Bước Đầu So Sánh Độ Tương Đồng Giữa Giá Trị Tính Toán Từ Khí Máu Tĩnh Mạch và Khí Máu Động Mạch

Xét nghiệm khí máu động mạch (ABG) được sử dụng rộng rãi trong các khoa cấp cứu và hồi sức tích cực để đánh giá chức năng hô hấp và cân bằng acid-base. Kết quả ABG giúp bác sĩ đưa ra quyết định về việc sử dụng máy thở và điều chỉnh các thông số máy thở cho phù hợp với tình trạng bệnh nhân. Theo báo cáo của Ủy ban quốc gia về tiêu chuẩn phòng thí nghiệm lâm sàng, xét nghiệm ABG có ảnh hưởng lớn đến quyết định sử dụng máy thở hơn bất kỳ xét nghiệm nào khác. Các chỉ số quan trọng bao gồm pH, pO2, pCO2 và bicarbonate.

Kỹ thuật lấy máu tĩnh mạch là một thủ thuật thường quy, cơ bản và dễ thực hiện đối với nhân viên y tế, đồng thời ít gây đau đớn và biến chứng cho bệnh nhân. Tuy nhiên, khí máu tĩnh mạch thường ít được sử dụng để đánh giá tình trạng hô hấp và cân bằng acid-base do lo ngại về độ chính xác so với khí máu động mạch. Nghiên cứu này tập trung vào việc so sánh khí máu giữa hai loại mẫu máu này để xác định xem liệu khí máu tĩnh mạch có thể là một lựa chọn thay thế hữu ích trong một số trường hợp nhất định hay không.

Kỹ thuật lấy mẫu máu động mạch không đơn giản như máu tĩnh mạch, thường chọn vị trí là động mạch quay (phổ biến nhất), động mạch cánh tay, động mạch đùi. Đây là những kỹ thuật xâm lấn sâu, gây nhiều đau đớn và biến chứng như khối máu tụ (vết bầm), biến chứng nhiễm trùng cho bệnh nhân và có nguy cơ gây tai nạn nghề nghiệp cho các nhân viên y tế liên quan đến việc bị kim đâm. Theo một số thống kê nghiên cứu của tác giả Cole và Lumbley, tỉ lệ vết bầm tím do vết thủng động mạch của bệnh nhân xảy ra ở 35,5% trường hợp lấy mẫu máu động mạch.

Trong một số trường hợp khẩn cấp như bệnh nhân bị tai nạn hay trong tình trạng sốc, việc lấy mẫu máu động mạch là vô cùng khó khăn. Vì thế, những nghiên cứu về các giá trị khí máu tĩnh mạch nhằm tìm ra sự tương đồng hay liên quan chặt chẽ so với các giá trị tương ứng trên khí máu động mạch đã được quan tâm và nỗ lực tìm hiểu. Tuy nhiên, đến hiện tại kết quả các nghiên cứu ở nước ta dường như chỉ đưa ra kết luận ở mức độ về sự tương quan giữa giá trị khí máu tĩnh mạch và khí máu động mạch.

Thuật toán V-TAC (VENOUS TO ARTERIAL CONVERSION) là một phương pháp chuyển đổi giá trị khí máu tĩnh mạch thành giá trị ước tính của khí máu động mạch. Phương pháp này dựa trên các mối quan hệ sinh lý giữa các thông số khí máu ở hai loại mẫu máu khác nhau. V-TAC có thể giúp giảm thiểu số lần lấy máu động mạch, đặc biệt ở những bệnh nhân cần theo dõi khí máu thường xuyên.

Nghiên cứu này tiến hành so sánh khí máu động mạch và giá trị tính toán từ khí máu tĩnh mạch bằng thuật toán V-TAC trên bệnh nhân hồi sức tích cực tại Việt Nam. Mục tiêu là xác định xem liệu có sự tương đồng đáng kể giữa hai loại giá trị này hay không. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về tính ứng dụng của V-TAC trong thực tế lâm sàng tại Việt Nam.

Độ pH máu trong xét nghiệm phân tích khí máu bình thường 7.35 - 7.45. Độ pH cần kết hợp với PaCO2 và HCO3- để có đánh giá chính xác mức độ toan – kiềm của bệnh nhân. Bất cứ sự thay đổi H+ nào nằm ngoài khoảng giới hạn này đều gây ra sự thay đổi tốc độ các phản ứng hoá học trong tế bào và ảnh hưởng đến nhiều quá trình chuyển hoá của cơ thể và có thể gây mất ý thức, kích thích thân kinh cơ, co giật, hôn mê hoặc có thể tử vong.

pH máu có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm tình trạng hô hấp, chức năng thận, và các rối loạn chuyển hóa. Khi đánh giá pH máu, cần xem xét đồng thời các chỉ số khí máu khác như PaCO2 và HCO3- để xác định nguyên nhân gây ra sự thay đổi pH và đưa ra chẩn đoán chính xác. Ví dụ, toan hô hấp thường đi kèm với tăng PaCO2, trong khi toan chuyển hóa thường đi kèm với giảm HCO3-.

Phân áp oxy trong máu động mạch (PaO2: partial pressure of O2 in arterial blood) của người trưởng thành nằm trong khoảng 85 − 100 mmHg, chiếm 95 – 98 % tổng lượng oxy có trong máu. Chỉ số PaCO2 (chỉ số phản ánh gián tiếp toàn bộ lượng CO2 trong máu động mạch) phụ thuộc vào thông khí phế nang – tổng thể tích không khí vận chuyển giữa phế nang và không khí ngoài môi trường trong mỗi phút.

Sự khác biệt về PCO2 và PO2 giữa khí máu tĩnh mạch và khí máu động mạch phản ánh quá trình trao đổi khí ở phổi và sự tiêu thụ oxy của các mô. PCO2 thường cao hơn và PO2 thường thấp hơn trong khí máu tĩnh mạch so với khí máu động mạch. Mức độ khác biệt này có thể thay đổi tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và chức năng hô hấp của bệnh nhân.

Khí máu tĩnh mạch có thể phù hợp trong các tình huống như theo dõi pH máu ở bệnh nhân ổn định, đánh giá tình trạng toan kiềm ở bệnh nhân suy thận, hoặc theo dõi hiệu quả điều trị ở bệnh nhân nhiễm toan ceton do tiểu đường. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng khí máu tĩnh mạch ở bệnh nhân suy hô hấp nặng hoặc có rối loạn huyết động.

Khi sử dụng khí máu tĩnh mạch thay thế khí máu động mạch, cần lưu ý đến sự khác biệt về giá trị giữa hai loại mẫu máu này. Nên sử dụng các thuật toán chuyển đổi như V-TAC để ước tính giá trị khí máu động mạch từ khí máu tĩnh mạch. Ngoài ra, cần theo dõi sát tình trạng bệnh nhân và thực hiện khí máu động mạch khi cần thiết để đảm bảo chẩn đoán và điều trị chính xác.