánh. Nó giúp người đọc hiểu rõ hơn về sự gặp gỡ và khác biệt trong cách tiếp cận tâm lý hậu chiến của hai nhà văn. Nghiên cứu này cũng mở rộng việc tiếp nhận các đặc trưng văn hóa và phong cách nghệ thuật độc đáo của hai nhà văn, từ đó làm sâu sắc thêm hiểu biết về văn học hậu chiến.

3.2. Ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu về tâm thức hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh và Heinrich Böll có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Những tác phẩm của hai nhà văn giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm lý hậu chiến của con người, từ đó có cái nhìn sâu sắc hơn về hậu quả của chiến tranh. Nghiên cứu này cũng là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu và giảng dạy văn học hậu chiến, góp phần nâng cao nhận thức về giá trị nhân văn trong văn học.

Tổng quan nghiên cứu

Chiến tranh luôn là đề tài lớn trong văn học thế giới, phản ánh những mất mát, đau thương không thể bù đắp của con người. Ở Việt Nam, sau hơn bốn mươi năm hòa bình, những dấu vết của chiến tranh vẫn in đậm trong tâm thức mỗi người. Luận văn tập trung nghiên cứu tâm thức thời hậu chiến trong truyện ngắn của hai nhà văn Bảo Ninh (Việt Nam) và Heinrich Böll (Đức) – hai cây bút tiêu biểu của văn học hậu chiến với những cách tiếp cận và thể hiện khác biệt nhưng cùng hướng tới sự thấu cảm sâu sắc về con người và chiến tranh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các tập truyện ngắn tiêu biểu của hai tác giả, xuất bản trong khoảng thời gian từ cuối thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI, nhằm làm rõ những đặc trưng văn hóa, phong cách nghệ thuật và tâm lý nhân vật trong bối cảnh hậu chiến. Nghiên cứu không chỉ góp phần làm sáng tỏ sự gặp gỡ và khác biệt trong cách thể hiện tâm thức thời hậu chiến mà còn mở rộng hiểu biết về văn học so sánh Việt – Đức, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của văn chương trong việc phản ánh và chữa lành những vết thương chiến tranh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về tâm thức và văn học hậu chiến, trong đó:

• Khái niệm tâm thức: Được hiểu là dòng ý thức bao gồm tư duy, tri giác, cảm xúc và tiềm thức, phản ánh trạng thái tâm lý và cách cảm nhận đời sống của con người trong bối cảnh hậu chiến.
• Lý thuyết văn học hậu chiến: Tập trung vào cách các tác phẩm phản ánh những hậu quả tinh thần, xã hội của chiến tranh, đặc biệt là sự ám ảnh, bi kịch và khát vọng nhân văn trong đời sống con người.
• Mô hình so sánh văn học: Phân tích đối chiếu các yếu tố nghệ thuật như tình huống truyện, không gian, thời gian nghệ thuật và nhân vật để làm nổi bật sự tương đồng và khác biệt trong cách thể hiện tâm thức thời hậu chiến của hai tác giả.

Ba khái niệm chính được khai thác gồm: tâm thức thời hậu chiến, nghệ thuật truyện ngắn, và bi kịch con người hậu chiến.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phân tích, tổng hợp: Đánh giá nội dung, chủ đề và nghệ thuật trong truyện ngắn của Bảo Ninh và Heinrich Böll.
• Thống kê, phân loại: Thống kê số lượng truyện ngắn liên quan đến đề tài chiến tranh và hậu chiến, phân loại theo chủ đề, nhân vật và thời gian kể chuyện.
• Đối chiếu, so sánh: So sánh các yếu tố nghệ thuật và tâm lý nhân vật giữa hai tác giả nhằm làm rõ điểm tương đồng và khác biệt.
• Phương pháp hệ thống: Xem xét toàn diện các yếu tố văn hóa, lịch sử và xã hội ảnh hưởng đến sáng tác của hai nhà văn.
• Phương pháp khảo sát và lịch sử-xã hội: Tìm hiểu bối cảnh lịch sử, xã hội của Việt Nam và Đức thời hậu chiến để giải thích các hiện tượng văn học.

Nguồn dữ liệu chính gồm các tập truyện ngắn tiêu biểu của Bảo Ninh như Trại bảy chú lùn, Chuyện xưa kết đi, được chưa? và tuyển tập truyện ngắn của Heinrich Böll như Nàng Anna xanh xao và nhiều truyện ngắn khác. Cỡ mẫu nghiên cứu khoảng 40 truyện ngắn của Bảo Ninh và 17 truyện ngắn của Böll. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và tiêu biểu cho đề tài tâm thức thời hậu chiến. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2016-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tâm thức thời hậu chiến trong truyện ngắn Bảo Ninh thể hiện qua tâm lý ám ảnh và bi kịch cá nhân
   Khoảng 22/28 truyện ngắn của Bảo Ninh viết về chiến tranh và người lính, trong đó 15 truyện có nhân vật chính là người lính trở về. Các nhân vật thường mang tâm trạng cô đơn, hụt hẫng, bị giày vò bởi ký ức thương đau, thể hiện qua các truyện như Trại bảy chú lùn, Khắc dấu mạn thuyền, Thách đấu. Tỷ lệ truyện ngắn có yếu tố chiến tranh hoặc hậu chiến chiếm khoảng 78%, cho thấy đề tài này là trọng tâm sáng tác của ông.

2. Heinrich Böll thể hiện tâm thức thời hậu chiến qua những mối phức cảm riêng tư và sự vô nghĩa của chiến tranh
   Trong 17 truyện ngắn khảo sát, Böll tập trung mô tả sự hoang tàn, đổ nát của nước Đức hậu chiến, sự đói nghèo, tha hóa và sự mất mát tinh thần. Ví dụ trong truyện Thiên đường đã mất, hình ảnh cảnh vật mục nát và nhân vật ăn bánh mì trong sự sợ hãi phản ánh nỗi đau không vương mùi thuốc súng. Tỷ lệ truyện ngắn thể hiện tâm thức hậu chiến chiếm gần 100% trong tuyển tập.

3. Sự khác biệt trong cách thể hiện không gian và thời gian nghệ thuật
   Bảo Ninh thường sử dụng không gian tù túng, chật hẹp, thời gian đan xen giữa quá khứ và hiện tại, tạo nên cảm giác ngột ngạt, ám ảnh. Ngược lại, Böll khai thác không gian rộng mở, bao la với thời gian đan xen quá khứ, hiện tại và tương lai, thể hiện sự mơ hồ, phức tạp trong tâm thức nhân vật.

4. Quan niệm về chiến tranh và con người hậu chiến
   Bảo Ninh nhìn nhận chiến tranh là “nỗi buồn nguyên khối”, là bi kịch kéo dài trong tâm hồn người lính và xã hội. Trong khi đó, Böll coi chiến tranh như một căn bệnh thương hàn, nỗi đau không vương mùi thuốc súng, thể hiện qua sự tha hóa và mất mát nhân tính của con người.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện cho thấy dù cách tiếp cận và bối cảnh văn hóa khác nhau, cả hai nhà văn đều tập trung khai thác sâu sắc tâm lý và số phận con người trong bối cảnh hậu chiến. Bảo Ninh với trải nghiệm cá nhân trên chiến trường đã thể hiện tâm thức ám ảnh, bi kịch cá nhân và xã hội Việt Nam sau chiến tranh, phản ánh sự mất mát và khát vọng sống. Heinrich Böll, qua lăng kính của một người Đức hậu chiến, mô tả sự đổ vỡ xã hội, sự tha hóa và nỗi đau tinh thần sâu sắc, nhưng vẫn giữ niềm tin vào sự hồi sinh nhân văn.

So sánh này làm nổi bật sự khác biệt trong nghệ thuật thể hiện: Bảo Ninh thiên về cảm xúc cá nhân, ký ức và bi kịch nội tâm, còn Böll chú trọng đến bức tranh xã hội rộng lớn, sự phức cảm tâm lý và sự mơ hồ của thời gian. Biểu đồ so sánh tỷ lệ truyện ngắn có đề tài hậu chiến và các yếu tố nghệ thuật sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt này.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ đặc trưng văn hóa và phong cách nghệ thuật của hai nền văn học Việt Nam và Đức, đồng thời khẳng định sức lan tỏa và giá trị nhân văn của văn chương hậu chiến trong việc phản ánh và chữa lành những vết thương chiến tranh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu so sánh văn học hậu chiến Việt Nam – Đức
   Khuyến khích các nhà nghiên cứu mở rộng phạm vi khảo sát, kết hợp nhiều thể loại văn học để làm sâu sắc hơn hiểu biết về tâm thức thời hậu chiến, góp phần phát triển văn học so sánh trong nước. Thời gian thực hiện: 2-3 năm, chủ thể: các trường đại học, viện nghiên cứu văn học.

2. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy văn học hiện đại
   Đề xuất đưa các tác phẩm và phân tích về tâm thức thời hậu chiến của Bảo Ninh và Heinrich Böll vào chương trình giảng dạy đại học nhằm nâng cao nhận thức về giá trị nhân văn và nghệ thuật của văn học hậu chiến. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các khoa Ngữ văn.

3. Tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề về văn học hậu chiến
   Tạo diễn đàn trao đổi học thuật giữa các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước để chia sẻ kết quả nghiên cứu, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn học hậu chiến. Thời gian: hàng năm, chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

4. Khuyến khích dịch thuật và phổ biến tác phẩm văn học hậu chiến nước ngoài
   Đẩy mạnh dịch thuật các tác phẩm tiêu biểu của văn học hậu chiến thế giới, đặc biệt là của Heinrich Böll, để độc giả Việt Nam có cơ hội tiếp cận và hiểu sâu hơn về đề tài này. Thời gian: liên tục, chủ thể: Nhà xuất bản, các tổ chức văn hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Văn học và Ngôn ngữ học
   Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và phân tích chuyên sâu về tâm thức thời hậu chiến, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu văn học so sánh.

2. Giảng viên, nhà nghiên cứu văn học hiện đại
   Tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các đề tài nghiên cứu mới, giảng dạy chuyên đề về văn học hậu chiến Việt Nam và thế giới.

3. Nhà văn, biên kịch quan tâm đến đề tài chiến tranh và hậu chiến
   Cung cấp góc nhìn đa chiều về tâm lý nhân vật và nghệ thuật thể hiện, hỗ trợ sáng tạo tác phẩm có chiều sâu nhân văn.

4. Độc giả yêu thích văn học chiến tranh và hậu chiến
   Giúp hiểu rõ hơn về bối cảnh, tâm lý và nghệ thuật của các tác phẩm tiêu biểu, từ đó nâng cao trải nghiệm đọc và cảm nhận văn học.

Câu hỏi thường gặp

1. Tâm thức thời hậu chiến là gì?
   Tâm thức thời hậu chiến là dòng ý thức, trạng thái tâm lý và cảm nhận của con người về chiến tranh và hậu quả của nó trong cuộc sống hiện tại, bao gồm ký ức, ám ảnh, bi kịch và khát vọng nhân văn.

2. Tại sao chọn Bảo Ninh và Heinrich Böll để nghiên cứu so sánh?
   Hai nhà văn đại diện cho hai nền văn hóa khác nhau nhưng cùng khai thác đề tài chiến tranh và hậu chiến sâu sắc, có phong cách nghệ thuật đặc trưng và đóng góp quan trọng cho văn học Việt Nam và Đức.

3. Phương pháp nghiên cứu chính được sử dụng là gì?
   Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, phân loại, đối chiếu so sánh và hệ thống, kết hợp khảo sát lịch sử-xã hội để đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

4. Những điểm khác biệt lớn nhất trong cách thể hiện tâm thức hậu chiến của hai tác giả là gì?
   Bảo Ninh tập trung vào tâm lý ám ảnh, bi kịch cá nhân và không gian tù túng, thời gian đan xen quá khứ-hiện tại; Böll thể hiện sự phức cảm riêng tư, không gian rộng mở, thời gian đa chiều và sự vô nghĩa của chiến tranh.

5. Luận văn có thể ứng dụng vào thực tiễn như thế nào?
   Kết quả nghiên cứu giúp phát triển chương trình giảng dạy, thúc đẩy nghiên cứu văn học so sánh, hỗ trợ sáng tạo văn học và tăng cường giao lưu văn hóa quốc tế trong lĩnh vực văn học hậu chiến.

Kết luận

• Luận văn làm rõ đặc trưng tâm thức thời hậu chiến trong truyện ngắn của Bảo Ninh và Heinrich Böll, thể hiện qua tâm lý ám ảnh và phức cảm riêng tư.
• Phân tích so sánh cho thấy sự gặp gỡ và khác biệt trong cách thể hiện đề tài chiến tranh và hậu chiến giữa hai nền văn hóa Việt Nam và Đức.
• Nghiên cứu góp phần mở rộng hiểu biết về văn học hậu chiến và văn học so sánh, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của văn chương.
• Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nghiên cứu, giảng dạy và phổ biến văn học hậu chiến trong và ngoài nước.
• Khuyến khích các bước tiếp theo trong nghiên cứu mở rộng phạm vi và thể loại, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn học hậu chiến.

Hãy tiếp tục khám phá và phát huy giá trị của văn học hậu chiến để góp phần xây dựng một xã hội nhân văn và hiểu biết sâu sắc hơn về quá khứ và hiện tại.