Đa Dạng Giới Tính Trong Ban Giám Đốc Và Tác Động Đến Tránh Thuế Tại Các Doanh Nghiệp Niêm Yết Trên Sàn HOSE

• Tác giả: Dao Thi Han
• Người hướng dẫn: Nguyen Thi Thuy Linh
• Trường học: University of Economics Erasmus University Rotterdam
• Chuyên ngành: Development Economics
• Đề tài: Tác Động Của Đa Dạng Giới Tính Trong Ban Giám Đốc Đến Tránh Thuế Tại Các Doanh Nghiệp Niêm Yết Trên Sàn HOSE
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• 1. CHAPTER ONE: INTRODUCTION
• 1.1. Female labor and pay gap in Vietnam
• 1.2. Women participation in firm management in Vietnam
• 1.3. Tax avoidance in Vietnam
• 2. CHAPTER TWO: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Gender diversity and corporate governance
• 2.2. Resource-dependence theory
• 2.3. Gender equality reaction in corporate boardroom
• 2.4. Tax avoidance and corporate governance
• 2.5. Gender diversity in boardroom and tax avoidance
• 2.6. Women’ participation in boardroom and tax avoidance
• 2.7. Chairwomen and tax avoidance
• 2.8. Female executive in boardroom and tax avoidance
• 3. CHAPTER THREE: METHODOLOGY
• 3.1. Data and data source
• 3.2. Robust standard Errors
• 4. CHAPTER FOUR: EMPIRICAL RESULT
• 4.1. Summary descriptive statistic
• 4.2. Women board directors in HOSE listed firms
• 4.3. Tax expense in HOSE listed firms having women board directors
• 4.4. GAAP effective tax rate
• 4.5. CASH effective tax rate
• 4.6. Book-tax differences
• 5. CHAPTER FIVE: CONCLUSION
• APPENDIX A: SELECTED FIRMS LISTED IN HOSE
• APPENDIX B: CORRELATION MATRIX
• APPENDIX C: MULTICOLLINEARITY TEST
• APPENDIX D: PANEL DATA REGRESSION RESULTS – FEM
• APPENDIX E: PANEL DATA REGRESSION RESULTS – REM
• APPENDIX F: HETEROSKEDASTICITY AND AUTOCORRELATION TEST
• APPENDIX G: REGRESSION WITH ADJUSTED STANDARD ERRORS

I. Tổng Quan Tác Động Đa Dạng Giới Tính đến Tránh Thuế

Nghiên cứu này khám phá mối liên hệ giữa sự đa dạng giới tính trong ban giám đốc và hành vi tránh thuế của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE. Sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động Việt Nam rất cao, nhưng vẫn còn tồn tại khoảng cách về lương. Việc phụ nữ tham gia quản lý doanh nghiệp ngày càng tăng, kéo theo những áp lực và thách thức riêng. Nghiên cứu đặt mục tiêu làm sáng tỏ liệu sự hiện diện của phụ nữ trong hội đồng quản trị có liên quan đến các đặc điểm khác biệt trong quản trị doanh nghiệp, đặc biệt là liên quan đến việc tránh thuế. Bài viết sử dụng dữ liệu bảng của 296 công ty niêm yết trên HOSE giai đoạn 2010-2015, phân tích hồi quy tác động cố định để kiểm tra giả thuyết về mối liên hệ đáng kể giữa sự tham gia của nữ giới và tránh thuế.

1.1. Tầm quan trọng của Đa dạng giới tính trong Quản trị doanh nghiệp

Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi nhận vai trò và đóng góp của phụ nữ vào sự phát triển kinh tế. Bà Nguyễn Thị Tuyết Minh, Chủ tịch Hội đồng Doanh nhân nữ Việt Nam (VWEC), nhấn mạnh rằng phụ nữ là yếu tố quan trọng có thể giải quyết các vấn đề quốc tế. Ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động, họ không chỉ muốn đạt được sự độc lập về tài chính mà còn muốn có tiếng nói trong việc ra quyết định. Sự tham gia của phụ nữ vào các hoạt động chính trị hoặc kinh tế tạo ra áp lực trong việc đưa ra quyết định, gây ảnh hưởng đến nhân viên nam, làm hài lòng khách hàng… đối với phụ nữ.

1.2. Tránh thuế ở Việt Nam Bối cảnh và Thách thức hiện tại

Trong những năm gần đây, Tổng cục Thuế Việt Nam đã cải thiện các chính sách và thủ tục có tác động tích cực đến cộng đồng doanh nghiệp. Từ năm 2014 đến năm 2016, thủ tục khai thuế và hành chính đã được đơn giản hóa dần để giảm chi phí tuân thủ và thời gian cho các đơn vị kinh doanh. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức trong việc đảm bảo công bằng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI liên quan đến vấn đề tránh thuế.

1.3. Mục tiêu nghiên cứu Ảnh hưởng của giới tính đến Hiệu quả doanh nghiệp

Mục tiêu nghiên cứu là xem xét sự đóng góp của các nữ thành viên ban giám đốc vào các đặc điểm khác biệt của quản trị doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE, đặc biệt nhấn mạnh đến hành vi tránh thuế. Nghiên cứu tìm cách trả lời ba câu hỏi chính: Liệu sự hiện diện của phụ nữ trong phòng họp có liên quan đến việc tránh thuế không? Có mối quan hệ nào giữa chủ tịch hội đồng quản trị là nữ và hành vi tránh thuế không? Liệu nữ giới nắm giữ vị trí điều hành trong phòng họp có liên quan đến việc tránh thuế không?

II. Cơ Sở Lý Thuyết Đa Dạng Giới Tính và Quản Trị Thuế

Nghiên cứu xem xét ảnh hưởng của đa dạng giới tính trong ban giám đốc đến hành vi tránh thuế của doanh nghiệp. Hội đồng quản trị doanh nghiệp phản ứng với quyền và mong muốn của các bên liên quan, thường liên quan đến các nhà đầu tư trong các công ty niêm yết. Nghiên cứu sử dụng lý thuyết phụ thuộc nguồn lực để giải thích mối quan hệ này. Lý thuyết cho rằng các công ty tìm cách giảm sự phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài, bao gồm cả thuế. Sự đa dạng trong ban giám đốc, đặc biệt là sự hiện diện của phụ nữ, có thể mang lại những quan điểm và kỹ năng mới, giúp công ty giảm thiểu nghĩa vụ thuế.

2.1. Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực và Chính sách thuế

Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (Resource-dependence theory) cho rằng các công ty tìm cách giảm sự phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài, bao gồm cả thuế. Hội đồng quản trị có thể đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý mối quan hệ của công ty với các bên liên quan, bao gồm cả cơ quan thuế. Bằng cách có một hội đồng quản trị đa dạng, các công ty có thể tiếp cận nhiều quan điểm và kỹ năng khác nhau, điều này có thể giúp họ quản lý hiệu quả hơn các rủi ro và cơ hội liên quan đến thuế.

2.2. Bất bình đẳng giới và Phản ứng của Ban giám đốc

Nghiên cứu cũng đề cập đến phản ứng về bình đẳng giới trong phòng họp của công ty. Quan điểm này cho rằng sự hiện diện của phụ nữ trong hội đồng quản trị có thể dẫn đến việc ra quyết định thận trọng hơn và tập trung hơn vào các vấn đề đạo đức, bao gồm cả tuân thủ thuế. Một nghiên cứu của Francis và cộng sự (2014) cho thấy nữ CFO và các đồng nghiệp nam của họ tham gia vào việc tránh thuế tương tự. Đặc biệt, các tác giả nhấn mạnh rằng các nữ CFO không theo đuổi tất cả các cơ hội tiết kiệm thuế để tránh rủi ro gia tăng.

2.3. Tránh thuế và vai trò của Quản trị doanh nghiệp

Nghiên cứu xem xét mối quan hệ giữa tránh thuế và quản trị doanh nghiệp. Tránh thuế có thể được coi là một khía cạnh của quản trị doanh nghiệp, vì nó liên quan đến việc quản lý tài sản của công ty và tối đa hóa giá trị cho cổ đông. Tuy nhiên, tránh thuế cũng có thể gây ra rủi ro cho danh tiếng và tài chính của công ty nếu nó trở nên quá tích cực hoặc không tuân thủ luật pháp.

III. Phương Pháp Đo Lường Tránh Thuế tại Doanh nghiệp HOSE

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng của 296 công ty niêm yết trên HOSE từ năm 2010 đến năm 2015. Các biến chính bao gồm sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc, vai trò của chủ tịch là nữ, và các chỉ số tránh thuế khác nhau. Mô hình hồi quy tác động cố định (FEM) và tác động ngẫu nhiên (REM) được sử dụng để kiểm tra mối quan hệ giữa đa dạng giới tính và tránh thuế. Nghiên cứu sử dụng ba chỉ số proxy khác nhau để đo lường tránh thuế: Tỷ lệ thuế hiệu quả GAAP (GAAPETR), Tỷ lệ thuế hiệu quả tiền mặt (CASHETR), và Chênh lệch sổ sách - thuế (BTD).

3.1. Dữ liệu và nguồn dữ liệu cho Phân tích hồi quy

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên HOSE. Nghiên cứu sử dụng một tập dữ liệu bảng bao gồm thông tin tài chính và quản trị doanh nghiệp của 296 công ty từ năm 2010 đến năm 2015. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn công khai như báo cáo thường niên, báo cáo tài chính và thông tin từ Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM.

3.2. Mô hình FEM REM Lựa chọn phù hợp để Kiểm định Giả thuyết

Nghiên cứu sử dụng cả mô hình tác động cố định (FEM) và mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) để kiểm tra mối quan hệ giữa sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc và hành vi tránh thuế. Mô hình tác động cố định kiểm soát các yếu tố không quan sát được, không đổi theo thời gian, ảnh hưởng đến cả sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc và hành vi tránh thuế. Mô hình tác động ngẫu nhiên giả định rằng các yếu tố không quan sát được là ngẫu nhiên và không tương quan với các biến độc lập.

3.3. Các chỉ số đo lường Tránh Thuế GAAPETR CASHETR BTD

Nghiên cứu sử dụng ba chỉ số proxy khác nhau để đo lường tránh thuế: Tỷ lệ thuế hiệu quả GAAP (GAAPETR), Tỷ lệ thuế hiệu quả tiền mặt (CASHETR), và Chênh lệch sổ sách - thuế (BTD). GAAPETR đo lường tỷ lệ giữa chi phí thuế và lợi nhuận trước thuế theo chuẩn mực kế toán. CASHETR đo lường tỷ lệ giữa thuế tiền mặt đã nộp và lợi nhuận trước thuế. BTD đo lường sự khác biệt giữa lợi nhuận kế toán và lợi nhuận chịu thuế.

IV. Kết Quả Ảnh Hưởng của Nữ Giám Đốc đến Tuân Thủ Thuế

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự đa dạng giới tính trong ban giám đốc có liên quan tiêu cực đến tránh thuế được đo bằng tỷ lệ thuế hiệu quả. Tuy nhiên, khi chủ tịch là nữ, có sự tham gia nhiều hơn vào việc tránh thuế được đo bằng chênh lệch sổ sách - thuế. Điều này cho thấy rằng sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc của các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE là quan trọng đối với các cổ đông quan tâm đến tính minh bạch hoặc lợi nhuận của công ty.

4.1. Thống kê mô tả về thành viên Ban giám đốc là nữ

Nghiên cứu trình bày thống kê mô tả về thành viên ban giám đốc là nữ trong các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE. Thống kê này bao gồm tỷ lệ phụ nữ trong hội đồng quản trị, số lượng nữ giám đốc điều hành và không điều hành, và phân bố của phụ nữ trong các ngành khác nhau. Dữ liệu cho thấy rằng tỷ lệ phụ nữ trong hội đồng quản trị vẫn còn tương đối thấp, nhưng có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây.

4.2. Chi phí thuế So sánh doanh nghiệp có và không có Nữ Giám Đốc

Nghiên cứu so sánh chi phí thuế của các doanh nghiệp có và không có thành viên ban giám đốc là nữ. So sánh này được thực hiện bằng cách sử dụng các chỉ số khác nhau, chẳng hạn như tỷ lệ thuế hiệu quả và chi phí thuế tiền mặt. Kết quả cho thấy rằng các doanh nghiệp có thành viên ban giám đốc là nữ có xu hướng trả thuế nhiều hơn, điều này cho thấy rằng họ có thể ít tham gia vào hành vi tránh thuế hơn.

4.3. Kiểm định giả thuyết Ảnh hưởng của Giới tính lên ETR BTD

Nghiên cứu kiểm định các giả thuyết về mối quan hệ giữa sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc và các chỉ số đo lường tránh thuế (ETR, BTD). Kết quả cho thấy rằng sự hiện diện của phụ nữ trong ban giám đốc có liên quan tiêu cực đến ETR, điều này cho thấy rằng các công ty có nhiều phụ nữ trong hội đồng quản trị có xu hướng trả thuế nhiều hơn. Tuy nhiên, kết quả cũng cho thấy rằng khi chủ tịch là nữ, có mối quan hệ tích cực với BTD, điều này cho thấy rằng các công ty có chủ tịch là nữ có thể tham gia vào việc tránh thuế thông qua các phương pháp khác nhau.

V. Kết Luận Vai trò của Đa Dạng Giới Tính trong Trách Nhiệm Thuế

Nghiên cứu kết luận rằng sự đa dạng giới tính trong ban giám đốc có thể đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hành vi tránh thuế của doanh nghiệp. Sự hiện diện của phụ nữ, đặc biệt là ở các vị trí lãnh đạo, có thể ảnh hưởng đến các quyết định liên quan đến chính sách thuế và tuân thủ pháp luật. Nghiên cứu cung cấp bằng chứng cho thấy sự hiện diện của phụ nữ trong hội đồng quản trị có thể giúp giảm thiểu hành vi tránh thuế quá mức và tăng cường tính minh bạch của doanh nghiệp.

5.1. Tóm tắt kết quả và đóng góp vào nghiên cứu Quản trị doanh nghiệp

Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa sự đa dạng giới tính trong ban giám đốc và hành vi tránh thuế của các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE. Nghiên cứu này đóng góp vào các nghiên cứu về quản trị doanh nghiệp bằng cách làm sáng tỏ vai trò của phụ nữ trong việc định hình các quyết định liên quan đến thuế và quản lý rủi ro thuế.

5.2. Hàm ý chính sách Khuyến khích Bình đẳng giới trong Ban giám đốc

Nghiên cứu này có một số hàm ý chính sách quan trọng. Đầu tiên, nó cho thấy rằng việc khuyến khích sự bình đẳng giới trong ban giám đốc có thể giúp tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp. Thứ hai, nó cho thấy rằng việc bổ nhiệm phụ nữ vào các vị trí lãnh đạo trong hội đồng quản trị có thể giúp giảm thiểu hành vi tránh thuế quá mức. Thứ ba, nó cho thấy rằng các nhà quản lý và nhà đầu tư nên xem xét sự đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị như một yếu tố quan trọng khi đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

5.3. Hạn chế nghiên cứu và hướng phát triển trong tương lai

Nghiên cứu này có một số hạn chế. Đầu tiên, nó chỉ tập trung vào các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE, điều này có nghĩa là kết quả có thể không tổng quát hóa cho tất cả các doanh nghiệp ở Việt Nam. Thứ hai, nghiên cứu chỉ sử dụng một số ít chỉ số proxy để đo lường hành vi tránh thuế, điều này có nghĩa là kết quả có thể bị ảnh hưởng bởi sự lựa chọn chỉ số. Trong tương lai, các nghiên cứu có thể sử dụng một mẫu lớn hơn và đa dạng hơn, đồng thời sử dụng nhiều chỉ số proxy khác nhau để đo lường hành vi tránh thuế.

## Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2010 đến 2015, nghiên cứu đã thu thập dữ liệu từ 296 công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) nhằm phân tích tác động của sự đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị đến hành vi tránh thuế của các doanh nghiệp. Tỷ lệ lao động nữ tại Việt Nam duy trì ở mức cao, không thấp hơn 72% kể từ năm 2000, tuy nhiên khoảng cách thu nhập giữa nam và nữ vẫn còn lớn, với phụ nữ thu nhập thấp hơn nam giới từ 13% đến 30% trong các năm 2011-2012. Sự tham gia của phụ nữ trong quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt trong các vị trí lãnh đạo cao cấp. Trong khi đó, tránh thuế là một vấn đề nổi bật trong quản trị doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích cổ đông và minh bạch tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá mối quan hệ giữa sự hiện diện của nữ giới trong hội đồng quản trị, đặc biệt là các vị trí lãnh đạo như chủ tịch hội đồng quản trị và giám đốc điều hành nữ, với các hoạt động tránh thuế của các công ty niêm yết trên HOSE. Nghiên cứu sử dụng ba chỉ số đo lường tránh thuế: tỷ lệ thuế hiệu quả theo chuẩn kế toán (GAAP ETR), tỷ lệ thuế hiệu quả theo tiền mặt (Cash ETR) và chênh lệch giữa thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế (Book-Tax Difference - BTD). Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công ty niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2015, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản trị công ty và minh bạch tài chính, góp phần phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

- **Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (Resource Dependence Theory):** Nhấn mạnh vai trò của hội đồng quản trị trong việc kết nối các nguồn lực nội bộ và bên ngoài, trong đó sự đa dạng giới tính tạo ra tín hiệu tích cực về tính hợp pháp và uy tín của doanh nghiệp đối với các bên liên quan.

- **Lý thuyết đại lý (Agency Theory):** Tập trung vào vai trò giám sát của hội đồng quản trị nhằm giảm thiểu chi phí đại lý, trong đó sự đa dạng và độc lập của các thành viên hội đồng quản trị được xem là yếu tố quan trọng để kiểm soát hành vi của ban điều hành, bao gồm cả các hoạt động tránh thuế.

- **Phản ứng về bình đẳng giới trong hội đồng quản trị:** Đề cập đến các chính sách và xu hướng toàn cầu nhằm tăng tỷ lệ nữ giới trong hội đồng quản trị, như các quy định về tỷ lệ giới tính tối thiểu tại các quốc gia phát triển, nhằm thúc đẩy sự công bằng và hiệu quả quản trị.

Các khái niệm chính bao gồm: đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị, tránh thuế doanh nghiệp, tỷ lệ thuế hiệu quả, chênh lệch thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế, vai trò lãnh đạo nữ trong doanh nghiệp.

### Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của 296 công ty niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2015, với tổng cộng 1.776 quan sát theo năm. Dữ liệu về giới tính thành viên hội đồng quản trị được trích xuất từ các báo cáo công khai trên các trang thông tin tài chính uy tín.

Phương pháp phân tích chính là mô hình hồi quy dữ liệu bảng với hiệu ứng cố định (Fixed Effects Model - FEM), nhằm kiểm soát các biến không quan sát được cố định theo từng công ty trong thời gian nghiên cứu. Các biến kiểm soát bao gồm các đặc điểm tài chính của công ty như lợi nhuận trên tài sản (ROA), tỷ lệ nợ dài hạn và ngắn hạn, quy mô công ty, tỷ lệ thị trường trên giá trị sổ sách (MB), chi phí bán hàng và quản lý (SG&A), và tỷ lệ tiền mặt trên tài sản.

Ba biến phụ thuộc đo lường tránh thuế gồm: GAAP ETR, Cash ETR và BTD. Biến độc lập chính là các chỉ số về sự hiện diện của nữ giới trong hội đồng quản trị, bao gồm biến nhị phân có ít nhất một nữ thành viên, số lượng nữ thành viên, tỷ lệ nữ trong hội đồng, vị trí chủ tịch hội đồng quản trị là nữ, và số lượng nữ giám đốc điều hành.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Ảnh hưởng của nữ giới trong hội đồng quản trị đến tránh thuế:** Sự hiện diện của ít nhất một nữ thành viên trong hội đồng quản trị có liên quan tiêu cực đến hoạt động tránh thuế khi đo bằng tỷ lệ thuế hiệu quả theo tiền mặt (Cash ETR), với mức tăng khoảng 2,4% trong tỷ lệ thuế hiệu quả, tức là các công ty có nữ thành viên trả thuế nhiều hơn, giảm tránh thuế. Tuy nhiên, số lượng và tỷ lệ nữ trong hội đồng không có ảnh hưởng đáng kể.

- **Vai trò của chủ tịch hội đồng quản trị nữ:** Các công ty có chủ tịch hội đồng quản trị là nữ có xu hướng tăng chênh lệch thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế (BTD), biểu hiện mức độ tránh thuế cao hơn, trái ngược với giả thuyết ban đầu. Điều này cho thấy chủ tịch nữ có thể tham gia vào các chiến lược tránh thuế nhằm tăng lợi ích cổ đông.

- **Ảnh hưởng của nữ giám đốc điều hành:** Sự hiện diện của nữ giám đốc điều hành trong hội đồng quản trị có liên quan tích cực đến tỷ lệ thuế hiệu quả theo chuẩn kế toán (GAAP ETR), nghĩa là các nữ giám đốc điều hành có xu hướng giảm hoạt động tránh thuế.

- **Các đặc điểm tài chính của công ty:** Lợi nhuận trên tài sản (ROA) và tỷ lệ thị trường trên giá trị sổ sách (MB) có ảnh hưởng tiêu cực đến tỷ lệ thuế hiệu quả, cho thấy các công ty có lợi nhuận cao và giá trị thị trường lớn hơn có xu hướng tránh thuế nhiều hơn. Các biến khác như tỷ lệ nợ, chi phí SG&A và tiền mặt không có mối quan hệ rõ ràng.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị có tác động phức tạp đến hành vi tránh thuế của doanh nghiệp. Sự hiện diện của nữ giới nói chung làm giảm tránh thuế, phù hợp với giả thuyết về sự thận trọng và rủi ro thấp hơn của nữ giới trong quản trị tài chính. Tuy nhiên, khi nữ giới giữ vị trí chủ tịch hội đồng quản trị, họ có thể thúc đẩy các chiến lược tránh thuế nhằm tối đa hóa lợi ích cổ đông, phản ánh vai trò lãnh đạo và trách nhiệm với cổ đông.

So với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các nghiên cứu cho thấy nữ giám đốc tài chính thường ít tham gia vào các hoạt động tránh thuế rủi ro cao. Tuy nhiên, sự khác biệt về vai trò chủ tịch hội đồng quản trị nữ là điểm mới, cần được nghiên cứu sâu hơn trong bối cảnh văn hóa và pháp lý Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ thuế hiệu quả và chênh lệch thu nhập kế toán-thuế theo nhóm công ty có và không có nữ thành viên hội đồng quản trị, cũng như bảng so sánh các hệ số hồi quy giữa các mô hình.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường tỷ lệ nữ trong hội đồng quản trị:** Khuyến khích các công ty niêm yết nâng cao tỷ lệ nữ giới trong hội đồng quản trị lên ít nhất 30% trong vòng 3 năm tới nhằm tăng cường minh bạch và giảm tránh thuế.

- **Đào tạo và nâng cao năng lực nữ lãnh đạo:** Tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản trị tài chính và tuân thủ thuế cho nữ giám đốc điều hành và chủ tịch hội đồng quản trị trong 2 năm tới, do các tổ chức tài chính và hiệp hội doanh nghiệp thực hiện.

- **Xây dựng chính sách khuyến khích minh bạch thuế:** Bộ Tài chính phối hợp với HOSE và các cơ quan liên quan xây dựng các chính sách ưu đãi cho các công ty có hội đồng quản trị đa dạng giới tính và minh bạch trong báo cáo thuế, áp dụng trong 5 năm tới.

- **Tăng cường giám sát và kiểm tra thuế:** Cơ quan thuế cần tăng cường kiểm tra, giám sát các công ty có chủ tịch hội đồng quản trị là nữ để đảm bảo các hoạt động tránh thuế không vượt quá giới hạn pháp luật, thực hiện liên tục hàng năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Các nhà quản lý doanh nghiệp:** Giúp hiểu rõ tác động của đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị đến quản trị thuế và minh bạch tài chính, từ đó xây dựng chiến lược quản trị phù hợp.

- **Cơ quan quản lý nhà nước và thuế:** Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách thúc đẩy bình đẳng giới và kiểm soát tránh thuế hiệu quả.

- **Các nhà nghiên cứu và học giả:** Là tài liệu tham khảo quan trọng trong lĩnh vực quản trị doanh nghiệp, tài chính công và bình đẳng giới.

- **Nhà đầu tư và cổ đông:** Hỗ trợ đánh giá rủi ro và tiềm năng đầu tư dựa trên cấu trúc hội đồng quản trị và chính sách thuế của doanh nghiệp.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Sự đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị ảnh hưởng thế nào đến tránh thuế?**  
   Sự hiện diện của nữ giới trong hội đồng quản trị có xu hướng làm giảm hoạt động tránh thuế, đặc biệt khi đo bằng tỷ lệ thuế hiệu quả theo tiền mặt, do nữ giới thường thận trọng hơn trong quản trị rủi ro.

2. **Chủ tịch hội đồng quản trị nữ có tác động gì đến tránh thuế?**  
   Chủ tịch hội đồng quản trị nữ có thể thúc đẩy các chiến lược tránh thuế nhằm tăng lợi ích cổ đông, thể hiện qua mức chênh lệch thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế cao hơn.

3. **Nữ giám đốc điều hành ảnh hưởng thế nào đến chính sách thuế của công ty?**  
   Nữ giám đốc điều hành thường ít tham gia vào các hoạt động tránh thuế rủi ro, góp phần tăng tỷ lệ thuế hiệu quả theo chuẩn kế toán.

4. **Các chỉ số đo lường tránh thuế được sử dụng trong nghiên cứu là gì?**  
   Ba chỉ số chính gồm tỷ lệ thuế hiệu quả theo chuẩn kế toán (GAAP ETR), tỷ lệ thuế hiệu quả theo tiền mặt (Cash ETR) và chênh lệch thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế (BTD).

5. **Làm thế nào để tăng cường vai trò của nữ giới trong quản trị doanh nghiệp?**  
   Thông qua chính sách khuyến khích tăng tỷ lệ nữ trong hội đồng quản trị, đào tạo nâng cao năng lực lãnh đạo nữ, và xây dựng môi trường làm việc bình đẳng, minh bạch.

## Kết luận

- Sự hiện diện của nữ giới trong hội đồng quản trị có tác động giảm tránh thuế, đặc biệt qua tỷ lệ thuế hiệu quả theo tiền mặt.  
- Chủ tịch hội đồng quản trị nữ có xu hướng tăng hoạt động tránh thuế qua chênh lệch thu nhập kế toán và thu nhập chịu thuế.  
- Nữ giám đốc điều hành góp phần giảm tránh thuế, thể hiện qua tỷ lệ thuế hiệu quả theo chuẩn kế toán.  
- Các đặc điểm tài chính như lợi nhuận và giá trị thị trường ảnh hưởng đáng kể đến hành vi tránh thuế của doanh nghiệp.  
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính sách thúc đẩy đa dạng giới tính và minh bạch thuế tại các công ty niêm yết Việt Nam.

**Hành động tiếp theo:** Khuyến nghị các doanh nghiệp và cơ quan quản lý áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản trị và minh bạch tài chính, đồng thời thúc đẩy bình đẳng giới trong quản trị doanh nghiệp.