Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các vấn đề môi trường ngày càng nghiêm trọng trên toàn cầu, ý thức tiêu dùng xanh đang trở thành xu hướng nổi bật. Tại Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng kinh tế khoảng 5,5% và dân số tăng khoảng 1% mỗi năm, các vấn đề môi trường cũng đang được quan tâm hơn bao giờ hết. Nghiên cứu này tập trung vào ảnh hưởng của các giá trị cá nhân đến thái độ đối với hậu quả của việc mua hàng và cam kết bảo vệ môi trường trong tiêu dùng xanh. Mục tiêu chính là khảo sát mối quan hệ giữa giá trị cá nhân (bao gồm giá trị tập thể và cá nhân) với thái độ tiêu dùng liên quan đến hậu quả cá nhân và môi trường, từ đó tác động đến cam kết tiêu dùng xanh của người tiêu dùng Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào người tiêu dùng Việt Nam đã biết về sản phẩm thân thiện môi trường, với dữ liệu thu thập từ 150 người tham gia khảo sát. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp thông tin giúp doanh nghiệp phát triển sản phẩm xanh phù hợp với nhu cầu cá nhân và môi trường, đồng thời hỗ trợ các nhà nghiên cứu hành vi người tiêu dùng và các doanh nghiệp theo đuổi chiến lược xanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình giá trị - thái độ - hành vi, trong đó giá trị cá nhân ảnh hưởng đến thái độ, và thái độ ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng. Hai loại giá trị cá nhân chính được xem xét là giá trị tập thể (collectivistic values) và giá trị cá nhân (individualistic values). Giá trị tập thể nhấn mạnh lợi ích của nhóm và môi trường, thúc đẩy sự quan tâm đến hậu quả môi trường của việc mua hàng. Ngược lại, giá trị cá nhân tập trung vào lợi ích cá nhân, thường ưu tiên hậu quả cá nhân hơn là môi trường. Thái độ đối với hậu quả mua hàng được chia thành hai nhóm: hậu quả cá nhân (như sự tiện lợi, chi phí) và hậu quả môi trường (tác động đến môi trường). Cam kết môi trường được hiểu là sự cam kết trong hành vi tiêu dùng xanh, thể hiện qua ý định mua, giới thiệu và khuyến khích sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng với mẫu thuận tiện gồm 150 người tiêu dùng Việt Nam đã biết về sản phẩm xanh. Bộ câu hỏi được xây dựng dựa trên các thang đo đã được kiểm chứng trong các nghiên cứu trước, sử dụng thang Likert 5 điểm. Các biến được đo gồm giá trị tập thể, giá trị cá nhân, thái độ đối với hậu quả cá nhân và môi trường của việc mua hàng, cùng cam kết môi trường. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22, kiểm tra độ tin cậy bằng Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc thang đo, và phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết. Cỡ mẫu 150 đảm bảo đủ cho phân tích EFA và hồi quy đa biến với 19 biến quan sát. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong 12 ngày, kết hợp khảo sát trực tiếp và trực tuyến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của giá trị tập thể đến thái độ mua hàng: Giá trị tập thể có ảnh hưởng tích cực đến thái độ quan tâm đến hậu quả môi trường của việc mua hàng (β = 0.573, p < 0.001) và ảnh hưởng tiêu cực đến thái độ quan tâm đến hậu quả cá nhân (β = -0.202, p = 0.002). Điều này cho thấy người tiêu dùng có giá trị tập thể cao thường ưu tiên lợi ích môi trường hơn lợi ích cá nhân khi mua sắm.

  2. Ảnh hưởng của giá trị cá nhân đến thái độ mua hàng: Giá trị cá nhân có ảnh hưởng tích cực đến thái độ quan tâm đến hậu quả cá nhân (β = 0.477, p < 0.001) và ảnh hưởng tiêu cực đến thái độ quan tâm đến hậu quả môi trường (β = -0.312, p = 0.001). Người tiêu dùng có giá trị cá nhân cao thường chú trọng đến lợi ích cá nhân như tiện lợi, chi phí hơn là tác động môi trường.

  3. Ảnh hưởng của thái độ đến cam kết môi trường: Thái độ quan tâm đến hậu quả môi trường có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến cam kết tiêu dùng xanh (β = 0.495, p < 0.001), trong khi thái độ quan tâm đến hậu quả cá nhân có ảnh hưởng tiêu cực đến cam kết này (β = -0.195, p = 0.011). Điều này cho thấy người tiêu dùng càng quan tâm đến tác động môi trường của sản phẩm thì càng cam kết sử dụng sản phẩm xanh.

  4. Mức độ giải thích mô hình: Các biến độc lập giải thích được khoảng 49% biến thiên của thái độ quan tâm đến hậu quả môi trường, 47,7% biến thiên của thái độ quan tâm đến hậu quả cá nhân, và 38,2% biến thiên của cam kết tiêu dùng xanh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với lý thuyết giá trị - thái độ - hành vi, cho thấy giá trị cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thái độ tiêu dùng xanh. Người tiêu dùng có giá trị tập thể cao thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến môi trường và sẵn sàng chấp nhận bất tiện cá nhân để bảo vệ môi trường, ví dụ như sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm xanh hoặc sử dụng túi thân thiện môi trường dù bất tiện. Ngược lại, người tiêu dùng có giá trị cá nhân cao thường ưu tiên lợi ích cá nhân, như tiết kiệm chi phí và tiện lợi, dẫn đến ít cam kết với tiêu dùng xanh hơn. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng của giá trị cá nhân đến hành vi tiêu dùng xanh và sự sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm thân thiện môi trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng giá trị đến thái độ và cam kết, hoặc bảng tóm tắt hệ số hồi quy và mức ý nghĩa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển sản phẩm xanh phù hợp với nhu cầu cá nhân: Do người tiêu dùng có giá trị cá nhân cao ưu tiên lợi ích cá nhân, doanh nghiệp cần thiết kế sản phẩm xanh vừa thân thiện môi trường vừa đáp ứng tiện ích, đa dạng kích cỡ và giá cả hợp lý nhằm tăng sức hấp dẫn trong nhóm này. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Bộ phận R&D và Marketing.

  2. Tăng cường truyền thông giá trị tập thể và lợi ích môi trường: Đẩy mạnh các chiến dịch giáo dục, truyền thông nhấn mạnh tầm quan trọng của bảo vệ môi trường và lợi ích xã hội để nâng cao nhận thức và giá trị tập thể trong cộng đồng. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, cơ quan quản lý.

  3. Khuyến khích cam kết tiêu dùng xanh qua chương trình ưu đãi: Áp dụng các chính sách ưu đãi, giảm giá cho sản phẩm xanh nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí cho người tiêu dùng, đặc biệt nhóm có giá trị cá nhân cao. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Bộ phận kinh doanh, marketing.

  4. Nghiên cứu sâu hơn về động lực tiêu dùng xanh: Thu thập dữ liệu từ nhóm người tiêu dùng đã cam kết để hiểu rõ hơn nguyên nhân và hành vi, từ đó phát triển chiến lược phù hợp hơn. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Bộ phận nghiên cứu thị trường, các viện nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh sản phẩm xanh: Nghiên cứu cung cấp thông tin về động lực và thái độ tiêu dùng, giúp doanh nghiệp phát triển sản phẩm và chiến lược marketing hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu hành vi người tiêu dùng: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm về mối quan hệ giữa giá trị cá nhân và cam kết tiêu dùng xanh, hỗ trợ các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách môi trường: Thông tin về thái độ và cam kết tiêu dùng xanh giúp xây dựng các chính sách khuyến khích tiêu dùng bền vững.

  4. Tổ chức phi chính phủ và các nhóm vận động bảo vệ môi trường: Nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về các nhóm người tiêu dùng mục tiêu để thiết kế các chương trình truyền thông và vận động hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giá trị cá nhân ảnh hưởng thế nào đến tiêu dùng xanh?
    Giá trị cá nhân định hình thái độ của người tiêu dùng đối với hậu quả cá nhân và môi trường của việc mua hàng, từ đó ảnh hưởng đến cam kết tiêu dùng xanh. Ví dụ, người có giá trị tập thể cao thường quan tâm đến môi trường hơn.

  2. Tại sao người tiêu dùng cá nhân lại ít cam kết với tiêu dùng xanh?
    Họ ưu tiên lợi ích cá nhân như tiện lợi và chi phí thấp, do đó có xu hướng chọn sản phẩm không thân thiện môi trường nếu sản phẩm xanh gây bất tiện hoặc giá cao.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp thu hút nhóm người tiêu dùng cá nhân?
    Doanh nghiệp nên phát triển sản phẩm xanh vừa thân thiện môi trường vừa tiện lợi, đa dạng và có giá cả hợp lý để đáp ứng nhu cầu nhóm này.

  4. Cam kết tiêu dùng xanh được đo lường như thế nào?
    Cam kết được đo qua ý định mua sản phẩm xanh trong tương lai, khuyến khích người khác sử dụng và nói những điều tích cực về sản phẩm xanh.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các quốc gia khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào Việt Nam, các khái niệm về giá trị cá nhân và thái độ tiêu dùng xanh có tính phổ quát, nhưng cần điều chỉnh theo đặc thù văn hóa từng quốc gia.

Kết luận

  • Giá trị tập thể thúc đẩy thái độ quan tâm đến hậu quả môi trường và cam kết tiêu dùng xanh, trong khi giá trị cá nhân thúc đẩy quan tâm đến hậu quả cá nhân và giảm cam kết môi trường.
  • Thái độ đối với hậu quả môi trường có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến cam kết tiêu dùng xanh, ngược lại thái độ đối với hậu quả cá nhân có ảnh hưởng tiêu cực.
  • Mô hình nghiên cứu giải thích được phần lớn biến thiên trong thái độ và cam kết tiêu dùng xanh của người tiêu dùng Việt Nam.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở cho doanh nghiệp và nhà quản lý xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm và chính sách khuyến khích tiêu dùng xanh hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm phát triển sản phẩm xanh phù hợp, tăng cường truyền thông giá trị tập thể, khuyến khích cam kết tiêu dùng xanh và nghiên cứu sâu hơn về động lực tiêu dùng xanh.

Hành động ngay: Doanh nghiệp và nhà quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để thúc đẩy tiêu dùng xanh, góp phần bảo vệ môi trường bền vững.