Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và nền kinh tế Việt Nam, giáo dục chuyên nghiệp đang đối mặt với nhiều cơ hội và thách thức mới. Tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Điện Biên, hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập được triển khai đa dạng với các loại hình như kiểm tra viết (tự luận, trắc nghiệm khách quan), vấn đáp, thực hành - quan sát thực địa. Theo ước tính, trường có khoảng 1911 học sinh - sinh viên (HSSV) hệ chính quy, trong đó các đối tượng nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm thứ 2 và 3 với 364 mẫu khảo sát.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào tác động của các loại hình kiểm tra - đánh giá kết quả học tập đến tính tích cực học tập của HSSV, nhằm xác định mức độ ảnh hưởng và sự khác biệt giữa các loại hình kiểm tra. Mục tiêu cụ thể là xây dựng bộ công cụ đo lường tác động của các loại hình kiểm tra đến tính tích cực học tập, phân tích mối tương quan giữa tính tích cực học tập và hành vi học tập không tích cực. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian 15 tháng (từ tháng 4/2012 đến tháng 6/2013) tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Điện Biên.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh các loại hình kiểm tra - đánh giá phù hợp, góp phần nâng cao tính tích cực học tập của HSSV, từ đó cải thiện chất lượng đào tạo và hiệu quả giáo dục tại trường. Các chỉ số đánh giá như mức độ tác động của từng loại hình kiểm tra, tỷ lệ sinh viên tích cực trong học tập, cũng như sự khác biệt về hành vi học tập được phân tích chi tiết nhằm phục vụ mục tiêu này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về kiểm tra - đánh giá kết quả học tập và tính tích cực học tập.

  • Lý thuyết kiểm tra - đánh giá: Theo William Wiersma và Stephen G.Jurs, kiểm tra là quá trình thu thập thông tin về trạng thái và kết quả học tập nhằm điều chỉnh hoạt động dạy học. Các loại hình kiểm tra gồm kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ và kiểm tra tổng kết (thi). Đánh giá được hiểu là quá trình thu thập, xử lý thông tin để đưa ra nhận định về kết quả học tập, bao gồm cả đánh giá định lượng và định tính.

  • Lý thuyết tính tích cực học tập: Tính tích cực được xem là phẩm chất nhân cách thể hiện sự chủ động, sáng tạo và nỗ lực trong hoạt động học tập. Theo Trần Bá Hoành, tính tích cực học tập biểu hiện qua khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao. Các biểu hiện cụ thể bao gồm lập kế hoạch học tập, tìm hiểu mục tiêu môn học, tham gia thảo luận, vận dụng kiến thức vào thực tế. Tính tích cực học tập được phân loại thành tái hiện, tìm tòi và sáng tạo.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: kiểm tra (testing), thi (examination), đo lường (measurement), đánh giá (assessment/evaluation), kết quả học tập (study achievement), tính tích cực học tập (learning proactivity).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi khảo sát 364 HSSV năm thứ 2 và 3 hệ chính quy tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Điện Biên. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu 20 sinh viên và 10 giảng viên nhằm bổ sung và xác thực thông tin.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, tập trung vào sinh viên năm thứ 2 và 3 do đã trải qua nhiều kỳ thi với các loại hình kiểm tra khác nhau, đảm bảo có kinh nghiệm trả lời phiếu hỏi.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS 16, sử dụng thống kê mô tả, phân tích mối tương quan và so sánh các nhóm. Dữ liệu định tính được phân loại, so sánh và tổng hợp các ý kiến điển hình làm minh chứng cho kết quả định lượng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu kéo dài 15 tháng, từ tháng 4/2012 đến tháng 6/2013, bao gồm các bước xây dựng công cụ đo lường, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ tác động của các loại hình kiểm tra đến tính tích cực học tập: Kết quả khảo sát cho thấy loại hình kiểm tra trắc nghiệm khách quan có mức độ tác động tích cực cao nhất đến tính tích cực học tập của HSSV, với khoảng 75% sinh viên đánh giá tích cực. Loại hình kiểm tra tự luận và vấn đáp có mức độ tác động lần lượt là 68% và 60%. Loại hình thực hành - quan sát có mức độ tác động thấp hơn, khoảng 55%.

  2. Mức độ phổ biến sử dụng các loại hình kiểm tra: Trắc nghiệm khách quan và tự luận là hai loại hình được sử dụng phổ biến nhất, chiếm trên 80% số lần kiểm tra trong năm học. Vấn đáp và thực hành - quan sát chiếm tỷ lệ thấp hơn, khoảng 30-40%.

  3. Sự khác biệt trong mức độ tác động giữa các loại hình kiểm tra: Phân tích so sánh cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0.05) giữa mức độ tác động của các loại hình kiểm tra đến tính tích cực học tập. Trắc nghiệm khách quan thúc đẩy hành vi học tập tích cực như chuẩn bị bài kỹ, tham gia thảo luận nhóm nhiều hơn so với các loại hình khác.

  4. Mối tương quan giữa tính tích cực học tập và hành vi học tập không tích cực: Kết quả phân tích mối tương quan cho thấy tính tích cực học tập có tương quan âm với hành vi học tập không tích cực (r = -0.45, p < 0.01), nghĩa là sinh viên có tính tích cực cao thường ít có hành vi học tập tiêu cực như học tủ, gian lận trong thi cử.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân mức độ tác động cao của kiểm tra trắc nghiệm khách quan có thể do tính khách quan, đa dạng câu hỏi, yêu cầu sinh viên phải học toàn diện, tránh học tủ. Điều này phù hợp với quan điểm của các chuyên gia giáo dục về ưu điểm của hình thức trắc nghiệm khách quan trong việc thúc đẩy học tập chủ động.

Mức độ tác động thấp hơn của kiểm tra thực hành - quan sát có thể do tính chất bị động, tốn thời gian và khó tổ chức đồng đều cho số lượng lớn sinh viên. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về hạn chế của hình thức kiểm tra này trong môi trường đào tạo đại trà.

Mối tương quan âm giữa tính tích cực học tập và hành vi học tập không tích cực cho thấy việc đổi mới kiểm tra - đánh giá có thể góp phần giảm thiểu các hành vi tiêu cực, nâng cao chất lượng học tập. Biểu đồ phân phối mức độ tác động của từng loại hình kiểm tra và bảng so sánh tỷ lệ sinh viên tích cực theo từng loại hình kiểm tra sẽ minh họa rõ nét các kết quả này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sử dụng loại hình kiểm tra trắc nghiệm khách quan: Nhà trường và giảng viên cần đẩy mạnh áp dụng kiểm tra trắc nghiệm khách quan trong các môn học, nhằm nâng cao tính khách quan và thúc đẩy tính tích cực học tập. Thời gian thực hiện: trong 1-2 năm tới.

  2. Đa dạng hóa các loại hình kiểm tra - đánh giá: Kết hợp linh hoạt giữa tự luận, vấn đáp và thực hành để phát triển toàn diện kỹ năng và tư duy của sinh viên, tránh phụ thuộc quá mức vào một loại hình kiểm tra. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và các khoa chuyên môn.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên về thiết kế đề thi và đánh giá: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật xây dựng ngân hàng câu hỏi, chấm thi khách quan, nhằm đảm bảo độ tin cậy và công bằng trong đánh giá. Thời gian: triển khai hàng năm.

  4. Xây dựng hệ thống phản hồi kết quả kiểm tra cho sinh viên: Tạo điều kiện để sinh viên nhận được phản hồi kịp thời, giúp điều chỉnh phương pháp học tập, tăng cường sự chủ động và tích cực. Chủ thể thực hiện: giảng viên và phòng đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh phương pháp kiểm tra - đánh giá, nâng cao hiệu quả giảng dạy và quản lý đào tạo.

  2. Sinh viên và học sinh: Hiểu rõ tác động của các loại hình kiểm tra đến tính tích cực học tập, từ đó chủ động lựa chọn phương pháp học phù hợp, nâng cao kết quả học tập.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu về mối quan hệ giữa kiểm tra - đánh giá và tính tích cực học tập trong môi trường đào tạo chuyên nghiệp.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và chính sách: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách đổi mới kiểm tra - đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học và cao đẳng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Các loại hình kiểm tra nào có tác động tích cực nhất đến tính tích cực học tập?
    Kiểm tra trắc nghiệm khách quan được đánh giá có tác động tích cực cao nhất, giúp sinh viên học tập toàn diện và chủ động hơn.

  2. Tại sao kiểm tra thực hành - quan sát có mức độ tác động thấp hơn?
    Do tính chất bị động, khó tổ chức đồng đều và tốn nhiều thời gian, nên hình thức này ít thúc đẩy tính tích cực học tập trong môi trường đào tạo đại trà.

  3. Làm thế nào để giảm hành vi học tập không tích cực?
    Đổi mới kiểm tra - đánh giá, tăng cường kiểm tra trắc nghiệm khách quan và cung cấp phản hồi kịp thời giúp sinh viên điều chỉnh hành vi học tập.

  4. Phương pháp chọn mẫu trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện, tập trung vào sinh viên năm thứ 2 và 3 do có kinh nghiệm với nhiều loại hình kiểm tra.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các trường khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Điện Biên, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp cho các cơ sở đào tạo tương tự.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ mức độ tác động khác nhau của các loại hình kiểm tra - đánh giá đến tính tích cực học tập của HSSV, trong đó kiểm tra trắc nghiệm khách quan có tác động tích cực nhất.
  • Phân tích mối tương quan cho thấy tính tích cực học tập có liên quan âm với hành vi học tập không tích cực, nhấn mạnh vai trò của kiểm tra - đánh giá trong việc thúc đẩy học tập tích cực.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm đa dạng hóa và nâng cao chất lượng kiểm tra - đánh giá, đồng thời tăng cường đào tạo giảng viên và hệ thống phản hồi kết quả.
  • Nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Điện Biên và các cơ sở đào tạo tương tự.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các trường khác và cập nhật công nghệ hỗ trợ kiểm tra - đánh giá.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giảng viên nên xem xét áp dụng các kết quả nghiên cứu để đổi mới phương pháp kiểm tra - đánh giá, góp phần nâng cao tính tích cực học tập và chất lượng đào tạo.