Thuế Và Tăng Trưởng Kinh Tế: Phân Tích Trong Bối Cảnh Cạnh Tranh Tại Đông Nam Á (1990-2017)

• Tác giả: Châu Thị Hoàng Yến
• Người hướng dẫn: PGS. Bùi Thị Mai Hoài
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Tác Động Của Thuế Đến Tăng Trưởng Kinh Tế Tại Đông Nam Á (1990-2017)
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: TP.HCM

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do lựa chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa và đóng góp của nghiên cứu
• 1.6. Cấu trúc luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Các khái niệm chính
• 2.1.1. Thuế và vai trò của thuế
• 2.1.2. Phân loại thuế
• 2.2. Cơ sở lý thuyết về tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế
• 2.2.1. Lý thuyết tăng trưởng của Keynes
• 2.2.2. Lý thuyết tăng trưởng nội sinh
• 2.2.3. Lý thuyết cạnh tranh thuế
• 2.3. Lược khảo các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan
• 2.4. Tóm tắt chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH THỰC NGHIỆM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Mô hình thực nghiệm. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Phương pháp kiểm định sự độc lập của các đơn vị chéo
• 3.3.2. Phương pháp ước lượng sai số tương quan phổ biến động (Dynamic Common Correlated Effects)
• 3.3.3. Phương pháp hồi quy điều chỉnh sai số
• 3.4. Tóm tắt chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Kiểm động thuế và cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế
• 4.2. Kiểm định tác động của thuế và cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh thuế
• 4.2.1. Xu hướng cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á
• 4.2.2. Kiểm định tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh thuế
• 4.2.3. Kiểm định tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn và dài hạn
• 4.2.3.1. Kết quả kiểm định tính dừng
• 4.2.3.2. Kết quả kiểm định đồng liên kết
• 4.2.3.3. Kết quả kiểm định PMG
• 4.3. Tóm tắt chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Hàm ý chính sách
• 5.2. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Tác Động Thuế Đến Tăng Trưởng Kinh Tế ASEAN

Trong những thập kỷ gần đây, tác động kinh tế của thuế trở thành một đề tài được quan tâm nghiên cứu, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Cùng với chi tiêu công, thuế là một công cụ chính yếu của chính sách tài khóa. Theo lý thuyết tài chính công hiện đại, thuế không chỉ có vai trò cơ bản là huy động nguồn lực đáp ứng nhu cầu chi tiêu công mà còn là công cụ quan trọng của chính sách tài khóa, giúp chính phủ can thiệp vào nền kinh tế, hướng đến các mục tiêu phát triển như tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước cho thấy, tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế vẫn chưa rõ ràng và còn nhiều tranh luận. Vì vậy, việc nghiên cứu về tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế tại Đông Nam Á (1990-2017) là vô cùng quan trọng. Các quốc gia Đông Nam Á đang tích cực hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới mà bước ngoặt lớn là việc hình thành cộng đồng kinh tế chung ASEAN Economic Community (AEC).

1.1. Lý Do Nghiên Cứu Tác Động Thuế và Tăng Trưởng Kinh Tế

Lý do tác giả tiếp cận đề tài nghiên cứu xuất phát từ bối cảnh thực tiễn và khoảng trống nghiên cứu. Bối cảnh thực tiễn cho thấy tác động kinh tế của thuế rất cần được nghiên cứu tại các quốc gia Đông Nam Á. Mặc dù hướng đến thành lập một cộng đồng chung song các quốc gia thành viên lại đang duy trì các chính sách thuế có nhiều khác biệt. Số liệu thực tế cho thấy, các quốc gia này đang có xu hướng cắt giảm thuế suất, thực hiện nhiều ưu đãi thuế nhằm thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài (IMF, 2017). Điều này đặt ra nhiều khó khăn, thách thức cho những quốc gia thành viên có mức chi tiêu công cao như Việt Nam.

1.2. Khoảng Trống Nghiên Cứu Về Thuế và Tăng Trưởng

Các nghiên cứu trước chỉ ra, tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế được lý giải theo nhiều hướng khác nhau và kết quả kiểm định cũng chưa rõ ràng và thống nhất. Phân tích tác động của thuế trong phạm vi một quốc gia cho thấy, một sự tăng lên của thuế giúp mở rộng nguồn tài trợ cho chi tiêu công, qua đó tạo động lực phát triển kinh tế thông qua việc cung cấp nhiều hơn các hàng hóa, dịch vụ công hỗ trợ sản xuất. Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác lại cho rằng, mức thuế suất thấp sẽ khuyến khích doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh, góp phần thúc đẩy đầu tư, tăng trưởng và tạo việc làm.

II. Thách Thức Ảnh Hưởng Của Thuế Suất Đến Đầu Tư Đông Nam Á

Xét trên phương diện quốc tế, lý thuyết cạnh tranh thuế chỉ ra, số thu thuế của các quốc gia không độc lập mà tương tác lẫn nhau. Theo Edwards & Mitchell (2008), do sự khác biệt về chính sách thuế giữa các quốc gia, một bộ phận người nộp thuế sẽ thực hiện “Voted by their feet” – “bỏ phiếu bằng chân”. Nghĩa là, các nhà đầu tư sẽ dịch chuyển vốn từ cộng đồng có thuế suất cao sang cộng đồng có thuế suất thấp hơn để nhận được phần lợi nhuận sau thuế là lớn nhất. Kết quả của quá trình này là chính sách thuế của quốc gia này sẽ tác động số thu thuế của các quốc gia khác và ngược lại. Vì vậy, tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế cần được xem xét trong bối cảnh hội nhập toàn cầu hiện nay. Về các nghiên cứu thực nghiệm, kết quả kiểm định về tác động động này vẫn chưa rõ ràng và thống nhất.

2.1. Vì Sao Kết Quả Nghiên Cứu Trước Về Thuế Còn Hỗn Hợp

Một cách khái quát, lược khảo nghiên cứu chỉ ra 3 nguyên nhân chính dẫn đến kêt quả kiểm định hỗn hợp này. Thứ nhất, cấu trúc thuế chưa được nhiều nghiên cứu chú trọng phân tích. Thứ hai, các nghiên cứu thực nghiệm vẫn chưa rõ ràng và thống nhất bởi sự khác biệt về phương pháp kiểm định. Một số học giả nhận định, phương pháp kiểm định thường được sử dụng trong các nghiên cứu trước là các phương pháp hồi quy dữ liệu bảng với giả định phổ biến là các đơn vị chéo độc lập.

2.2. Tầm Quan Trọng Phân Tích Ngắn Hạn và Dài Hạn Thuế

Một số nghiên cứu khác lại chỉ ra sự cần thiết của việc phân tích chi tiết tác động ngắn hạn và dài hạn của thuế đối với tăng trưởng kinh tế. Như Arnold & cộng sự (2011) nhận định, việc thiết kế chính sách thuế sao cho vừa đạt được mục tiêu thúc đẩy tốc độ phục hồi của nền kinh tế trong ngắn hạn (sau giai đoạn khủng hoảng) vừa tạo động lực cho tăng trưởng trong dài hạn là nhiệm vụ rất thách thức bởi phục hồi nền kinh tế trong ngắn hạn đòi hỏi gia tăng tổng cầu còn tăng trưởng trong dài hạn đòi hỏi cần gia tăng trong tổng cung trong nền kinh tế. Theo đó, tác động kinh tế của thuế trong ngắn và dàn hạn có nhiều khác biệt.

III. Cách Phân Tích Tác Động Thuế Đến Tăng Trưởng Kinh Tế ASEAN

Tác giả thực hiện đề tài nghiên cứu “Thuế và tăng trưởng kinh tế: phân tích trong bối cảnh cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017”. Việc phân tích cấu trúc thuế và sử dụng các phương pháp ước lượng khác nhau nhằm kiểm định tính vững của tác động kinh tế của thuế là điểm thú vị của luận văn. Từ kết quả kiểm định, tác giả rút ra các hàm ý chính sách nhằm cải thiện nguồn thu thuế trong bối cảnh hội nhập hiện nay tại các quốc gia Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Mục tiêu khái quát của luận văn là đánh giá tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017.

3.1. Ba Câu Hỏi Nghiên Cứu Chính Về Thuế và Tăng Trưởng

Ba câu hỏi nghiên cứu mà luận văn cần phải làm rõ như sau: (1) Tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017 là như thế nào? (2) Tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017 là như thế nào? (3) Liệu có sự khác biệt về tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn và dài hạn tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017?

3.2. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu Về Tăng Trưởng ASEAN

Đối tượng nghiên cứu chính của luận văn là mối quan hệ giữa thuế, cấu trúc thuế và và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia gia Đông Nam Á. Ngoài ra, các mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và các biến kiểm soát khác như vốn đầu tư, vốn con người, tỷ lệ tăng dân số cũng là mối quan tâm của đề tài. Phạm vi và thời gian nghiên cứu: Do sự sẵn có của dữ liệu, tác giả tập trung phân tích mối quan hệ giữa thuế, cấu trúc thuế và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á trong giai đoạn từ năm 1990 đến năm 2017.

IV. Phương Pháp Ước Lượng Tác Động Thuế và Cấu Trúc Thuế

Tác giả tiến hành một quy trình phân tích và kiểm định để trả lời các câu hỏi nghiên cứu, như sau: (1) Để xem xét tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á, bên cạnh số thu thuế tổng thể, tác giả đánh giá sự thay đổi tỷ trọng của hai loại thuế chính (thuế thu nhập và thuế tiêu dùng) trong tổng nguồn thu từ thuế tác động như thế nào đến tăng trưởng kinh tế tại trường hợp nghiên cứu này. Theo đó, tương tự Arnold & cộng sự (2011) và Acosta‐Ormaechea & cộng sự (2012), tác giả thiết lập mô hình thực nghiệm về tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990 – 2017.

4.1. Mô Hình Thực Nghiệm Về Thuế và Tăng Trưởng Kinh Tế

Mô hình thực nghiệm có dạng như sau: ∑ Trong đó, i ~ i. t và i là chỉ số về thời gian và quốc gia. là sai phân bậc nhất của GDP bình quân đầu người, đại diện cho tốc độ tăng trưởng kinh tế, được đo lường bằng lnyt-1 là GDP bình quân đầu người năm t-1 dạng logarit, đại diện cho GDP nội tại lnkit là vốn đầu tư trên tổng sản phẩm quốc nội GDP dạng logarit, đại diện vốn đầu tư lnhcit được đo lường bằng chỉ số vốn con người dạng logarit, đại diện cho vốn con người,. popit là chỉ số tốc độ tăng dân số hằng năm, đại diện cho tốc độ tăng dân số. taxrevit là số thu thuế trên tổng sản phẩm quốc nội GDP hàng năm đại diện cho số thu thuế. taxjit là số thuế j, được đo lường bằng tỷ trọng loại thuế j trên tổng số thu từ thuế hàng năm.

4.2. Kiểm Định Cạnh Tranh Thuế Bằng Phương Pháp Thống Kê

Để trả lời câu hỏi tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017 là như thế nào, tác giả tiến hành hai bước kiểm định. Đầu tiên, kết hợp phương pháp thống kê mô tả và phương pháp kiểm định giả định các đơn vị chéo độc lập của De Hoyos & Sarafidis (2006), tác giả đánh giá xu hướng cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á. Bằng số liệu thực tế, luận văn phân tích xu hướng cắt giảm thuế suất, thực hiện nhiều ưu đãi thuế tại các quốc gia Đông Nam Á.

V. Ứng Dụng Tác Động Ngắn Hạn và Dài Hạn Của Thuế

Xem xét sự khác biệt về tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn và dài hạn tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990-2017, tác giả sử dụng phương pháp ước lượng điều chỉnh sai số với dữ liệu bảng Pooled Mean Group để kiểm định tác động dài hạn và ngắn hạn của thuế, cấu trúc thuế trong trường hợp nghiên cứu này. Để phù hợp với phương pháp kiểm định, mô hình thực nghiệm được điều chỉnh có dạng như sau: ∑ ∑

5.1. Mô Hình Kiểm Định Tác Động Ngắn Hạn và Dài Hạn Thuế

Trong đó: là biến đại diện tốc độ tăng trưởng kinh tế, được đo lường bằng sai phân bậc nhất của GDP bình quân đầu người; yt-1 là biến số đo lường GDP nội tại, được đo lường bằng GDP bình quân đầu người năm t-1 dạng logarit. X là tập hợp các biến độc lập bao gồm vốn đầu tư, vốn con người, thuế và các biến cấu trúc thuế; là độ lệch từ phương trình cân bằng dài hạn ở bất kỳ thời gian nào đối với quốc gia I với ϕ là hệ số điều chỉnh sai số. là hệ số đo lường tác động ngắn hạn của các biến độc lập.

5.2. Nguồn Dữ Liệu Nghiên Cứu Thuế và Tăng Trưởng ASEAN

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các nguồn dữ liệu đáng tín cậy. Cụ thể hầu hết các biến được thu thập từ Ngân hàng thế giới World bank -bộ dữ liệu World Development Indicators (WDI); chỉ số vốn con người lấy từ bộ dữ liệu Penn World Table 9.0) của trung tâm tăng trưởng và phát triển Groningen (Groningen Growth and Development Centre) của Trường Đại Học Groningen, Hà Lan ( Groningen University).

VI. Kết Luận Ý Nghĩa Nghiên Cứu Tác Động Thuế Đến ASEAN

Thực hiện luận văn này, tác giả kỳ vọng cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về tác động của thuế, cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990 -2017. Bằng việc sử dụng nhiều phương pháp kiểm định khác nhau, tác giả làm rõ hơn tác động hơn tác động này tại trường hợp nghiên cứu cũng như củng cố thêm tính vững cho kết quả kiểm định. Qua đó, tác giả mong đợi luận văn có thể mang lại một giá trị tham khảo nhất định cho các nghiên cứu tiếp theo về mối quan hệ giữa cấu trúc thuế và tăng trưởng kinh tế nói chung và mối quan hệ này ở các quốc gia Đông Nam Á nói riêng.

6.1. Đóng Góp Về Mặt Lý Thuyết Về Cấu Trúc Thuế

Thực hiện luận văn này, tác giả kỳ vọng cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về tác động của thuế, cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á giai đoạn 1990 -2017. Bằng việc sử dụng nhiều phương pháp kiểm định khác nhau, tác giả làm rõ hơn tác động hơn tác động này tại trường hợp nghiên cứu cũng như củng cố thêm tính vững cho kết quả kiểm định.

6.2. Đóng Góp Thực Tiễn Chính Sách Thuế Khu Vực ASEAN

Bối cảnh thực tiễn hiện nay tạo ra nhiều cơ hội song cũng đặt ra nhiều khó khăn thách thức cho các quốc gia Đông Nam Á. Ớ góc độ tài chính công, tác động kinh tế của thuế rất cần được nghiên cứu tại các quốc gia Đông Nam Á bởi vai trò quan trọng thuế đối với nền kinh tế, đặc biệt là trong xu hướng cạnh tranh thuế trong khu vực hiện nay. Kết quả kiểm định về tác động này kì vọng sẽ mang lại một giá trị tham khảo nhất định cho các nhà làm chính sách khi hoạch định các chính sách có liên quan.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 1990-2017, các quốc gia Đông Nam Á đã chứng kiến sự phát triển kinh tế nhanh chóng với tốc độ tăng trưởng trung bình gần 6% mỗi năm. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu, tác động của chính sách thuế đến tăng trưởng kinh tế vẫn là vấn đề gây nhiều tranh luận. Thuế không chỉ là nguồn thu chính cho ngân sách nhà nước mà còn là công cụ quan trọng của chính sách tài khóa nhằm điều tiết nền kinh tế. Mặc dù vậy, sự khác biệt về cấu trúc thuế và xu hướng cạnh tranh thuế giữa các quốc gia Đông Nam Á đã tạo ra những thách thức trong việc đánh giá tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế. Luận văn tập trung phân tích mối quan hệ giữa thuế, cấu trúc thuế và tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh thuế tại các quốc gia Đông Nam Á từ năm 1990 đến 2017. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế, đánh giá ảnh hưởng của cạnh tranh thuế và phân tích sự khác biệt tác động trong ngắn hạn và dài hạn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho các nhà hoạch định chính sách nhằm tối ưu hóa chính sách thuế trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba nền tảng lý thuyết chính để phân tích tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế:

1. Lý thuyết tăng trưởng của Keynes: Nhấn mạnh vai trò của tổng cầu trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thuế được xem là nguồn tài trợ cho chi tiêu công, qua đó gián tiếp ảnh hưởng đến tổng cầu và tăng trưởng.

2. Lý thuyết tăng trưởng nội sinh: Tập trung vào vai trò của các yếu tố như vốn đầu tư, vốn con người và chính sách thuế trong việc thúc đẩy tăng trưởng dài hạn. Thuế có thể ảnh hưởng đến quyết định đầu tư và tiết kiệm, từ đó tác động đến tốc độ tăng trưởng.

3. Lý thuyết cạnh tranh thuế: Nhấn mạnh sự tương tác giữa chính sách thuế của các quốc gia trong khu vực. Sự khác biệt về thuế suất dẫn đến dịch chuyển vốn đầu tư giữa các quốc gia, tạo ra hiệu ứng cạnh tranh thuế và ảnh hưởng đến nguồn thu và tăng trưởng kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm thuế thu nhập (thuế trực thu, được xem là thuế gây biến dạng thị trường) và thuế tiêu dùng (thuế gián thu, được xem là không gây biến dạng thị trường). Sự phân tích cấu trúc thuế giúp làm rõ tác động khác biệt của từng loại thuế đến tăng trưởng kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng của bảy quốc gia Đông Nam Á (Indonesia, Myanmar, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam) trong giai đoạn 1990-2017. Các biến số chính gồm tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người, vốn đầu tư, vốn con người, tốc độ tăng dân số, số thu thuế và tỷ trọng các loại thuế trong tổng thu thuế.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phương pháp ước lượng Fixed Effects và Random Effects: Để kiểm định tác động của cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế, đồng thời sử dụng kiểm định Hausman để lựa chọn mô hình phù hợp.

• Kiểm định sự độc lập của các đơn vị chéo (De Hoyos & Sarafidis, 2006): Đánh giá sự tương tác giữa các quốc gia trong chính sách thuế, từ đó xác định sự tồn tại của cạnh tranh thuế.

• Phương pháp ước lượng sai số tương quan phổ biến động (Dynamic Common Correlated Effects - DCCE): Phù hợp với dữ liệu có hiện tượng phụ thuộc chéo và không đồng nhất tham số, dùng để ước lượng tác động của thuế trong bối cảnh cạnh tranh thuế.

• Phương pháp hồi quy điều chỉnh sai số với dữ liệu bảng Pooled Mean Group (PMG): Phân tích tác động ngắn hạn và dài hạn của thuế và cấu trúc thuế đến tăng trưởng kinh tế.

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ World Bank (World Development Indicators) và Penn World Table 9.0 của Đại học Groningen, Hà Lan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế: Kết quả ước lượng Fixed Effects cho thấy thuế có tác động âm đến tốc độ tăng trưởng kinh tế với hệ số âm và có ý nghĩa thống kê. Điều này phản ánh rằng chi phí thuế thấp khuyến khích doanh nghiệp mở rộng đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế.

2. Ảnh hưởng của cấu trúc thuế: Tỷ trọng thuế thu nhập và thuế tiêu dùng trong tổng thu thuế không có tác động có ý nghĩa thống kê đến tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn nghiên cứu. Điều này cho thấy cấu trúc thuế chưa phải là yếu tố quyết định trong bối cảnh các quốc gia Đông Nam Á.

3. Xu hướng cạnh tranh thuế: Phân tích số liệu thực tế cho thấy các quốc gia Đông Nam Á có xu hướng giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ mức trung bình khoảng 28% năm 2007 xuống còn khoảng 20% năm 2016. Đồng thời, các ưu đãi thuế được áp dụng rộng rãi nhằm thu hút đầu tư nước ngoài, tạo ra dấu hiệu rõ ràng của cạnh tranh thuế trong khu vực.

4. Tác động ngắn hạn và dài hạn: Phương pháp PMG cho thấy có sự khác biệt rõ rệt giữa tác động ngắn hạn và dài hạn của thuế đến tăng trưởng kinh tế. Thuế có thể gây ra tác động tiêu cực trong ngắn hạn do ảnh hưởng đến tổng cầu, trong khi tác động dài hạn phụ thuộc vào khả năng thu hút đầu tư và phát triển nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy thuế có vai trò quan trọng trong việc điều tiết tăng trưởng kinh tế, phù hợp với lý thuyết tài chính công hiện đại và lý thuyết tăng trưởng nội sinh. Tác động âm của thuế phản ánh chi phí thuế cao làm giảm động lực đầu tư và sản xuất. Tuy nhiên, cấu trúc thuế chưa cho thấy ảnh hưởng rõ ràng, có thể do sự khác biệt về chính sách thuế giữa các quốc gia và sự cạnh tranh thuế làm giảm hiệu quả của từng loại thuế riêng lẻ.

Xu hướng giảm thuế suất và ưu đãi thuế tại các quốc gia Đông Nam Á tạo ra môi trường cạnh tranh thuế gay gắt, dẫn đến nguy cơ "cuộc đua tới đáy" làm giảm nguồn thu ngân sách, đặc biệt tại các quốc gia có tỷ lệ chi tiêu công cao như Việt Nam (khoảng 29,45% GDP) và Myanmar (khoảng 25,36% GDP). Biểu đồ tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình và tỷ lệ chi tiêu công trên GDP minh họa rõ sự biến động và áp lực tài chính trong khu vực.

So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả phù hợp với nhận định rằng tác động của thuế đến tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào bối cảnh cạnh tranh thuế và thời gian tác động (ngắn hạn hay dài hạn). Việc sử dụng phương pháp DCCE và PMG giúp kiểm soát sự phụ thuộc chéo và phân tích sâu hơn về tính vững của kết quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa chính sách thuế theo cấu trúc: Các quốc gia nên xem xét điều chỉnh tỷ trọng thuế thu nhập và thuế tiêu dùng sao cho phù hợp với đặc điểm kinh tế và mục tiêu phát triển, nhằm tăng hiệu quả thu thuế và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

2. Kiểm soát cạnh tranh thuế lành mạnh: Cần thiết lập cơ chế hợp tác thuế khu vực để tránh "cuộc đua tới đáy", bảo đảm nguồn thu ngân sách ổn định, đồng thời duy trì môi trường đầu tư hấp dẫn. Thời gian thực hiện: trung hạn (3-5 năm), chủ thể: ASEAN và các bộ tài chính quốc gia.

3. Tăng cường quản lý và giám sát thuế: Nâng cao năng lực quản lý thuế, chống chuyển giá và trốn thuế để bảo vệ nguồn thu ngân sách, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng. Thời gian: ngắn hạn (1-2 năm), chủ thể: cơ quan thuế quốc gia.

4. Phát triển nguồn nhân lực và hạ tầng hỗ trợ: Đầu tư vào vốn con người và cơ sở hạ tầng nhằm nâng cao năng suất lao động và thu hút đầu tư hiệu quả, góp phần tăng trưởng kinh tế bền vững. Thời gian: dài hạn (5-10 năm), chủ thể: chính phủ và các tổ chức liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Giúp hiểu rõ tác động của thuế và cấu trúc thuế trong bối cảnh cạnh tranh thuế, từ đó xây dựng chính sách thuế hiệu quả, cân bằng giữa thu hút đầu tư và đảm bảo nguồn thu ngân sách.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế và tài chính: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích hiện đại, đồng thời bổ sung bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ thuế - tăng trưởng kinh tế tại khu vực Đông Nam Á.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ xu hướng chính sách thuế và cạnh tranh thuế trong khu vực, từ đó đưa ra quyết định đầu tư phù hợp, tối ưu hóa lợi nhuận sau thuế.

4. Cơ quan quản lý thuế và tài chính quốc gia: Hỗ trợ trong việc thiết kế và điều chỉnh chính sách thuế, nâng cao hiệu quả thu thuế và quản lý ngân sách trong bối cảnh hội nhập kinh tế khu vực.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao thuế lại có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế?
   Thuế cao làm giảm lợi nhuận doanh nghiệp và thu nhập cá nhân, từ đó hạn chế đầu tư và tiêu dùng, làm chậm tốc độ tăng trưởng kinh tế. Ví dụ, chi phí thuế cao khiến doanh nghiệp giảm mở rộng sản xuất.

2. Cấu trúc thuế gồm những loại thuế nào và tại sao quan trọng?
   Cấu trúc thuế bao gồm thuế thu nhập (thuế trực thu) và thuế tiêu dùng (thuế gián thu). Mỗi loại thuế có tác động khác nhau đến hành vi kinh tế, do đó việc cân đối tỷ trọng các loại thuế giúp tối ưu hóa hiệu quả kinh tế.

3. Cạnh tranh thuế ảnh hưởng thế nào đến các quốc gia Đông Nam Á?
   Cạnh tranh thuế dẫn đến việc các quốc gia giảm thuế suất và áp dụng ưu đãi thuế để thu hút đầu tư, có thể gây ra thâm hụt ngân sách và ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu công. Ví dụ, Việt Nam đã giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 28% xuống 20% trong giai đoạn nghiên cứu.

4. Tác động của thuế trong ngắn hạn và dài hạn có gì khác biệt?
   Trong ngắn hạn, thuế có thể làm giảm tổng cầu và tăng trưởng kinh tế; trong dài hạn, thuế ảnh hưởng đến tích lũy vốn và năng suất lao động, từ đó tác động đến tăng trưởng bền vững.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để kiểm soát sự phụ thuộc giữa các quốc gia?
   Phương pháp ước lượng sai số tương quan phổ biến động (DCCE) được sử dụng để xử lý hiện tượng phụ thuộc chéo giữa các quốc gia, giúp kết quả phân tích chính xác hơn trong bối cảnh cạnh tranh thuế.

Kết luận

• Thuế có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á trong giai đoạn 1990-2017, phản ánh chi phí thuế ảnh hưởng đến đầu tư và sản xuất.
• Cấu trúc thuế chưa cho thấy tác động rõ ràng đến tăng trưởng, có thể do sự cạnh tranh thuế và khác biệt chính sách giữa các quốc gia.
• Xu hướng cạnh tranh thuế trong khu vực ngày càng gia tăng, với việc giảm thuế suất và áp dụng ưu đãi thuế nhằm thu hút đầu tư.
• Tác động của thuế đến tăng trưởng có sự khác biệt rõ rệt giữa ngắn hạn và dài hạn, đòi hỏi chính sách thuế linh hoạt và cân bằng.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực nghiệm và hàm ý chính sách quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan trong khu vực.

Tiếp theo, các nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách nên tập trung vào việc phát triển các chính sách thuế cân bằng, kiểm soát cạnh tranh thuế lành mạnh và nâng cao năng lực quản lý thuế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.