Chính Sách Hành Động Hướng Đông Của Ấn Độ (2014-2020): Phân Tích và Đánh Giá

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

2. DANH MỤC BẢNG VÀ PHỤ LỤC

3. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

3.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án

3.2. Các công trình nghiên cứu chính sách “hướng Đông” trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ

3.3. Các nghiên cứu chủ yếu về các nhân tố khi Ấn Độ chuyển đổi chính sách từ “hướng Đông” sang Hành động hướng Đông

3.4. Các công trình nghiên cứu về nội dung và triển khai chính sách Hành động hướng Đông

3.5. Các công trình nghiên cứu tác động, triển vọng và giải pháp của chính sách Hành động hướng Đông

3.6. Đánh giá chung về các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án

3.7. Những vấn đề luận án tiếp thu, kế thừa

3.8. Những vấn đề luận án cần tập trung nghiên cứu

4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ NHÂN TỐ HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH HÀNH ĐỘNG HƯỚNG ĐÔNG CỦA ẤN ĐỘ (2014 - 2020)

4.1. Khái niệm về chính sách đối ngoại

4.2. Chủ nghĩa lý tưởng trong quan hệ quốc tế

4.3. Chủ nghĩa hiện thực trong quan hệ quốc tế

4.4. Khung lý thuyết của đề tài

4.5. Các nhân tố hoạch định Chính sách Hành động hướng Đông

4.5.1. Nhân tố ngoại sinh

4.5.2. Nhân tố nội sinh

4.6. Chính sách “hướng Đông”: Sự khởi đầu, nền tảng quan trọng của chính sách “Hành động hướng Đông”

4.6.1. Những vấn đề chung

4.6.2. Nội dung và quá trình triển khai

4.6.3. Biện pháp và kết quả

4.7. Từ chính sách “hướng Đông” chuyển sang chính sách “Hành động hướng Đông” của Ấn Độ

4.8. Tiểu kết chương 2

5. MỤC TIÊU, NỘI DUNG, TRIỂN KHAI VÀ KẾT QUẢ CỦA CHÍNH SÁCH HÀNH ĐỘNG HƯỚNG ĐÔNG CỦA ẤN ĐỘ

5.1. Mục tiêu và nội dung của chính sách Hành động hướng Đông

5.1.1. Về chính trị - chiến lược

5.1.2. Về kinh tế - xã hội

5.1.3. Về khuếch trương các giá trị (văn hóa/tôn giáo/dân chủ)

5.2. Quá trình triển khai chính sách Hành động hướng Đông

5.2.1. Với Đông Nam Á

5.2.2. Với Đông Bắc Á

5.2.3. Với Nam Thái Bình Dương (Australia và New Zealand)

5.2.4. Với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

5.3. Kết quả nổi bật của chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ

5.3.1. Với Đông Nam Á

5.3.2. Với Đông Bắc Á

5.3.3. Với Nam Thái Bình Dương (Australia và New Zealand)

5.3.4. Hội tụ chính sách Hành động hướng Đông với chính sách khu vực của các nước lớn ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

5.4. Tiểu kết chương 3

6. TÁC ĐỘNG, TRIỂN VỌNG CHÍNH SÁCH HÀNH ĐỘNG HƯỚNG ĐÔNG CỦA ẤN ĐỘ VÀ KHUYẾN NGHỊ GIẢI PHÁP CHO VIỆT NAM

6.1. Tác động của chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ đối với khu vực Đông Nam Á

6.1.1. Tác động tích cực

6.1.2. Tác động tiêu cực

6.2. Triển vọng chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ thời gian tới

6.2.1. Các Nhân tố thúc đẩy, cản trở chính sách Hành động hướng Đông

6.2.2. Dự báo chiều hướng triển khai chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ với khu vực Đông Nam Á thời gian tới

6.3. Khuyến nghị giải pháp cho Việt Nam

6.3.1. Trong quan hệ song phương Việt Nam - Ấn Độ

6.3.1.1. Về chính trị, ngoại giao

6.3.1.2. Về hợp tác kinh tế

6.3.1.3. Về Quốc phòng - An ninh

6.3.1.4. Về vấn đề Biển Đông

6.3.1.5. Hợp tác văn hóa, giáo dục

6.3.1.6. Trong lĩnh vực Khoa học công nghệ

6.3.2. Trong quan hệ đa phương, Việt Nam - Ấn Độ trong ASEAN

6.4. Tiểu kết chương 4

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Chính Sách Hành Động Hướng Đông Của Ấn Độ

Chính sách Hành động Hướng Đông (AEP) của Ấn Độ là một chiến lược đối ngoại quan trọng, được khởi xướng từ năm 1992 và được củng cố, phát triển dưới thời Thủ tướng Narendra Modi từ năm 2014. Mục tiêu chính của AEP là tăng cường quan hệ kinh tế, chiến lược và văn hóa với các quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á và Thái Bình Dương. Chính sách này không chỉ là sự tiếp nối của chính sách Hướng Đông (LEP) trước đó mà còn là một bước tiến quan trọng, thể hiện sự chủ động và tích cực hơn của Ấn Độ trong việc hội nhập khu vực. AEP tập trung vào việc xây dựng quan hệ đối tác mạnh mẽ với các nước ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia, đồng thời tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như thương mại, đầu tư, an ninh và kết nối khu vực. AEP đóng vai trò quan trọng trong việc định hình vị thế của Ấn Độ như một cường quốc khu vực và toàn cầu, đồng thời góp phần vào sự ổn định và thịnh vượng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

1.1. Bối Cảnh Ra Đời và Phát Triển của Chính Sách AEP

Sau Chiến tranh Lạnh, Ấn Độ nhận thấy sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách đối ngoại để phù hợp với bối cảnh thế giới mới. Chính sách Hướng Đông (LEP) ra đời năm 1992 nhằm đối phó với khủng hoảng kinh tế và tìm kiếm cơ hội hợp tác mới ở khu vực Đông Á. Tuy nhiên, đến năm 2014, chính phủ của Thủ tướng Modi nhận thấy LEP cần được nâng cấp để đạt hiệu quả cao hơn. Do đó, chính sách Hành động Hướng Đông (AEP) ra đời, tập trung vào hành động cụ thể và hợp tác thực chất hơn. AEP không chỉ là sự thay đổi về tên gọi mà còn là sự thay đổi về tư duy và cách tiếp cận, thể hiện sự chủ động và quyết tâm cao hơn của Ấn Độ trong việc hội nhập khu vực.

1.2. Mục Tiêu và Phạm Vi Địa Lý của Chính Sách AEP

Mục tiêu chính của AEP là tăng cường quan hệ kinh tế, chiến lược và văn hóa với các quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á và Thái Bình Dương. Về kinh tế, AEP tập trung vào việc thúc đẩy thương mại, đầu tư và kết nối khu vực. Về chiến lược, AEP nhằm tăng cường hợp tác an ninh và quốc phòng với các đối tác trong khu vực. Về văn hóa, AEP thúc đẩy giao lưu văn hóa và giáo dục giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực. Phạm vi địa lý của AEP bao gồm các nước ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Tuy nhiên, Ấn Độ cũng chú trọng đến việc mở rộng hợp tác với các quốc gia khác trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

II. Thách Thức và Vấn Đề Trong Chính Sách Hướng Đông Ấn Độ

Mặc dù Chính sách Hành động Hướng Đông đã đạt được những thành công nhất định, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều thách thức và vấn đề cần giải quyết. Một trong những thách thức lớn nhất là sự cạnh tranh ảnh hưởng từ Trung Quốc trong khu vực. Trung Quốc có ảnh hưởng kinh tế và chính trị lớn ở Đông Nam Á, điều này gây khó khăn cho Ấn Độ trong việc mở rộng quan hệ và tăng cường ảnh hưởng. Bên cạnh đó, Ấn Độ cũng phải đối mặt với những thách thức nội tại như cơ sở hạ tầng yếu kém, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu nguồn lực tài chính. Những yếu tố này làm chậm quá trình triển khai các dự án hợp tác và gây khó khăn cho các doanh nghiệp Ấn Độ khi đầu tư vào khu vực. Ngoài ra, sự khác biệt về văn hóa và chính trị giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực cũng là một thách thức cần vượt qua.

2.1. Cạnh Tranh Ảnh Hưởng Từ Trung Quốc Tại Đông Nam Á

Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã tạo ra một môi trường cạnh tranh gay gắt trong khu vực Đông Nam Á. Trung Quốc có ảnh hưởng kinh tế và chính trị lớn, đặc biệt thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Điều này gây khó khăn cho Ấn Độ trong việc cạnh tranh và mở rộng ảnh hưởng. Ấn Độ cần phải tìm ra những cách tiếp cận sáng tạo và hiệu quả để đối phó với sự cạnh tranh này, chẳng hạn như tập trung vào các lĩnh vực mà Ấn Độ có lợi thế so sánh, như công nghệ thông tin và dịch vụ.

2.2. Hạn Chế Về Cơ Sở Hạ Tầng và Nguồn Lực Tài Chính

Ấn Độ vẫn còn đối mặt với nhiều hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn lực tài chính. Cơ sở hạ tầng yếu kém gây khó khăn cho việc kết nối Ấn Độ với khu vực Đông Nam Á và làm chậm quá trình triển khai các dự án hợp tác. Thiếu nguồn lực tài chính cũng là một vấn đề lớn, đặc biệt khi Ấn Độ phải cạnh tranh với Trung Quốc, quốc gia có nguồn lực tài chính dồi dào. Ấn Độ cần phải tìm kiếm các nguồn tài trợ từ bên ngoài và cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực để vượt qua những hạn chế này.

III. Hợp Tác Kinh Tế Ấn Độ ASEAN Động Lực Chính Của AEP

Hợp tác kinh tế là một trong những trụ cột quan trọng nhất của Chính sách Hành động Hướng Đông. Ấn Độ và ASEAN đã thiết lập quan hệ đối tác kinh tế chặt chẽ, với mục tiêu tăng cường thương mại, đầu tư và kết nối khu vực. Thương mại giữa Ấn Độ và ASEAN đã tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, và hai bên đang nỗ lực để đạt được mục tiêu thương mại 200 tỷ USD vào năm 2022. Ấn Độ cũng là một nhà đầu tư lớn vào ASEAN, với nhiều dự án đầu tư trong các lĩnh vực như năng lượng, cơ sở hạ tầng và công nghệ thông tin. Ngoài ra, Ấn Độ và ASEAN đang hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực như kết nối khu vực, phát triển cơ sở hạ tầng và thúc đẩy thương mại điện tử. Theo tài liệu gốc, Ấn Độ đã xây dựng chiến lược đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ với các cường quốc và khu vực, trong đó xác định khu vực Đông Á, trọng điểm là Đông Nam Á là nhân tố quan trọng, có giá trị chiến lược để Ấn Độ tập hợp và thu hút sự hợp tác của các nước trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự, đối ngoại và văn hóa xã hội.

3.1. Tăng Trưởng Thương Mại và Đầu Tư Giữa Ấn Độ và ASEAN

Thương mại giữa Ấn Độ và ASEAN đã tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2021. Ấn Độ là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN, và ASEAN là một trong những đối tác thương mại quan trọng nhất của Ấn Độ. Đầu tư giữa Ấn Độ và ASEAN cũng đang tăng lên, với nhiều dự án đầu tư trong các lĩnh vực như năng lượng, cơ sở hạ tầng và công nghệ thông tin. Việc ký kết Hiệp định Thương mại Tự do Ấn Độ - ASEAN (AIFTA) đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng thương mại và đầu tư giữa hai bên.

3.2. Các Dự Án Kết Nối Khu Vực và Phát Triển Cơ Sở Hạ Tầng

Ấn Độ và ASEAN đang hợp tác chặt chẽ trong các dự án kết nối khu vực và phát triển cơ sở hạ tầng. Một trong những dự án quan trọng nhất là Đường cao tốc ba bên Ấn Độ - Myanmar - Thái Lan (IMT). Dự án này sẽ kết nối Ấn Độ với Đông Nam Á thông qua đường bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và du lịch. Ngoài ra, Ấn Độ và ASEAN cũng đang hợp tác trong các dự án phát triển cảng biển, đường sắt và đường hàng không.

IV. Hợp Tác An Ninh và Quốc Phòng Trong Chính Sách AEP Ấn Độ

Hợp tác an ninh và quốc phòng là một khía cạnh quan trọng khác của Chính sách Hành động Hướng Đông. Ấn Độ và các nước trong khu vực đang tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như chống khủng bố, an ninh hàng hải và cứu trợ nhân đạo. Ấn Độ đã tổ chức nhiều cuộc tập trận chung với các nước ASEAN, Nhật Bản và Australia. Ấn Độ cũng đang cung cấp hỗ trợ quân sự cho một số nước trong khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực đào tạo và trang bị. Hợp tác an ninh và quốc phòng giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực nhằm tăng cường khả năng đối phó với các thách thức an ninh chung và bảo vệ lợi ích quốc gia.

4.1. Tập Trận Chung và Hợp Tác An Ninh Hàng Hải

Ấn Độ đã tổ chức nhiều cuộc tập trận chung với các nước ASEAN, Nhật Bản và Australia. Các cuộc tập trận này nhằm tăng cường khả năng phối hợp và hợp tác giữa quân đội các nước. Ấn Độ cũng đang tăng cường hợp tác an ninh hàng hải với các nước trong khu vực, đặc biệt là trong việc tuần tra chung và chia sẻ thông tin. Hợp tác an ninh hàng hải nhằm bảo vệ các tuyến đường biển quan trọng và chống lại các hoạt động phi pháp như cướp biển và buôn lậu.

4.2. Hỗ Trợ Quân Sự và Đào Tạo Cho Các Nước Đối Tác

Ấn Độ đang cung cấp hỗ trợ quân sự cho một số nước trong khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực đào tạo và trang bị. Ấn Độ đã thành lập các trung tâm đào tạo quân sự ở một số nước ASEAN và cung cấp các khóa đào tạo cho quân nhân từ các nước này. Ấn Độ cũng đang cung cấp các trang thiết bị quân sự cho các nước đối tác, bao gồm tàu tuần tra, máy bay và radar.

V. Tác Động và Triển Vọng Chính Sách Hành Động Hướng Đông

Chính sách Hành động Hướng Đông đã có những tác động tích cực đến khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Chính sách này đã góp phần tăng cường quan hệ kinh tế, chiến lược và văn hóa giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực. AEP cũng đã giúp Ấn Độ tăng cường ảnh hưởng và vị thế trong khu vực. Trong tương lai, AEP có triển vọng tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc định hình khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, Ấn Độ cần phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự cạnh tranh từ Trung Quốc, hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn lực tài chính, và sự khác biệt về văn hóa và chính trị.

5.1. Tác Động Tích Cực Đến Quan Hệ Khu Vực và Vị Thế Ấn Độ

Chính sách Hành động Hướng Đông đã có những tác động tích cực đến quan hệ khu vực và vị thế của Ấn Độ. Chính sách này đã góp phần tăng cường quan hệ kinh tế, chiến lược và văn hóa giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực. AEP cũng đã giúp Ấn Độ tăng cường ảnh hưởng và vị thế trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.

5.2. Dự Báo Triển Vọng và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến AEP

Trong tương lai, AEP có triển vọng tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc định hình khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, Ấn Độ cần phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự cạnh tranh từ Trung Quốc, hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn lực tài chính, và sự khác biệt về văn hóa và chính trị. Các yếu tố như sự ổn định chính trị trong nước, sự phát triển kinh tế và khả năng thích ứng với các thay đổi trong khu vực sẽ ảnh hưởng đến triển vọng của AEP.

VI. Khuyến Nghị Giải Pháp Cho Việt Nam Trong Bối Cảnh AEP

Trong bối cảnh Chính sách Hành động Hướng Đông của Ấn Độ, Việt Nam có nhiều cơ hội để tăng cường quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Ấn Độ. Việt Nam cần chủ động tận dụng các cơ hội hợp tác kinh tế, an ninh và văn hóa với Ấn Độ. Việt Nam cũng cần tăng cường phối hợp với Ấn Độ trong các vấn đề khu vực và quốc tế, đặc biệt là trong việc duy trì hòa bình, ổn định và tự do hàng hải ở Biển Đông. Ngoài ra, Việt Nam cần tăng cường giao lưu văn hóa và giáo dục với Ấn Độ để tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau.

6.1. Tăng Cường Hợp Tác Kinh Tế và An Ninh Với Ấn Độ

Việt Nam cần tăng cường hợp tác kinh tế và an ninh với Ấn Độ. Về kinh tế, Việt Nam cần tận dụng các cơ hội thương mại và đầu tư từ Ấn Độ. Về an ninh, Việt Nam cần tăng cường hợp tác với Ấn Độ trong các lĩnh vực như chống khủng bố, an ninh hàng hải và cứu trợ nhân đạo.

6.2. Phối Hợp Trong Các Vấn Đề Khu Vực và Quốc Tế

Việt Nam cần tăng cường phối hợp với Ấn Độ trong các vấn đề khu vực và quốc tế, đặc biệt là trong việc duy trì hòa bình, ổn định và tự do hàng hải ở Biển Đông. Việt Nam và Ấn Độ có chung lợi ích trong việc duy trì một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

Chính Sách Hành Động Hướng Đông Của Ấn Độ (2014 - 2020)