Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

• Tác giả: Trần Hà Mi
• Người hướng dẫn: TS. Lê Hà Diễm Chi
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP HCM
• Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
• Đề tài: Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• 1. CHƯƠNG 1: Lý do chọn đề tài. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp mới của đề tài
• 1.6.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.6.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 1.7. Kết cấu luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: Cơ sở lý thuyết và tổng quan các công trình nghiên cứu trước
• 2.1. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu
• 2.2. Tổng quan về rủi ro thanh khoản
• 2.3. Hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại
• 2.4. Tổng quan các nghiên cứu trước đây
• 2.4.1. Nghiên cứu của Chowdhury và các cộng sự (2018)
• 2.4.2. Nghiên cứu của Ongore và các cộng sự (2013)
• 2.4.3. Nghiên cứu của Fredrick Mwaura Mwangi (2014)
• 2.4.4. Nghiên cứu của Anbar (2011)
• 2.4.5. Nghiên cứu của Zaphaniah Akunga Maaka (2013)
• 2.4.6. Nghiên cứu của Nguyễn Việt Hùng và cộng sự (2008)
• 2.5. Tóm tắt chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: Mô hình và phương pháp nghiên cứu
• 3.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 3.2. Thống kê mô tả dữ liệu
• 3.3. Phân tích ma trận hệ số tương quan
• 3.4. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến
• 3.5. Phân tích kết quả hồi quy
• 3.6. Kiểm định và xử lý các khiếm khuyết của mô hình
• 3.7. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.8. Tóm tắt chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: Kết quả nghiên cứu
• 4.1. Thực trạng về hoạt động kinh doanh và rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam
• 4.2. Thống kê mô tả mẫu
• 4.3. Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả kinh doanh của NHTM
• 4.4. Phân tích mô hình tác động đến ROA
• 4.5. Phân tích mô hình tác động đến ROE
• 4.6. Phân tích mô hình tác động đến NIM
• 4.7. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.8. Tóm tắt chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: Kết luận và một số hàm ý chính sách nhằm hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
• 5.1. Một số hàm ý chính sách
• 5.1.1. Nâng cao khả năng huy động vốn
• 5.1.2. Nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng
• 5.1.3. Nâng cao năng lực tài chính
• 5.1.4. Nâng cao năng lực quản trị điều hành
• 5.2. Tóm tắt chương
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Rủi Ro Thanh Khoản Ảnh Hưởng Đến NHTMCP

Ngân hàng thương mại (NHTM), đặc biệt là NHTMCP, đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Hoạt động chính của ngân hàng là huy động vốn và cho vay, đồng thời thực hiện các nghiệp vụ thanh toán. Sức khỏe của hệ thống ngân hàng có ảnh hưởng lớn đến sự ổn định và phát triển kinh tế. Rủi ro thanh khoản là một trong những rủi ro lớn mà các ngân hàng phải đối mặt. Nó xảy ra khi ngân hàng không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng hoặc không thể thanh toán các nghĩa vụ nợ đến hạn. Rủi ro này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của ngân hàng, dẫn đến tình trạng rút tiền ồ ạt và thậm chí phá sản. Quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo hoạt động kinh doanh ổn định và hiệu quả của các NHTMCP.

1.1. Định nghĩa Rủi ro Thanh khoản và Vai trò của NHTMCP

Rủi ro thanh khoản phát sinh khi ngân hàng không đủ tài sản thanh khoản để đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn. Các NHTMCP, với vai trò trung gian tín dụng, đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi rủi ro này do phụ thuộc lớn vào tiền gửi của khách hàng. Khi niềm tin vào ngân hàng suy giảm, khách hàng có thể đồng loạt rút tiền, gây áp lực lớn lên khả năng thanh khoản của ngân hàng. Quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả là yếu tố sống còn đối với NHTMCP.

1.2. Tầm Quan Trọng của Quản Trị Rủi Ro Thanh khoản Trong NHTMCP

Việc quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả không chỉ giúp các NHTMCP đảm bảo khả năng thanh toán mà còn duy trì uy tín trên thị trường. Uy tín là yếu tố quan trọng để thu hút tiền gửi và duy trì mối quan hệ với khách hàng. Ngân hàng có khả năng quản trị rủi ro thanh khoản tốt sẽ tạo được niềm tin với khách hàng, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. Một báo cáo của NHNN chỉ rõ, việc lơ là rủi ro thanh khoản có thể dẫn đến hậu quả khôn lường.

II. Thách Thức Quản Lý Rủi Ro Thanh Khoản Tại NHTMCP Việt Nam

Thị trường tài chính Việt Nam còn nhiều hạn chế, thị trường vốn chưa phát triển, khiến cho các NHTMCP gặp nhiều khó khăn trong việc quản lý rủi ro thanh khoản. Việc tiếp cận các nguồn vốn dự phòng trở nên khó khăn hơn, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế vĩ mô có nhiều biến động. Bên cạnh đó, sự thiếu hụt thông tin và năng lực phân tích rủi ro thanh khoản của một số cán bộ ngân hàng cũng là một thách thức lớn. Các quy định pháp lý về quản lý rủi ro thanh khoản cần được hoàn thiện hơn để đáp ứng yêu cầu thực tế. Các nghiên cứu chỉ ra, việc thiếu kinh nghiệm ứng phó khủng hoảng cũng làm tăng tính dễ tổn thương của các NHTMCP.

2.1. Hạn Chế Của Thị Trường Tài Chính Ảnh Hưởng Rủi Ro Thanh khoản

Thị trường vốn Việt Nam chưa phát triển đồng đều, khiến cho việc huy động vốn dài hạn của các NHTMCP gặp khó khăn. Sự phụ thuộc vào nguồn vốn ngắn hạn làm tăng nguy cơ rủi ro thanh khoản, đặc biệt trong các giai đoạn thị trường biến động. Các công cụ phái sinh và thị trường thứ cấp còn hạn chế cũng gây khó khăn cho việc quản lý rủi ro thanh khoản một cách linh hoạt và hiệu quả.

2.2. Yếu Kém Trong Năng Lực Quản Lý Và Phân Tích Rủi Ro Thanh khoản

Năng lực quản lý và phân tích rủi ro thanh khoản của một số cán bộ ngân hàng còn hạn chế, dẫn đến việc đánh giá không đầy đủ và chính xác về mức độ rủi ro thanh khoản mà ngân hàng đang đối mặt. Thiếu hụt thông tin về thị trường và khách hàng cũng làm giảm khả năng dự báo nhu cầu thanh khoản và ứng phó kịp thời với các tình huống bất ngờ. Cần có các chương trình đào tạo và nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ ngân hàng để cải thiện tình hình này.

2.3. Thiếu Hụt Quy Định Pháp Lý Về Quản Lý Rủi Ro Thanh khoản

Hệ thống pháp lý về quản lý rủi ro thanh khoản cần được hoàn thiện hơn để đáp ứng yêu cầu thực tế và phù hợp với thông lệ quốc tế. Các quy định về tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ khả năng chi trả và các biện pháp can thiệp sớm cần được rà soát và điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các NHTMCP để xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro thanh khoản đồng bộ và hiệu quả.

III. Cách Đo Lường Rủi Ro Thanh Khoản Ảnh Hưởng Hoạt Động Kinh Doanh

Việc đo lường rủi ro thanh khoản một cách chính xác là rất quan trọng để các NHTMCP có thể đưa ra các quyết định quản lý phù hợp. Có nhiều phương pháp để đo lường rủi ro thanh khoản, bao gồm sử dụng các chỉ số tài chính như tỷ lệ dự trữ thanh khoản, tỷ lệ cho vay trên tiền gửi và phân tích khe hở thanh khoản. Bên cạnh đó, các NHTMCP cũng cần thực hiện các bài kiểm tra căng thẳng (stress test) để đánh giá khả năng chịu đựng của ngân hàng trước các cú sốc thanh khoản. Kết quả đo lường rủi ro thanh khoản cần được sử dụng để xây dựng các kế hoạch ứng phó khẩn cấp và điều chỉnh chiến lược kinh doanh.

3.1. Sử Dụng Các Chỉ Số Tài Chính Để Đo Lường Rủi Ro Thanh khoản

Các chỉ số tài chính như tỷ lệ dự trữ thanh khoản (Liquidity Coverage Ratio - LCR), tỷ lệ cho vay trên tiền gửi (Loan-to-Deposit Ratio - LDR) và tỷ lệ tài sản thanh khoản trên tổng tài sản (Liquid Asset Ratio) là những công cụ quan trọng để đo lường rủi ro thanh khoản. Các chỉ số này cung cấp thông tin về khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản của ngân hàng trong ngắn hạn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các chỉ số này chỉ mang tính chất tham khảo và cần được kết hợp với các phương pháp phân tích khác để có cái nhìn toàn diện.

3.2. Thực Hiện Kiểm Tra Căng Thẳng Stress Test Để Đánh Giá Rủi Ro Thanh khoản

Kiểm tra căng thẳng (stress test) là một phương pháp quan trọng để đánh giá khả năng chịu đựng của ngân hàng trước các cú sốc thanh khoản. Các kịch bản kiểm tra căng thẳng có thể bao gồm tình trạng rút tiền ồ ạt, suy thoái kinh tế hoặc khủng hoảng tài chính. Kết quả kiểm tra căng thẳng giúp ngân hàng xác định các điểm yếu trong quản lý rủi ro thanh khoản và xây dựng các kế hoạch ứng phó phù hợp. Theo các chuyên gia, stress test là công cụ dự báo hữu hiệu.

IV. Giải Pháp Giảm Thiểu Rủi Ro Thanh Khoản Kinh Nghiệm Thực Tế

Để giảm thiểu rủi ro thanh khoản, các NHTMCP cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, bao gồm đa dạng hóa nguồn vốn huy động, nâng cao chất lượng tín dụng, quản lý tài sản nợ và tài sản có một cách hiệu quả và xây dựng các kế hoạch ứng phó khẩn cấp. Việc đa dạng hóa nguồn vốn huy động giúp giảm sự phụ thuộc vào một số ít khách hàng hoặc nguồn vốn. Nâng cao chất lượng tín dụng giúp giảm tỷ lệ nợ xấu, từ đó giảm áp lực lên thanh khoản. Quản lý tài sản nợ và tài sản có một cách hiệu quả giúp tối ưu hóa việc sử dụng vốn và giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Các kế hoạch ứng phó khẩn cấp giúp ngân hàng phản ứng nhanh chóng và hiệu quả khi xảy ra các tình huống bất ngờ.

4.1. Đa Dạng Hóa Nguồn Vốn Huy Động Giảm Phụ Thuộc Rủi Ro Thanh khoản

Việc đa dạng hóa nguồn vốn huy động giúp các NHTMCP giảm sự phụ thuộc vào một số ít khách hàng hoặc nguồn vốn. Các nguồn vốn huy động có thể bao gồm tiền gửi từ dân cư, tiền gửi từ tổ chức, phát hành trái phiếu, vay vốn từ các tổ chức tài chính khác và huy động vốn từ thị trường liên ngân hàng. Việc đa dạng hóa nguồn vốn giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro thanh khoản khi một nguồn vốn bị gián đoạn.

4.2. Nâng Cao Chất Lượng Tín Dụng Để Giảm Áp Lực Rủi Ro Thanh khoản

Nâng cao chất lượng tín dụng là một giải pháp quan trọng để giảm áp lực lên thanh khoản. Việc thẩm định kỹ lưỡng các dự án vay vốn, quản lý rủi ro tín dụng một cách chặt chẽ và thu hồi nợ xấu hiệu quả giúp giảm tỷ lệ nợ xấu. Nợ xấu làm giảm khả năng thu hồi vốn và gây áp lực lên thanh khoản của ngân hàng. Theo các chuyên gia ngân hàng, đây là yếu tố then chốt.

4.3. Quản Lý Tối Ưu Tài Sản Nợ Và Có Giúp Giảm Thiểu Rủi Ro Thanh khoản

Quản lý tài sản nợ và tài sản có một cách hiệu quả giúp tối ưu hóa việc sử dụng vốn và giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Ngân hàng cần theo dõi chặt chẽ kỳ hạn và lãi suất của các tài sản nợ và tài sản có để đảm bảo sự cân đối giữa nguồn vốn và sử dụng vốn. Việc đầu tư vào các tài sản thanh khoản cao cũng giúp ngân hàng tăng khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Rủi Ro Thanh Khoản Ảnh Hưởng ROA ROE NIM

Nghiên cứu trên dữ liệu của 29 NHTMCP Việt Nam từ năm 2011 đến 2021 cho thấy, rủi ro thanh khoản có tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng. Các chỉ số như ROA (tỷ suất sinh lời trên tài sản), ROE (tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu) và NIM (tỷ lệ thu nhập lãi thuần) đều bị ảnh hưởng đáng kể bởi rủi ro thanh khoản. Kết quả này khẳng định tầm quan trọng của việc quản trị rủi ro thanh khoản để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP. Theo nghiên cứu, việc giảm rủi ro thanh khoản sẽ giúp cải thiện các chỉ số ROA, ROE và NIM.

5.1. Tác Động Tiêu Cực Của Rủi Ro Thanh khoản Đến ROA Của NHTMCP

Rủi ro thanh khoản làm giảm ROA của các NHTMCP do làm tăng chi phí vốn và giảm khả năng sinh lời từ các hoạt động kinh doanh. Khi ngân hàng phải đối mặt với rủi ro thanh khoản, ngân hàng phải tăng lãi suất huy động để thu hút tiền gửi, từ đó làm tăng chi phí vốn. Đồng thời, rủi ro thanh khoản cũng có thể làm giảm khả năng cho vay và đầu tư, từ đó làm giảm doanh thu và lợi nhuận.

5.2. Ảnh Hưởng Của Rủi Ro Thanh khoản Đến ROE Của NHTMCP Việt Nam

Rủi ro thanh khoản cũng có tác động tiêu cực đến ROE của các NHTMCP. ROE là chỉ số đo lường hiệu quả sử dụng vốn chủ sở hữu. Khi rủi ro thanh khoản làm giảm lợi nhuận, ROE cũng sẽ giảm theo. Điều này cho thấy việc quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả là rất quan trọng để nâng cao giá trị cho các cổ đông của ngân hàng.

5.3. Rủi Ro Thanh khoản Làm Giảm NIM Của NHTMCP Phân Tích Chi Tiết

Rủi ro thanh khoản làm giảm NIM của các NHTMCP do làm tăng chi phí vốn và giảm thu nhập từ lãi. Khi ngân hàng phải tăng lãi suất huy động để thu hút tiền gửi, chi phí vốn sẽ tăng lên. Đồng thời, rủi ro thanh khoản cũng có thể làm giảm khả năng cho vay với lãi suất cao, từ đó làm giảm thu nhập từ lãi. NIM là chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng.

VI. Hàm Ý Chính Sách Nâng Cao Hiệu Quả Kinh Doanh Giảm Rủi Ro

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số hàm ý chính sách được đưa ra nhằm giúp các NHTMCP Việt Nam nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Các hàm ý này bao gồm nâng cao năng lực huy động vốn, nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng, nâng cao năng lực tài chính và nâng cao năng lực quản trị điều hành. NHNN cần tạo điều kiện thuận lợi để các NHTMCP tiếp cận các nguồn vốn giá rẻ và đa dạng hóa các công cụ huy động vốn. Các NHTMCP cần tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý rủi ro tín dụng. Các NHTMCP cần tăng vốn điều lệ và cải thiện hiệu quả sử dụng vốn. Các NHTMCP cần nâng cao trình độ quản lý và điều hành để đưa ra các quyết định kinh doanh đúng đắn.

6.1. Nâng Cao Năng Lực Huy Động Vốn Giúp Giảm Thiểu Rủi Ro Thanh khoản

Các NHTMCP cần đa dạng hóa các công cụ huy động vốn, bao gồm tiền gửi từ dân cư, tiền gửi từ tổ chức, phát hành trái phiếu và vay vốn từ các tổ chức tài chính khác. NHNN cần tạo điều kiện thuận lợi để các NHTMCP tiếp cận các nguồn vốn giá rẻ và đa dạng hóa các công cụ huy động vốn. Điều này sẽ giúp các ngân hàng giảm thiểu sự phụ thuộc vào một số ít nguồn vốn và tăng khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản.

6.2. Quản Trị Rủi Ro Tín Dụng Hiệu Quả Giảm Áp Lực Rủi Ro Thanh khoản

Các NHTMCP cần tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý rủi ro tín dụng. Cần có quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ và hệ thống quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả để giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu. NHNN cần tăng cường giám sát hoạt động tín dụng của các NHTMCP để đảm bảo tuân thủ các quy định về quản lý rủi ro tín dụng. Việc này nhằm giảm nguy cơ phát sinh nợ xấu, từ đó giảm áp lực lên rủi ro thanh khoản.

6.3. Nâng Cao Năng Lực Tài Chính Để Ứng Phó Với Rủi Ro Thanh khoản

Các NHTMCP cần tăng vốn điều lệ và cải thiện hiệu quả sử dụng vốn. Vốn điều lệ là nguồn vốn quan trọng để các ngân hàng có thể ứng phó với các cú sốc tài chính. NHNN cần khuyến khích các NHTMCP tăng vốn điều lệ thông qua các hình thức như phát hành cổ phiếu hoặc sáp nhập. Bên cạnh đó, các ngân hàng cần cải thiện hiệu quả sử dụng vốn bằng cách giảm chi phí hoạt động và tăng doanh thu.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2021, hệ thống các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động kinh tế và tài chính, đặc biệt là tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh. Theo ước tính, 29 NHTMCP được nghiên cứu trong khoảng thời gian này đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc cân bằng giữa cung và cầu thanh khoản, ảnh hưởng trực tiếp đến các chỉ số hiệu quả như ROA (Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản), ROE (Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu) và NIM (Tỷ lệ thu nhập lãi thuần). Rủi ro thanh khoản được xác định là một trong những rủi ro trọng yếu, có khả năng làm giảm hiệu quả kinh doanh và uy tín của ngân hàng, thậm chí đe dọa sự ổn định của toàn bộ hệ thống tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro này, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 29 ngân hàng thương mại cổ phần có dữ liệu đầy đủ trong giai đoạn 2011-2021, đảm bảo tính đồng bộ và độ tin cậy của kết quả. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước trong việc xây dựng chính sách quản trị rủi ro thanh khoản, góp phần ổn định và phát triển bền vững hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro thanh khoản và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng. Rủi ro thanh khoản được định nghĩa là khả năng ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính khi đến hạn hoặc phải chịu chi phí cao để huy động vốn (Ủy ban Basel, 2000; TT13/2018/TT-NHNN). Các chỉ số đánh giá rủi ro thanh khoản bao gồm FGAP (khe hở tài trợ), tỷ lệ dư nợ tín dụng trên tổng tài sản, và tỷ lệ dư nợ tín dụng trên nguồn vốn huy động ngắn hạn.

Hiệu quả hoạt động kinh doanh được đo lường qua các chỉ số ROA, ROE và NIM, phản ánh khả năng sinh lời trên tài sản, vốn chủ sở hữu và hiệu quả thu nhập lãi thuần. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh được phân thành nhóm yếu tố nội bộ như quy mô ngân hàng, dự phòng rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động, và nhóm yếu tố bên ngoài như GDP, lạm phát, cung tiền.

Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các giả thuyết về tác động âm của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả kinh doanh, đồng thời xem xét ảnh hưởng của các biến kiểm soát như quy mô ngân hàng, dự phòng rủi ro tín dụng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, chi phí hoạt động, nợ xấu, tăng trưởng huy động vốn, cung tiền, GDP và lạm phát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất đã được kiểm toán và báo cáo thường niên của 29 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2011-2021. Cỡ mẫu gồm 29 ngân hàng với dữ liệu đầy đủ trong 10 năm, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Stata, sử dụng các mô hình hồi quy đa biến như OLS (Phương pháp bình phương tối thiểu), REM (Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên) và FEM (Mô hình hiệu ứng cố định). Các kiểm định đa cộng tuyến, phương sai không đổi, tự tương quan và các kiểm định F-test, Breusch-Pagan, Hausman được áp dụng để đảm bảo tính chính xác và phù hợp của mô hình.

Timeline nghiên cứu bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2022, với các bước kiểm định và hiệu chỉnh mô hình nhằm đảm bảo kết quả nghiên cứu có độ tin cậy cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Rủi ro thanh khoản tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động kinh doanh: Kết quả hồi quy cho thấy biến FGAP (khe hở tài trợ) có hệ số âm và có ý nghĩa thống kê với các chỉ số ROA, ROE và NIM. Cụ thể, khi FGAP tăng 1 đơn vị, ROA giảm khoảng 0.15%, ROE giảm 0.2%, và NIM giảm 0.1%, cho thấy rủi ro thanh khoản làm giảm khả năng sinh lời và hiệu quả thu nhập lãi thuần của ngân hàng.

2. Quy mô ngân hàng có tác động tích cực: Biến BSIZE (quy mô ngân hàng) có hệ số dương và có ý nghĩa với các chỉ số hiệu quả, cho thấy ngân hàng có quy mô lớn hơn thường có nguồn lực tài chính mạnh hơn, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động. Ví dụ, tăng 1% quy mô ngân hàng tương ứng với tăng 0.05% ROA và 0.07% ROE.

3. Chi phí hoạt động và dự phòng rủi ro tín dụng ảnh hưởng tiêu cực: Tỷ lệ tổng chi phí hoạt động trên tổng tài sản (OPC) và dự phòng rủi ro tín dụng (LLP) đều có tác động âm đến hiệu quả kinh doanh, với mức giảm ROA và ROE lần lượt khoảng 0.1% và 0.12% khi các biến này tăng 1%.

4. Yếu tố kinh tế vĩ mô như GDP và lạm phát: GDP có tác động tích cực đến hiệu quả hoạt động, với ROA và ROE tăng trung bình 0.2% khi GDP tăng 1%. Ngược lại, lạm phát có tác động tiêu cực, làm giảm hiệu quả kinh doanh khoảng 0.15% trên các chỉ số ROA và ROE.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tác động tiêu cực của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả kinh doanh được giải thích bởi việc ngân hàng phải duy trì nguồn vốn dự trữ cao hoặc huy động vốn với chi phí lớn để đảm bảo thanh khoản, làm giảm lợi nhuận. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại Kenya và Bangladesh, đồng thời phản ánh thực trạng thị trường vốn chưa phát triển tại Việt Nam.

Tác động tích cực của quy mô ngân hàng cho thấy các ngân hàng lớn có lợi thế về nguồn lực và khả năng quản trị rủi ro tốt hơn, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh. Tuy nhiên, chi phí hoạt động và dự phòng rủi ro tín dụng tăng cao làm giảm lợi nhuận, cho thấy cần cải thiện hiệu quả quản lý và kiểm soát rủi ro tín dụng.

Ảnh hưởng của các yếu tố vĩ mô như GDP và lạm phát cũng được minh chứng rõ ràng, cho thấy môi trường kinh tế ổn định và tăng trưởng sẽ hỗ trợ hoạt động ngân hàng hiệu quả hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mối quan hệ giữa FGAP và các chỉ số ROA, ROE, NIM để minh họa rõ ràng tác động tiêu cực của rủi ro thanh khoản.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý rủi ro thanh khoản: Các NHTMCP cần xây dựng và thực hiện các chính sách quản lý thanh khoản chặt chẽ, bao gồm dự báo nhu cầu vốn, duy trì tỷ lệ thanh khoản hợp lý nhằm giảm thiểu rủi ro thâm hụt thanh khoản. Mục tiêu giảm FGAP xuống dưới mức 0 trong vòng 2 năm tới, do bộ phận quản trị rủi ro ngân hàng thực hiện.

2. Nâng cao năng lực tài chính và quy mô ngân hàng: Khuyến khích các ngân hàng mở rộng quy mô tài sản và vốn chủ sở hữu nhằm tăng khả năng hấp thụ rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Mục tiêu tăng trưởng tài sản bình quân 5-7% mỗi năm, do ban lãnh đạo ngân hàng chủ trì.

3. Cải thiện hiệu quả quản lý chi phí và dự phòng rủi ro tín dụng: Tăng cường kiểm soát chi phí hoạt động và nâng cao chất lượng tín dụng để giảm tỷ lệ nợ xấu, từ đó cải thiện lợi nhuận. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí trên thu nhập (TCTI) xuống dưới 40% trong 3 năm, do phòng tài chính và kiểm soát nội bộ thực hiện.

4. Tăng cường phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước: Ngân hàng Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý và giám sát chặt chẽ các chỉ số thanh khoản, đồng thời hỗ trợ các NHTMCP trong việc tiếp cận nguồn vốn ổn định và chi phí hợp lý. Mục tiêu xây dựng các quy định thanh khoản phù hợp trong vòng 1 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý ngân hàng thương mại cổ phần: Giúp hiểu rõ tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách giám sát và quản lý thanh khoản, đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành tài chính ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn liên quan đến rủi ro thanh khoản và hiệu quả hoạt động ngân hàng.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Giúp đánh giá mức độ rủi ro và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro thanh khoản là gì và tại sao nó quan trọng đối với ngân hàng?
   Rủi ro thanh khoản là khả năng ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính khi đến hạn hoặc phải huy động vốn với chi phí cao. Đây là rủi ro quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín, khả năng hoạt động và sự ổn định của ngân hàng.

2. Các chỉ số nào được sử dụng để đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng?
   Các chỉ số phổ biến gồm ROA (tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản), ROE (tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu) và NIM (tỷ lệ thu nhập lãi thuần). Chúng phản ánh khả năng sinh lời và hiệu quả sử dụng nguồn lực của ngân hàng.

3. Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả kinh doanh như thế nào?
   Rủi ro thanh khoản có tác động tiêu cực, làm giảm các chỉ số ROA, ROE và NIM do ngân hàng phải duy trì dự trữ vốn cao hoặc huy động vốn với chi phí lớn, làm giảm lợi nhuận.

4. Làm thế nào để các ngân hàng giảm thiểu rủi ro thanh khoản?
   Ngân hàng cần xây dựng chính sách quản lý thanh khoản hiệu quả, duy trì tỷ lệ thanh khoản hợp lý, dự báo nhu cầu vốn chính xác và đa dạng hóa nguồn vốn huy động nhằm giảm thiểu rủi ro thâm hụt thanh khoản.

5. Yếu tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả hoạt động ngân hàng?
   Tăng trưởng GDP hỗ trợ hoạt động kinh doanh ngân hàng bằng cách tăng nhu cầu vốn và tín dụng, trong khi lạm phát cao làm giảm hiệu quả kinh doanh do chi phí tăng và giá trị tiền tệ giảm.

Kết luận

• Rủi ro thanh khoản tồn tại phổ biến trong hoạt động của các NHTMCP Việt Nam và có tác động tiêu cực rõ rệt đến hiệu quả hoạt động kinh doanh qua các chỉ số ROA, ROE và NIM.
• Quy mô ngân hàng và các yếu tố quản lý nội bộ như chi phí hoạt động, dự phòng rủi ro tín dụng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả kinh doanh.
• Môi trường kinh tế vĩ mô ổn định với GDP tăng trưởng cao và lạm phát thấp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính sách quản lý rủi ro thanh khoản và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý thanh khoản, nâng cao năng lực tài chính và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý để đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

Đề nghị các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước nghiên cứu kỹ lưỡng kết quả này để áp dụng hiệu quả trong thực tiễn, góp phần ổn định và phát triển hệ thống tài chính Việt Nam.