Tác động đồng thời của chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ đến các biến kinh tế vĩ mô ở Việt Nam

Chính sách tài khóa (CSTK) đóng vai trò định hướng thông qua hệ thống thuế và chi tiêu chính phủ, tác động đến tổng cầu và phân bổ nguồn lực. Chính sách tiền tệ (CSTT), công cụ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), điều chỉnh cung tiền, lãi suất, và tín dụng. Theo tài liệu gốc, việc quản lý kinh tế tốt phụ thuộc vào sự hiểu biết bản chất của những cú sốc tác động đến nền kinh tế và tác động kinh tế hỗ tương sau đó của chúng. Cả hai chính sách đều hướng tới ổn định kinh tế vĩ mô và tăng trưởng.

CSTK và CSTT không hoạt động độc lập. Tác động của CSTK lên nền kinh tế ảnh hưởng đến CSTT và ngược lại. Theo tài liệu gốc, mỗi chính sách được thực hiện bởi những cơ quan khác nhau, bằng những công cụ khác nhau, nhưng đều tạo ra những tác động ảnh hưởng tương hỗ qua lại để cùng thực hiện mục tiêu chung của nền kinh tế, hay nói cách khác, hai chính sách này luôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

Các cú sốc bên ngoài, như biến động kinh tế toàn cầu, hoặc bên trong, như thay đổi chính sách, đều ảnh hưởng đến hiệu quả của CSTK và CSTT. Ví dụ, đại dịch COVID-19 đã tạo ra những cú sốc lớn, đòi hỏi phản ứng chính sách kịp thời. Các nhà làm chính sách cần hiểu và nắm bắt được bản chất các cú sốc sinh ra từ hai chính sách này cùng với các yếu tố khác, chúng gây ra những tác động gì, ở mức độ như thế nào đối với nền kinh tế.

Kiểm soát lạm phát và giảm thất nghiệp là hai mục tiêu quan trọng của CSTK và CSTT. Tuy nhiên, hai mục tiêu này thường mâu thuẫn nhau. Chính sách thắt chặt tiền tệ có thể giảm lạm phát nhưng lại làm tăng thất nghiệp. Chính sách kích cầu có thể giảm thất nghiệp nhưng lại gây ra lạm phát. Theo như bài nghiên cứu, để có một tỷ lệ lạm phát giảm phải chấp nhận một tỷ lệ thất nghiệp tăng lên.

Nợ công là một vấn đề lớn đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nợ công cao làm giảm khả năng đầu tư công và tăng rủi ro vỡ nợ. CSTK cần được điều hành thận trọng để kiểm soát nợ công và đảm bảo bền vững tài chính. Các công cụ tài trợ cho thâm hụt ngân sách hay tài trợ nợ của chính phủ (tạm gọi là nợ công) cũng được xem là một phần của chính sách tài khóa. Như vậy, chúng ta thấy có ba trạng thái của cán cân ngân sách chính phủ (T – G).

Sự phối hợp giữa CSTK và CSTT là rất quan trọng để đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, sự phối hợp này thường gặp khó khăn do mục tiêu và công cụ khác nhau. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần hợp tác chặt chẽ để đảm bảo sự đồng bộ và hiệu quả của các chính sách. Do đó, bài nghiên cứu được thực hiện để làm rõ sự kết hợp đó như thế nào - đây chính là điểm mới của đề tài.

Đầu tư công vào cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng, và công nghệ thông tin có thể cải thiện năng lực sản xuất và thu hút đầu tư tư nhân. Các dự án cơ sở hạ tầng cần được lựa chọn cẩn thận để đảm bảo hiệu quả kinh tế và xã hội. Chi tiêu chính phủ (G) có tác động trực tiếp đến tổng cầu, ảnh hưởng lớn hơn đến sản lượng, công ăn việc làm. Thuế làm thay đổi thu nhập khả dụng và tiêu dùng, tác động đến giá cả, sản lượng.

Giảm thuế thu nhập cá nhân và thuế doanh nghiệp có thể tăng thu nhập khả dụng và lợi nhuận, khuyến khích tiêu dùng và đầu tư. Tuy nhiên, việc giảm thuế cần được thực hiện một cách thận trọng để đảm bảo nguồn thu ngân sách. Các khoản thu thuế của nhà nước được hình thành trong quá trình nhà nước tham gia phân phối của cải xã hội dưới hình thức giá trị. Các nhiều loại thuế khác nhau tuy nhiên có thể phân thành hai loại là thuế trực thu và thuế gián thu.

Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ gia đình có thể giúp họ vượt qua khó khăn và tăng cường khả năng cạnh tranh. Các biện pháp hỗ trợ có thể bao gồm giảm thuế, vay vốn ưu đãi, và đào tạo kỹ năng. Để thực thi CSTK thì chính phủ sẽ cần phải sử dụng các công cụ của nó, ví dụ như hệ thống các khoản thu thuế của nhà nước.

Tăng lãi suất có thể làm giảm lạm phát bằng cách giảm chi tiêu và đầu tư. Tuy nhiên, tăng lãi suất cũng có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế và làm tăng tỷ giá hối đoái. NHNN thông qua CSTT có thể tác động đến sự tăng hay giảm giá trị đồng tiền của nước mình. Giá trị đồng tiền ổn định được xem xét trên hai mặt: Sức mua đối nội của đồng tiền (chỉ số giá cả hàng hoá và dịch vụ trong nước) và sức mua đối ngoại (tỷ giá của đồng tiền nước mình so với ngoại tệ).

Kiểm soát cung tiền là một công cụ quan trọng để đảm bảo ổn định giá cả. NHNN cần theo dõi sát sao cung tiền và điều chỉnh kịp thời để tránh lạm phát hoặc giảm phát. Theo nghĩa thông thường là chính sách quan tâm đến khối lượng tiền cung ứng tăng thêm trong thời kì tới (thường là một năm) phù hợp với mức tăng trưởng kinh tế dự kiến và chỉ số lạm phát nếu có, tất nhiên cũng nhằm ổn định tiền tệ và ổn định giá cả hàng hóa.

Chính sách tỷ giá hối đoái linh hoạt có thể giúp Việt Nam thích ứng với các cú sốc bên ngoài và duy trì khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, chính sách tỷ giá hối đoái cần được điều hành một cách thận trọng để tránh gây ra biến động lớn trên thị trường ngoại hối. NHNN thông qua CSTT có thể tác động đến sự tăng hay giảm giá trị đồng tiền của nước mình. Giá trị đồng tiền ổn định được xem xét trên hai mặt: Sức mua đối nội của đồng tiền (chỉ số giá cả hàng hoá và dịch vụ trong nước) và sức mua đối ngoại (tỷ giá của đồng tiền nước mình so với ngoại tệ).

Mô hình SVAR cho phép phân tích tác động ngắn hạn của các cú sốc chính sách đến các biến kinh tế vĩ mô. Các hạn chế dấu hiệu, đồng liên kết, và hạn chế dài hạn được sử dụng để nhận diện các cú sốc. Nghiên cứu cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ ở Việt Nam tiếp cận theo mô hình SVAR của GS.TS Trần Ngọc Thơ (Trường Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí minh) và Nguyễn Hữu Tuấn (Công ty cổ phần chứng khoán Sài Gòn) thiết lập các hạn chế của ma trận cấu trúc trong SVAR để ước lượng các cú sốc chính sách tiền tệ.

Mô hình VECM được sử dụng để phân tích mối quan hệ dài hạn giữa các biến kinh tế vĩ mô và quá trình điều chỉnh từ ngắn hạn đến cân bằng dài hạn. Bài luận văn sử dụng phân tích xung qua hàm phản ứng đẩy (IRF) và phân rã phương sai cho các biến trong mô hình để nhận diện rõ các cú sốc chính sách. Nghiên cứu lạm phát ở Việt Nam theo phương pháp SVAR của PGS. Nguyễn Thị Liên Hoa & ThS. Trần Đặng Dũng thiết lập các hạn chế ngắn hạn dựa trên lý thuyết kinh tế và các nghiên cứu trước đó để làm rõ các yếu tố tác động đến lạm phát và ảnh hưởng của các cú sốc chính sách đến lạm phát.

Hàm phản ứng xung (IRF) và phân rã phương sai được sử dụng để đánh giá tác động của các cú sốc và phân tích tác động đồng thời của CSTK và CSTT. Do đó, sử dụng hàm phản ứng xung (IRF) và phân rã phương sai để đánh giá các cú sốc được bóc tách và phân tích được tác động đồng thời của chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ đến các biến kinh tế vĩ mô ở Việt Nam từ phương pháp định lượng trên.

Cải cách thể chế, nâng cao năng suất lao động, và phát triển khu vực tư nhân là những yếu tố quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đào tạo kỹ năng, và cải thiện môi trường kinh doanh cần được ưu tiên. Đặc biệt là việc xác định nguyên nhân, nhận diện các cú sốc sinh ra từ việc quản lý các chính sách và ảnh hưởng của chúng. Những cú sốc có thể trở thành những kim chỉ nam cho những biến động sắp xảy ra trong nền kinh tế. Nhận diện những cú sốc như vậy mang đến cho các nhà hoạch định chính sách cái nhìn ngắn hạn và dài hạn về tương lai nền kinh tế của đất nước mình.

Phát triển thị trường tài chính và tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế có thể giúp Việt Nam tiếp cận nguồn vốn và công nghệ mới. Tuy nhiên, cũng cần có sự quản lý chặt chẽ để tránh rủi ro từ biến động thị trường. Hội nhập kinh tế quốc tế tạo thêm áp lực lên việc điều hành chính sách. Các nhà hoạch định chính sách cần dự báo chính xác và phản ứng linh hoạt để đảm bảo ổn định kinh tế.

Chính sách an sinh xã hội và phát triển bền vững cần được coi trọng để đảm bảo sự công bằng và bền vững của tăng trưởng kinh tế. Các biện pháp giảm nghèo, bảo vệ môi trường, và ứng phó với biến đổi khí hậu cần được ưu tiên.Từ lâu, các nhà kinh tế học đã có khá nhiều nghiên cứu về chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Các nghiên cứu đã có những đóng góp quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng các công cụ để điều hành, quản lý tốt nền kinh tế.