I. Tổng Quan Lợi Ích của Tiếng Việt Khi Dạy Từ Vựng
Việc sử dụng tiếng Việt trong quá trình dạy và học tiếng Anh, đặc biệt là từ vựng tiếng Anh cho trẻ em, luôn là một chủ đề gây tranh cãi. Một số người ủng hộ phương pháp độc ngữ, cho rằng việc tiếp xúc hoàn toàn với ngôn ngữ đích là yếu tố quyết định. Tuy nhiên, nhiều nhà giáo dục theo đuổi phương pháp song ngữ lại nhận thấy những đóng góp tích cực của ngôn ngữ mẹ đẻ (tiếng Việt) trong việc hỗ trợ quá trình học tập. Nghiên cứu này tập trung vào việc xem xét vai trò của tiếng Việt trong các lớp học tiếng Anh tại một trung tâm ngoại ngữ ở Gò Vấp, TP.HCM. Mục tiêu chính là xác định liệu tiếng Việt có đóng vai trò tích cực hay tiêu cực trong việc dạy từ vựng tiếng Anh cho trẻ em trong bối cảnh Việt Nam hiện nay. Weschler (1997) nhấn mạnh về "việc sử dụng kịp thời ngôn ngữ thứ nhất của học sinh," không phải lúc nào cũng dùng nhưng phải dùng đúng lúc. Học sinh luôn tự hỏi "Nó có nghĩa là gì?" và trả lời bằng tiếng Việt, dù giáo viên yêu cầu nghĩ bằng tiếng Anh. Vì vậy, tiếng Việt vẫn can thiệp vào quá trình học.
1.1. Tầm Quan Trọng của Từ Vựng Tiếng Anh Cho Trẻ Em
Từ vựng đóng vai trò then chốt trong việc học ngôn ngữ, giúp người học liên kết kiến thức nền tảng, diễn đạt ý tưởng và giao tiếp hiệu quả. David Wilkins từng nói: “Không có ngữ pháp thì có thể truyền tải rất ít, nhưng không có từ vựng thì không thể truyền tải được gì.” Việc nắm vững từ vựng giúp học sinh hiểu các khái niệm mới nhanh hơn. Dù giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy từ vựng, nhưng việc lựa chọn phương pháp phù hợp lại là một thách thức. Có nhiều cách để truyền đạt ý nghĩa của từ mới, bao gồm sử dụng vật thật, hành động, hình ảnh, định nghĩa và dịch nghĩa. Dịch nghĩa, hay sử dụng tiếng Việt, là một phương pháp truyền thống vẫn được áp dụng rộng rãi.
1.2. Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ Bối Cảnh Nghiên Cứu
Nghiên cứu được thực hiện tại Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ (VAE Center), một trung tâm tiếng Anh ở quận Gò Vấp, TP.HCM. Tại đây, giáo viên được khuyến khích sử dụng Phương pháp Trực tiếp, với hướng dẫn chính thức là các bài học nên được lên kế hoạch sao cho càng đơn ngữ càng tốt. Các hướng dẫn chính thức khuyến nghị các bài học nên được lên kế hoạch đơn ngữ càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên, giáo viên vẫn cần tìm cách giúp học viên hiểu nghĩa của từ mới, đặc biệt là từ vựng tiếng Anh cho trẻ em.
II. Thách Thức Lạm Dụng Tiếng Việt Trong Giảng Dạy Tiếng Anh
Nhiều trung tâm ngoại ngữ tại Việt Nam hạn chế việc sử dụng tiếng Việt trong lớp học, khuyến khích giáo viên giao tiếp hoàn toàn bằng tiếng Anh. Điều này nhằm mục đích tạo ra một môi trường giao tiếp thực tế, nơi tiếng Anh không chỉ là một môn học. Tuy nhiên, việc lạm dụng phương pháp này có thể gây khó khăn cho học sinh, đặc biệt là trẻ em, trong việc nắm bắt ý nghĩa của các từ mới. Giáo viên cần cân nhắc kỹ lưỡng khi nào nên sử dụng tiếng Việt để hỗ trợ học sinh, tránh tình trạng lạm dụng dẫn đến sự phụ thuộc vào ngôn ngữ mẹ đẻ và làm chậm quá trình tư duy bằng tiếng Anh. Theo Harmer (2007), việc dịch nghĩa là một phần tự nhiên trong quá trình học ngôn ngữ của người học, vì họ luôn cố gắng hiểu một ngôn ngữ mới thông qua ngôn ngữ đã biết. Vì vậy, tiếng Việt vẫn can thiệp vào quá trình học tiếng Anh dù giáo viên có muốn hay không.
2.1. Vấn Đề Tâm Lý Tư Duy Bằng Tiếng Anh Hay Tiếng Việt
Trong các lớp học chỉ sử dụng tiếng Anh, giáo viên thường yêu cầu học sinh “tư duy bằng tiếng Anh”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, ngay cả khi giáo viên khuyến khích điều này, học sinh vẫn có xu hướng tự dịch thầm từ tiếng Anh sang tiếng Việt trong đầu để hiểu nghĩa. Kavaliauskienë & Kaminskienë (2007) cũng chỉ ra rằng, dù trình độ tiếng Anh của học sinh có tốt đến đâu, phần lớn họ vẫn “liên tục dịch thầm từ L2 sang L1 và ngược lại”. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của tiếng Việt trong quá trình học tiếng Anh.
2.2. Vai Trò Của Dịch Nghĩa Trong Dạy Và Học Tiếng Anh
Dịch nghĩa đóng vai trò quan trọng trong việc học ngôn ngữ, giúp người học so sánh ngôn ngữ đích với ngôn ngữ mẹ đẻ. Carreres (2006) tin rằng “người dịch là người học ngôn ngữ suốt đời, và người học ngôn ngữ là một người dịch tự nhiên”. Dịch nghĩa có thể được xem là kỹ năng thứ năm, bên cạnh bốn kỹ năng cơ bản (nghe, nói, đọc, viết). Kavaliauskienë & Kaminskienë (2007) nhận định rằng dịch nghĩa từ L1 sang L2 và ngược lại là kỹ năng xã hội quan trọng nhất, thúc đẩy giao tiếp và hiểu biết giữa những người không quen biết. Dịch nghĩa là công cụ hữu ích giúp người học so sánh ngữ pháp, từ vựng, trật tự từ và các điểm ngôn ngữ khác giữa tiếng Anh và tiếng Việt.
III. Giải Pháp Phương Pháp Song Ngữ Hiệu Quả Cho Trẻ Em
Việc sử dụng tiếng Việt một cách hợp lý có thể mang lại nhiều lợi ích trong việc dạy từ vựng tiếng Anh cho trẻ em. Giáo viên có thể sử dụng tiếng Việt để giải thích các khái niệm trừu tượng, cung cấp ngữ cảnh cho từ mới và giúp học sinh liên hệ từ mới với kiến thức đã có. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải sử dụng tiếng Việt một cách có chọn lọc và có mục đích, tránh lạm dụng và khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Anh càng nhiều càng tốt. Damra & Qudah (2012) cho rằng giáo viên biết tiếng mẹ đẻ của học sinh có lợi thế hơn. Weschler (1997) nhấn mạnh không phải lúc nào cũng dùng tiếng Việt, nhưng phải dùng đúng lúc. Harmer (2007) gọi việc dịch nghĩa trong đầu là "một phần tự nhiên trong hành vi của bất kỳ người học ngôn ngữ nào".
3.1. Khi Nào Nên Dùng Tiếng Việt Trong Giảng Dạy
Atkinson (1993) đề xuất bốn yếu tố cần cân nhắc khi sử dụng tiếng Việt: kinh nghiệm trước đây của học sinh, trình độ của học sinh, giai đoạn của khóa học và giai đoạn của từng bài học. Giáo viên có thể lựa chọn mức độ sử dụng tiếng Việt phù hợp, tùy thuộc vào đối tượng học sinh, giai đoạn học tập và nội dung bài học. Nghiên cứu của Kavaliauskienë & Kaminskienë (2007) cho thấy việc sử dụng tiếng Việt trong các lớp học tiếng Anh là khá tích cực, nhưng mức độ sử dụng phụ thuộc vào trình độ của người học. Những học sinh có trình độ thấp hơn cần tham khảo tiếng Việt nhiều hơn.
3.2. Dạy Từ Vựng Tiếng Anh Qua Hình Ảnh Trò Chơi Và Ngữ Cảnh
Việc sử dụng hình ảnh, trò chơi và ngữ cảnh thực tế là những phương pháp hiệu quả để dạy từ vựng tiếng Anh cho trẻ em. Khi kết hợp với việc giải thích bằng tiếng Việt khi cần thiết, những phương pháp này có thể giúp học sinh hiểu và ghi nhớ từ mới một cách dễ dàng hơn. Giáo viên nên tạo ra các hoạt động tương tác, khuyến khích học sinh sử dụng từ mới trong các tình huống giao tiếp thực tế để củng cố kiến thức và phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ.
IV. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Tại Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ
Nghiên cứu tại Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ cho thấy giáo viên thường sử dụng tiếng Việt để giải thích nghĩa của các từ khó và tiết kiệm thời gian. Học sinh có thái độ tích cực đối với việc giáo viên sử dụng tiếng Việt trong việc dạy từ vựng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc lạm dụng tiếng Việt có thể gây ra những tác động tiêu cực. Vì vậy, giáo viên cần tìm cách cân bằng việc sử dụng tiếng Việt và tiếng Anh để đảm bảo hiệu quả giảng dạy tốt nhất. Sedita (2005) cho rằng vốn từ vựng quan trọng vì nó liên kết kiến thức nền, diễn đạt ý tưởng, giao tiếp và học khái niệm mới. Bintz (2011) cho thấy nhiều giáo viên không tự tin về cách tốt nhất để dạy từ vựng.
4.1. Mức Độ Sử Dụng Tiếng Việt Trong Lớp Học
Dữ liệu thu thập được từ việc quan sát lớp học, khảo sát giáo viên và phỏng vấn cho thấy giáo viên tại Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ sử dụng tiếng Việt với tần suất khác nhau. Một số giáo viên sử dụng tiếng Việt thường xuyên hơn những người khác. Tuy nhiên, tất cả giáo viên đều thừa nhận rằng tiếng Việt đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu và ghi nhớ từ vựng tiếng Anh.
4.2. Thái Độ Của Học Sinh Về Việc Sử Dụng Tiếng Việt
Phần lớn học sinh tại Trung Tâm Anh Ngữ Việt Mỹ có thái độ tích cực đối với việc giáo viên sử dụng tiếng Việt trong quá trình dạy từ vựng. Họ cho rằng việc này giúp họ hiểu nghĩa của từ mới một cách dễ dàng hơn và cảm thấy tự tin hơn khi sử dụng tiếng Anh. Tuy nhiên, một số học sinh cũng bày tỏ lo ngại về việc lạm dụng tiếng Việt có thể làm giảm khả năng tư duy bằng tiếng Anh của họ.
V. Kết Luận Hướng Dẫn Sử Dụng Tiếng Việt Hiệu Quả Khi Dạy Từ Vựng
Nghiên cứu này khẳng định rằng tiếng Việt có thể là một công cụ hữu ích trong việc dạy từ vựng tiếng Anh cho trẻ em, đặc biệt là khi được sử dụng một cách có chọn lọc và có mục đích. Giáo viên cần cân nhắc kỹ lưỡng khi nào nên sử dụng tiếng Việt để hỗ trợ học sinh, tránh tình trạng lạm dụng và khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Anh càng nhiều càng tốt. Việc kết hợp tiếng Việt với các phương pháp dạy từ vựng sáng tạo và hấp dẫn có thể giúp học sinh học tiếng Anh một cách hiệu quả và thú vị hơn. Theo Schweers (1999), tiếng Việt giúp học sinh nhận ra giá trị văn hóa của họ không thua kém tiếng Anh. Harmer (2007) cho rằng việc phủ nhận tầm quan trọng của tiếng Việt trong quá trình học tiếng Anh là vô nghĩa.
5.1. Cân Bằng Giữa Tiếng Việt Và Tiếng Anh
Việc cân bằng giữa tiếng Việt và tiếng Anh là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả giảng dạy. Giáo viên nên sử dụng tiếng Việt để giải thích các khái niệm khó, nhưng đồng thời cũng cần khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Anh càng nhiều càng tốt. Việc tạo ra một môi trường học tập song ngữ, nơi cả hai ngôn ngữ đều được tôn trọng và sử dụng một cách linh hoạt, có thể giúp học sinh phát triển khả năng sử dụng tiếng Anh một cách tự tin và hiệu quả.
5.2. Đề Xuất Phương Pháp Dạy Từ Vựng Tiếng Anh Kết Hợp
Nghiên cứu khuyến nghị sử dụng phương pháp kết hợp, tận dụng lợi thế của cả tiếng Việt và tiếng Anh. Phương pháp này bao gồm việc sử dụng tiếng Việt để giải thích nghĩa của từ mới, cung cấp ngữ cảnh và giúp học sinh liên hệ từ mới với kiến thức đã có. Đồng thời, giáo viên cũng cần tạo ra các hoạt động tương tác, khuyến khích học sinh sử dụng từ mới trong các tình huống giao tiếp thực tế để củng cố kiến thức và phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ.
