Nghiên cứu tác động của hoạt động khai thác đá vôi đến môi trường tự nhiên huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương

• Tác giả: Vũ Văn Cường
• Trường học: Trường Đại học KHXH & NV- ĐHQG Hà Nội
• Chuyên ngành: Môi trường
• Đề tài: Tác động của khai thác đá vôi đến môi trường huyện Kinh Môn, Hải Dương
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hải Dương

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC KHOÁNG SẢN VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG TỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN
• 1.1. Các khái niệm cơ bản
• 1.1.1. Các khái niệm về hoạt động khai thác
• 1.1.2. Khái niệm môi trường
• 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC ĐÁ VÔI HUYỆN KINH MÔN, TỈNH HẢI DƯƠNG
• 3. TÁC ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC ĐÁ VÔI ĐẾN MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN HUYỆN KINH MÔN, TỈNH HẢI DƯƠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC
• KẾT LUẬN

I. Tác động của khai thác đá vôi đến môi trường huyện Kinh Môn Hải Dương

Hoạt động khai thác đá vôi tại huyện Kinh Môn đã có những tác động rõ rệt đến môi trường tự nhiên. Việc khai thác này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về ô nhiễm môi trường. Theo các nghiên cứu, đá vôi là một trong những tài nguyên khoáng sản quan trọng, nhưng việc khai thác không bền vững đã dẫn đến sự suy giảm chất lượng môi trường. Các hệ sinh thái tự nhiên bị ảnh hưởng, dẫn đến sự biến đổi môi trường và cảnh quan. Những tác động này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân mà còn làm giảm khả năng phục hồi của hệ sinh thái. Chính vì vậy, việc đánh giá tác động môi trường từ hoạt động khai thác là rất cần thiết để có những biện pháp bảo vệ phù hợp.

1.1. Tình trạng ô nhiễm môi trường

Hoạt động khai thác đá vôi đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại huyện Kinh Môn. Các chất thải từ quá trình khai thác, như bụi và nước thải, đã làm ô nhiễm nguồn nước và không khí. Nghiên cứu cho thấy, nồng độ bụi trong không khí tại các khu vực khai thác vượt quá mức cho phép, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Ngoài ra, môi trường nước cũng bị ô nhiễm do các chất độc hại từ quá trình khai thác. Điều này không chỉ gây hại cho sức khỏe con người mà còn làm suy giảm đa dạng sinh học trong khu vực. Các biện pháp cần thiết phải được thực hiện để giảm thiểu tình trạng này, bao gồm việc áp dụng công nghệ sạch và quy trình khai thác bền vững.

1.2. Ảnh hưởng đến hệ sinh thái

Hoạt động khai thác đá vôi đã gây ra những biến đổi lớn trong hệ sinh thái tại huyện Kinh Môn. Việc khai thác không chỉ làm mất đi các khu vực sinh sống của động thực vật mà còn làm thay đổi cấu trúc đất và nước. Các loài sinh vật bản địa bị đe dọa do mất môi trường sống, dẫn đến sự suy giảm số lượng và đa dạng sinh học. Hơn nữa, sự thay đổi trong cảnh quan cũng ảnh hưởng đến các hoạt động nông nghiệp và sinh kế của người dân địa phương. Để bảo vệ hệ sinh thái, cần có các biện pháp phục hồi và bảo tồn, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.

1.3. Giải pháp bảo vệ môi trường

Để giảm thiểu tác động môi trường từ hoạt động khai thác đá vôi, cần thiết phải áp dụng các giải pháp bảo vệ môi trường. Các biện pháp như cải thiện quy trình khai thác, sử dụng công nghệ tiên tiến và thực hiện các chương trình phục hồi môi trường là rất quan trọng. Đồng thời, việc tăng cường quản lý và giám sát hoạt động khai thác cũng cần được chú trọng. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ với cộng đồng để xây dựng các kế hoạch phát triển bền vững, đảm bảo rằng lợi ích kinh tế không đi kèm với sự tổn hại đến môi trường tự nhiên. Chỉ có như vậy, huyện Kinh Môn mới có thể phát triển một cách bền vững và bảo vệ được tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ tương lai.

Tổng quan nghiên cứu

Trên thế giới, khoảng 50 quốc gia sở hữu nguồn tài nguyên dầu mỏ và khoáng sản phong phú, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế. Tuy nhiên, việc chuyển hóa nguồn tài nguyên này thành sự thịnh vượng không phải quốc gia nào cũng thực hiện hiệu quả. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, mặc dù ngành khai thác khoáng sản có thể góp phần xóa đói giảm nghèo, nhưng thực tế tại nhiều quốc gia đang phát triển, đặc biệt ở châu Phi như Nigeria, Congo, Sudan, hoạt động khai thác mỏ lại làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói. Việt Nam, với tiềm năng khoáng sản lớn, đặc biệt là đá vôi tập trung ở các vùng miền núi còn nhiều khó khăn, đã khuyến khích khai thác nhằm tạo việc làm và tăng ngân sách địa phương. Tuy nhiên, hoạt động này cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên và chất lượng cuộc sống người dân.

Huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, nằm trong đồng bằng châu thổ sông Hồng, có tiềm năng lớn về đá vôi với trữ lượng ước tính khoảng 300-400 triệu tấn, trong đó khoảng 200 triệu tấn có chất lượng tốt. Hoạt động khai thác đá vôi tại đây đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, nhưng cũng gây ra suy giảm nghiêm trọng về môi trường tự nhiên và cảnh quan. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng khai thác đá vôi và tác động của nó đến môi trường tự nhiên huyện Kinh Môn trong giai đoạn 2012-2016, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các quan điểm và lý thuyết sau:

• Quan điểm hệ thống: Xem xét mối liên hệ biện chứng giữa hoạt động khai thác đá vôi và môi trường tự nhiên như một hệ thống thống nhất, trong đó các thành phần tương hỗ và ảnh hưởng lẫn nhau.
• Quan điểm tổng hợp lãnh thổ: Nghiên cứu gắn liền với lãnh thổ huyện Kinh Môn, phân tích tác động khai thác đá vôi trong phạm vi địa lý cụ thể, bao gồm các yếu tố tự nhiên và xã hội.
• Quan điểm môi trường sinh thái: Phân tích tác động qua lại giữa các thành phần tự nhiên (đất, nước, không khí, sinh vật) và hoạt động khai thác, làm rõ nguyên nhân và hậu quả môi trường.
• Quan điểm phát triển bền vững: Định hướng nghiên cứu nhằm đảm bảo khai thác tài nguyên hiệu quả, đồng thời bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội lâu dài.

Các khái niệm chính bao gồm: khai thác mỏ, khai thác đá vôi, môi trường tự nhiên, ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường, phát triển bền vững và quan trắc môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu khai thác đá vôi giai đoạn 2012-2016 từ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hải Dương, các báo cáo quan trắc môi trường, bản đồ địa lý, tài liệu pháp luật liên quan và các nghiên cứu trước đó.
• Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp, so sánh số liệu khai thác và quan trắc môi trường để đánh giá thực trạng và tác động. Kiểm tra tính xác thực và độ tin cậy của dữ liệu.
• Phương pháp khảo sát thực địa: Khảo sát tại các điểm mỏ, khu dân cư xung quanh để thu thập dữ liệu về chất lượng không khí, nước, đất và ảnh hưởng đến sinh hoạt người dân.
• Phương pháp bản đồ và GIS: Xây dựng bản đồ phân bố mỏ đá vôi, các điểm quan trắc môi trường nhằm minh họa không gian tác động và hiện trạng khai thác.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát tại 17 điểm mỏ đá vôi được cấp phép trên địa bàn huyện Kinh Môn, tập trung vào các khu vực khai thác chính và vùng dân cư lân cận để đảm bảo tính đại diện.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2012-2016, phù hợp với số liệu khai thác và quan trắc môi trường thu thập được.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng khai thác đá vôi: Sản lượng khai thác đá vôi xi măng tăng từ khoảng 1,5 triệu tấn năm 2012 lên gần 4,5 triệu tấn năm 2016. Đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường cũng đạt gần 2 triệu m3/năm. Tổng trữ lượng còn lại tính đến 2015 là khoảng 198.716 tấn đá vôi xi măng và 13.103 m3 đá vôi xây dựng.

2. Ảnh hưởng đến chất lượng không khí: Hoạt động khoan nổ mìn, vận chuyển và chế biến đá vôi phát sinh lượng bụi lớn, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đặc biệt vào những ngày nắng. Tiếng ồn và độ rung do nổ mìn ảnh hưởng đến sinh hoạt người dân trong bán kính 200-300m quanh mỏ.

3. Tác động đến nguồn nước: Khai thác đá vôi sử dụng lượng lớn nước, làm giảm nguồn nước mặt và nước ngầm phục vụ sinh hoạt và nông nghiệp. Nước thải từ khai thác chứa dầu mỡ và hóa chất độc hại, gây ô nhiễm nguồn nước mặt và ngầm.

4. Ảnh hưởng đến hệ sinh thái và cảnh quan: Việc khai thác làm biến dạng địa hình, phá hủy thảm thực vật, giảm đa dạng sinh học, làm mất môi trường sống của nhiều loài động vật. Các hố khai thác và bãi thải chưa được cải tạo gây nguy cơ sạt lở và suy thoái cảnh quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tác động tiêu cực là do công nghệ khai thác lộ thiên sử dụng khoan nổ mìn thô sơ, thiếu biện pháp giảm thiểu ô nhiễm, cùng với việc quản lý nhà nước và giám sát môi trường chưa chặt chẽ. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác như Quảng Ninh, mức độ ô nhiễm bụi và tiếng ồn tại Kinh Môn tương đương hoặc cao hơn do mật độ mỏ và sản lượng khai thác lớn. Việc khai thác không theo quy hoạch và khai thác trái phép từng bước được kiểm soát nhưng vẫn còn tồn tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ sản lượng khai thác theo năm, bản đồ phân bố mỏ và các điểm quan trắc môi trường, bảng số liệu về mức độ ô nhiễm không khí, nước và tiếng ồn tại các khu vực khảo sát. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của việc áp dụng công nghệ khai thác tiên tiến, tăng cường quản lý và phục hồi môi trường sau khai thác để đảm bảo phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng công nghệ khai thác sạch hơn: Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư công nghệ giảm bụi, giảm tiếng ồn và rung động trong khai thác và vận chuyển đá vôi nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và tiếng ồn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: doanh nghiệp khai thác, Sở Tài nguyên và Môi trường.

2. Tăng cường quan trắc và giám sát môi trường: Thiết lập hệ thống quan trắc môi trường tự động tại các mỏ và khu dân cư lân cận, công khai kết quả để nâng cao trách nhiệm và ý thức cộng đồng. Thời gian: liên tục; Chủ thể: cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức giám sát độc lập.

3. Phục hồi môi trường sau khai thác: Xây dựng và thực hiện kế hoạch cải tạo, hoàn thổ các khu vực khai thác đã ngừng hoạt động, trồng cây phủ xanh, ổn định địa hình nhằm giảm thiểu sạt lở và phục hồi đa dạng sinh học. Thời gian: 3-5 năm; Chủ thể: doanh nghiệp khai thác, chính quyền địa phương.

4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chương trình đào tạo, phổ biến pháp luật và tác động môi trường cho người dân và lao động khai thác nhằm tăng cường sự đồng thuận và tham gia bảo vệ môi trường. Thời gian: liên tục; Chủ thể: chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội.

5. Hoàn thiện chính sách và quản lý nhà nước: Rà soát, bổ sung các quy định pháp luật về khai thác đá vôi, tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý, xử lý nghiêm các trường hợp khai thác trái phép. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Hải Dương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy hoạch khai thác và bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên khoáng sản.

2. Doanh nghiệp khai thác và chế biến đá vôi: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật và quản lý môi trường nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực, nâng cao trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành môi trường, địa chất, kinh tế tài nguyên: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về tác động khai thác khoáng sản.

4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại khu vực khai thác: Nắm bắt thông tin về tác động môi trường, quyền lợi và trách nhiệm trong việc tham gia giám sát, bảo vệ môi trường sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Hoạt động khai thác đá vôi ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng không khí?
   Hoạt động khoan nổ mìn, vận chuyển và chế biến đá vôi phát sinh lượng bụi lớn, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đặc biệt vào những ngày nắng. Tiếng ồn và độ rung cũng ảnh hưởng đến sinh hoạt người dân trong bán kính 200-300m quanh mỏ.

2. Nguồn nước tại huyện Kinh Môn bị tác động ra sao do khai thác đá vôi?
   Khai thác đá vôi sử dụng lượng lớn nước, làm giảm nguồn nước mặt và nước ngầm phục vụ sinh hoạt và nông nghiệp. Nước thải chứa dầu mỡ và hóa chất độc hại gây ô nhiễm nguồn nước mặt và ngầm.

3. Các biện pháp nào được đề xuất để giảm thiểu ô nhiễm môi trường do khai thác đá vôi?
   Bao gồm áp dụng công nghệ khai thác sạch, tăng cường quan trắc và giám sát môi trường, phục hồi môi trường sau khai thác, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng và hoàn thiện chính sách quản lý.

4. Tại sao việc phục hồi môi trường sau khai thác đá vôi lại quan trọng?
   Phục hồi môi trường giúp ổn định địa hình, giảm nguy cơ sạt lở, phục hồi đa dạng sinh học và cải thiện chất lượng sống cho cộng đồng dân cư, góp phần phát triển bền vững.

5. Làm thế nào để cộng đồng dân cư tham gia bảo vệ môi trường trong khu vực khai thác?
   Cộng đồng có thể tham gia giám sát hoạt động khai thác, phản ánh các vi phạm, tham gia các chương trình tuyên truyền và hợp tác với chính quyền địa phương để bảo vệ môi trường sống.

Kết luận

• Hoạt động khai thác đá vôi tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương có sản lượng lớn, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế địa phương nhưng gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên.
• Các tác động chính bao gồm ô nhiễm không khí, tiếng ồn, suy giảm nguồn nước, biến dạng địa hình và suy giảm đa dạng sinh học.
• Công nghệ khai thác hiện tại còn nhiều hạn chế, quản lý và giám sát môi trường chưa chặt chẽ, dẫn đến các vấn đề môi trường chưa được kiểm soát hiệu quả.
• Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, quản lý và tuyên truyền nhằm giảm thiểu ô nhiễm, phục hồi môi trường và phát triển bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng cùng phối hợp bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển kinh tế xã hội bền vững trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ môi trường và phát triển bền vững tài nguyên khoáng sản tại huyện Kinh Môn là trách nhiệm của toàn xã hội.