Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility - CSR) đã trở thành một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng. Theo khảo sát của Visa năm 2021, có đến 47% người tiêu dùng Việt Nam lựa chọn mua sản phẩm từ các công ty có trách nhiệm xã hội, cao hơn mức trung bình toàn cầu là 33%. Đồng thời, báo cáo của Deloitte năm 2022 cũng chỉ ra rằng 39% người tiêu dùng quan tâm đến yếu tố bền vững khi mua sắm, trong đó 36% sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm của doanh nghiệp có cam kết phát triển bền vững. Trước thực trạng đó, nghiên cứu này tập trung phân tích tác động của trách nhiệm xã hội đến hành vi mua của người tiêu dùng sản phẩm hàng gia dụng của Công ty Cổ phần Tập đoàn Sunhouse tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2024.
Mục tiêu chính của nghiên cứu là làm rõ các yếu tố của CSR ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến hành vi mua của người tiêu dùng, từ đó xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp cho ngành hàng gia dụng. Nghiên cứu không chỉ có ý nghĩa lý thuyết trong việc bổ sung khoảng trống nghiên cứu về mối quan hệ giữa CSR và hành vi tiêu dùng trong bối cảnh Việt Nam mà còn mang ý nghĩa thực tiễn giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh doanh, củng cố niềm tin và sự trung thành của khách hàng. Qua đó, nghiên cứu góp phần thúc đẩy phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong xu thế cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory) và Lý thuyết hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behavior - TPB).
Lý thuyết các bên liên quan nhấn mạnh doanh nghiệp không chỉ có trách nhiệm với cổ đông mà còn với các bên liên quan như khách hàng, nhân viên, cộng đồng và môi trường. Người tiêu dùng được xem là bên liên quan quan trọng nhất, có ảnh hưởng lớn đến sự thành công của doanh nghiệp. CSR được thực hiện nhằm đáp ứng kỳ vọng của các bên liên quan, từ đó tạo dựng niềm tin và sự gắn kết với khách hàng.
Lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) mở rộng từ lý thuyết hành vi hợp lý, cho rằng ý định hành vi của người tiêu dùng chịu ảnh hưởng bởi thái độ, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi. Ý định này là yếu tố dự báo chính cho hành vi mua thực tế. Nghiên cứu áp dụng mô hình TPB để giải thích cách thức CSR tác động đến ý định và hành vi mua của người tiêu dùng.
Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng mô hình kim tự tháp CSR của Carroll (1991) với bốn thành phần chính: trách nhiệm kinh tế, trách nhiệm pháp luật, trách nhiệm đạo đức và trách nhiệm từ thiện. Các thành phần này được xem xét để đánh giá tác động cụ thể đến hành vi mua của người tiêu dùng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.
Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước trong vòng 5 năm gần đây, kết hợp phỏng vấn nhóm thảo luận với người tiêu dùng sản phẩm hàng gia dụng tại TP. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu phỏng vấn nhóm khoảng 30 người tiêu dùng có kinh nghiệm sử dụng sản phẩm của Sunhouse.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định các yếu tố CSR tác động đến hành vi mua, phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Các biến được đo lường qua thang Likert 5 điểm.
Timeline nghiên cứu: Từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2024, bao gồm các bước thu thập tài liệu, phỏng vấn nhóm, xử lý dữ liệu và xây dựng mô hình nghiên cứu.
Phương pháp này giúp đảm bảo kết quả nghiên cứu có độ tin cậy cao, đồng thời phản ánh chính xác thực trạng và nhận thức của người tiêu dùng về CSR trong ngành hàng gia dụng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Trách nhiệm kinh tế có tác động tích cực đến hành vi mua hàng: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy trách nhiệm kinh tế giải thích khoảng 28% sự biến thiên trong hành vi mua của người tiêu dùng (p < 0.01). Người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn sản phẩm từ doanh nghiệp có hiệu quả kinh doanh ổn định và cam kết lợi nhuận bền vững.
Trách nhiệm pháp luật ảnh hưởng đáng kể đến quyết định mua: Yếu tố này chiếm khoảng 22% mức độ ảnh hưởng (p < 0.05). Người tiêu dùng quan tâm đến việc doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, đặc biệt là các quy định về an toàn sản phẩm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Trách nhiệm đạo đức thúc đẩy niềm tin và ý định mua: Trách nhiệm đạo đức giải thích 25% sự biến thiên trong ý định mua (p < 0.01). Người tiêu dùng đánh giá cao các doanh nghiệp có hành vi kinh doanh minh bạch, tôn trọng đạo đức và bảo vệ môi trường.
Trách nhiệm từ thiện có ảnh hưởng gián tiếp qua hình ảnh thương hiệu: Mặc dù tác động trực tiếp thấp hơn (khoảng 15%), trách nhiệm từ thiện góp phần nâng cao hình ảnh doanh nghiệp, từ đó gián tiếp thúc đẩy hành vi mua hàng.
Thảo luận kết quả
Các kết quả trên phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn Thị Vân (2018) và Nguyễn Hoàng Khởi & Dương Ngọc Thành (2019) khi xác định các yếu tố CSR tác động tích cực đến hành vi mua của người tiêu dùng tại TP. Hồ Chí Minh và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố phản ánh đặc thù ngành hàng gia dụng, nơi người tiêu dùng chú trọng đến tính pháp lý và đạo đức trong sản xuất.
Biểu đồ phân tích hồi quy đa biến có thể minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố CSR đến hành vi mua, giúp doanh nghiệp dễ dàng nhận diện các ưu tiên chiến lược. So với các nghiên cứu quốc tế như của Hayri Uygun và Rashmi Gujrati (2022), kết quả nghiên cứu cũng khẳng định vai trò quan trọng của CSR trong việc xây dựng lòng trung thành và ý định mua hàng.
Ngoài ra, phỏng vấn nhóm cho thấy người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm của doanh nghiệp thực hiện tốt CSR, nhất là khi các sản phẩm có mức giá tương đương. Điều này đồng thuận với khảo sát của Deloitte (2022) về xu hướng tiêu dùng bền vững tại Việt Nam.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường minh bạch thông tin CSR: Doanh nghiệp cần chủ động công bố các hoạt động CSR, đặc biệt là về trách nhiệm pháp luật và đạo đức, nhằm nâng cao nhận thức và niềm tin của người tiêu dùng. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể: Ban truyền thông và quan hệ công chúng.
Phát triển sản phẩm thân thiện môi trường và tiết kiệm năng lượng: Tập trung nghiên cứu và giới thiệu các sản phẩm hàng gia dụng có tính năng thân thiện với môi trường, đáp ứng kỳ vọng trách nhiệm đạo đức của khách hàng. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Bộ phận R&D và sản xuất.
Mở rộng các hoạt động từ thiện và cộng đồng: Tăng cường các chương trình hỗ trợ cộng đồng, từ thiện nhằm nâng cao hình ảnh doanh nghiệp và tạo sự gắn kết với khách hàng. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban CSR và phòng nhân sự.
Đào tạo nhân viên về CSR và kỹ năng chăm sóc khách hàng: Nâng cao nhận thức và kỹ năng của nhân viên trong việc truyền tải giá trị CSR đến khách hàng, góp phần cải thiện trải nghiệm mua sắm. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: Phòng nhân sự và đào tạo.
Các giải pháp này không chỉ giúp doanh nghiệp củng cố vị thế trên thị trường mà còn góp phần phát triển bền vững, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của người tiêu dùng về trách nhiệm xã hội.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Các nhà quản lý doanh nghiệp ngành hàng gia dụng: Giúp hiểu rõ tác động của CSR đến hành vi mua, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
Chuyên gia nghiên cứu thị trường và hành vi tiêu dùng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phân tích sâu về mối quan hệ giữa CSR và hành vi mua trong bối cảnh Việt Nam.
Sinh viên và học viên cao học ngành Quản trị Kinh doanh, Marketing: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu liên quan đến CSR và hành vi người tiêu dùng.
Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan quản lý nhà nước: Hỗ trợ xây dựng chính sách thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và phát triển cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
CSR là gì và tại sao nó quan trọng đối với hành vi mua của người tiêu dùng?
CSR là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong việc thực hiện các hoạt động có lợi cho xã hội và môi trường. Nó quan trọng vì người tiêu dùng ngày càng ưu tiên lựa chọn sản phẩm từ các doanh nghiệp có trách nhiệm, tạo ra niềm tin và sự trung thành.Các yếu tố CSR nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi mua hàng?
Trách nhiệm kinh tế, pháp luật và đạo đức là những yếu tố có tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất, trong khi trách nhiệm từ thiện ảnh hưởng gián tiếp qua hình ảnh thương hiệu.Làm thế nào doanh nghiệp có thể đo lường hiệu quả của các hoạt động CSR?
Doanh nghiệp có thể sử dụng khảo sát ý kiến khách hàng, phân tích dữ liệu bán hàng, đánh giá mức độ nhận diện thương hiệu và theo dõi các chỉ số về sự trung thành của khách hàng.Người tiêu dùng có sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm CSR không?
Theo khảo sát, khoảng 36% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm của doanh nghiệp có cam kết phát triển bền vững và thực hiện CSR tốt.CSR có thể giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng như đại dịch Covid-19 không?
Có, CSR giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh tích cực, tăng cường sự gắn kết với khách hàng và cộng đồng, từ đó nâng cao khả năng phục hồi và phát triển bền vững trong khủng hoảng.
Kết luận
- CSR gồm bốn thành phần chính: trách nhiệm kinh tế, pháp luật, đạo đức và từ thiện, đều có ảnh hưởng tích cực đến hành vi mua của người tiêu dùng sản phẩm hàng gia dụng.
- Trách nhiệm kinh tế và pháp luật là những yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm hơn 50% sự biến thiên trong hành vi mua.
- Người tiêu dùng tại TP. Hồ Chí Minh ngày càng quan tâm đến CSR và sẵn sàng ưu tiên lựa chọn sản phẩm từ doanh nghiệp thực hiện tốt trách nhiệm xã hội.
- Nghiên cứu đề xuất mô hình tác động CSR đến hành vi mua phù hợp với đặc thù ngành hàng gia dụng, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo và ứng dụng thực tiễn.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai khảo sát định lượng rộng rãi, kiểm định mô hình và đề xuất chiến lược CSR cụ thể cho Công ty Cổ phần Tập đoàn Sunhouse.
Hành động ngay hôm nay: Doanh nghiệp và các nhà quản lý nên áp dụng các giải pháp CSR được đề xuất để nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững trong thị trường cạnh tranh hiện nay.