Luận văn thạc sĩ: So sánh chiến lược an ninh quốc gia của các chính quyền Mỹ giai đoạn 1993-2012

• Tác giả: Phạm Thị Giang
• Người hướng dẫn: PGS. TS Nguyễn Thị Thanh Thủy
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
• Đề tài: So Sánh Chiến Lược An Ninh Quốc Gia Của Các Chính Quyền Mỹ Giai Đoạn 1993 - 2012
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA VÀ NỘI DUNG CHÍNH CÁC CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA CỦA MỸ
• 1.1. Các khái niệm về an ninh quốc gia và khái niệm chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ
• 1.1.1. Các khái niệm về an ninh quốc gia
• 1.1.2. Khái niệm chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ
• 1.2. Nội dung chính các chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ giai đoạn 1993 - 2012
• 1.2.1. Chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền Bill Clinton
• 1.2.2. Chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền George W. Bush
• 1.2.3. Chiến lược an ninh quốc gia năm 2010 của chính quyền Barack Obama
• 2. CHƯƠNG 2: SO SÁNH CÁC BẢN CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA CỦA CÁC CHÍNH QUYỀN MỸ GIAI ĐOẠN 1993 - 2012
• 2.1. Trong xác định môi trường chiến lược
• 2.2. Trong xác định mục tiêu chiến lược
• 2.3. Trên các lĩnh vực
• 2.3.1. Lĩnh vực kinh tế
• 2.3.2. Lĩnh vực an ninh - quân sự
• 2.3.3. Lĩnh vực đối ngoại
• 2.3.4. Lĩnh vực dân chủ, nhân quyền
• 3. CHƯƠNG 3: NHẬN XÉT VỀ CHIẾN LƯỢC AN NINH CỦA MỸ GIAI ĐOẠN 1993 - 2012 VÀ XU HƯỚNG CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA CỦA MỸ TỪ SAU NĂM 2012
• 3.1. Những đặc điểm chính trong chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ giai đoạn 1993 - 2012
• 3.1.1. Được định hướng bởi Đạo luật Goldwater-Nichols
• 3.1.2. Xuất phát từ bối cảnh chủ quan, khách quan
• 3.1.3. Mục tiêu chiến lược là bất biến
• 3.1.4. Biện pháp triển khai là vạn biến
• 3.2. Xu hướng chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ từ sau năm 2012
• 3.2.1. Chiến lược An ninh Quốc gia Mỹ năm 2015
• 3.2.2. Những yếu tố chính tác động đến xây dựng chiến lược an ninh quốc gia Mỹ
• 3.2.3. Xu hướng chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Khái niệm chiến lược an ninh quốc gia và nội dung chính các chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, an ninh quốc gia trở thành một khái niệm quan trọng trong chính sách đối ngoại của các quốc gia, đặc biệt là Mỹ. Chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ không chỉ phản ánh những ưu tiên trong chính sách đối ngoại mà còn thể hiện cách thức mà Mỹ ứng phó với các thách thức an ninh. Giai đoạn 1993 - 2012 chứng kiến sự thay đổi rõ rệt trong chiến lược an ninh quốc gia Mỹ, từ chính quyền Bill Clinton đến George W. Bush và Barack Obama. Mỗi chính quyền đã có những điều chỉnh nhất định để phù hợp với tình hình an ninh toàn cầu và các mối đe dọa mới nổi. Việc phân tích các chiến lược an ninh này giúp hiểu rõ hơn về cách mà Mỹ định hình chính sách an ninh và quản lý an ninh trong bối cảnh quốc tế phức tạp.

1.1. Các khái niệm về an ninh quốc gia

Khái niệm an ninh quốc gia đã trải qua nhiều biến đổi, đặc biệt sau Chiến tranh Lạnh. An ninh không chỉ được hiểu từ góc độ quân sự mà còn bao gồm các yếu tố kinh tế, chính trị và xã hội. An ninh toàn diện nhấn mạnh rằng an ninh phải được xem xét từ nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm cả các mối đe dọa phi quân sự. Điều này cho thấy sự chuyển hướng trong chính sách của nhiều quốc gia, từ việc tập trung vào sức mạnh quân sự sang phát triển kinh tế và hợp tác chính trị. An ninh hợp tác cũng là một khái niệm quan trọng, nhấn mạnh sự tham gia của các chủ thể khác nhau trong việc đảm bảo an ninh, không chỉ giới hạn trong các vấn đề quân sự mà còn mở rộng ra các vấn đề như môi trường và tội phạm xuyên quốc gia.

1.2. Nội dung chính các chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ giai đoạn 1993 2012

Trong giai đoạn 1993 - 2012, các chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ đã phản ánh những thay đổi trong bối cảnh quốc tế. Chính quyền Bill Clinton tập trung vào việc xây dựng một thế giới an toàn hơn thông qua hợp tác quốc tế và phát triển kinh tế. Trong khi đó, chính quyền George W. Bush lại nhấn mạnh đến các mối đe dọa từ khủng bố và các quốc gia có khả năng phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt. Chiến lược an ninh quốc gia năm 2010 của Barack Obama đã đưa ra một cái nhìn toàn diện hơn về an ninh, nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế và các biện pháp phi quân sự trong việc giải quyết các vấn đề an ninh. Những điều chỉnh này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong tình hình an ninh mà còn cho thấy cách mà Mỹ điều chỉnh chính sách để đáp ứng với các thách thức mới.

II. So sánh các bản chiến lược an ninh quốc gia của các chính quyền Mỹ giai đoạn 1993 2012

Việc so sánh các chiến lược an ninh quốc gia của các chính quyền Mỹ trong giai đoạn 1993 - 2012 cho thấy những điểm tương đồng và khác biệt rõ rệt. Mỗi chính quyền đã có những ưu tiên riêng trong việc xác định môi trường chiến lược và mục tiêu chiến lược. Chính quyền Clinton tập trung vào việc xây dựng một thế giới hòa bình thông qua hợp tác và phát triển, trong khi chính quyền Bush lại nhấn mạnh đến việc đối phó với các mối đe dọa từ khủng bố và các quốc gia thù địch. Sự khác biệt này không chỉ phản ánh trong các chiến lược quân sự mà còn trong các chính sách kinh tế và đối ngoại. Việc phân tích các chiến lược này giúp hiểu rõ hơn về cách mà Mỹ đã điều chỉnh chính sách an ninh của mình để phù hợp với bối cảnh toàn cầu.

2.1. Trong xác định môi trường chiến lược

Mỗi chính quyền Mỹ đã có cách tiếp cận khác nhau trong việc xác định môi trường chiến lược. Chính quyền Clinton nhìn nhận thế giới như một nơi có thể hợp tác để giải quyết các vấn đề chung, trong khi chính quyền Bush lại coi các mối đe dọa từ khủng bố và các quốc gia có khả năng phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt là những thách thức chính. Điều này dẫn đến sự khác biệt trong cách thức mà các chính quyền này triển khai các biện pháp an ninh và quân sự. Sự thay đổi trong cách nhìn nhận môi trường chiến lược đã ảnh hưởng lớn đến các quyết định chính trị và quân sự của Mỹ trong giai đoạn này.

2.2. Trong xác định mục tiêu chiến lược

Mục tiêu chiến lược của các chính quyền Mỹ cũng có sự khác biệt rõ rệt. Chính quyền Clinton tập trung vào việc xây dựng một thế giới hòa bình và ổn định thông qua hợp tác quốc tế, trong khi chính quyền Bush lại nhấn mạnh đến việc bảo vệ an ninh quốc gia trước các mối đe dọa từ khủng bố. Điều này dẫn đến sự khác biệt trong các chính sách đối ngoại và quân sự, với Clinton ưu tiên các biện pháp ngoại giao và hợp tác, trong khi Bush lại tập trung vào các biện pháp quân sự và can thiệp. Sự khác biệt này không chỉ phản ánh trong các chiến lược quân sự mà còn trong các chính sách kinh tế và đối ngoại.

## Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 1993 - 2012, Mỹ đã trải qua nhiều biến động lớn về chính trị, kinh tế và an ninh toàn cầu. Là siêu cường duy nhất sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ phải đối mặt với nhiều thách thức đa dạng như chủ nghĩa khủng bố, phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, cạnh tranh địa chính trị với các cường quốc mới nổi, và các vấn đề an ninh phi truyền thống. Theo ước tính, ngân sách quốc phòng Mỹ chiếm tới 41% tổng chi tiêu quốc phòng toàn cầu, với hơn 1,4 triệu quân thường trực và hơn 270 nghìn quân đóng tại 35 quốc gia. Nền kinh tế Mỹ chiếm khoảng 31% GDP toàn cầu năm 2000, thể hiện vị thế kinh tế hàng đầu thế giới.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc so sánh chiến lược an ninh quốc gia của các chính quyền Mỹ trong giai đoạn này, nhằm làm rõ sự điều chỉnh chiến lược phù hợp với bối cảnh quốc tế và nội bộ thay đổi. Mục tiêu cụ thể là phân tích các bản chiến lược an ninh quốc gia của ba đời tổng thống: Bill Clinton, George W. Bush và Barack Obama, từ đó đánh giá những điểm tương đồng, khác biệt và xu hướng phát triển chiến lược.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm năm bản chiến lược an ninh quốc gia được công bố trong giai đoạn 1993 - 2012, tập trung vào các nội dung chính như xác định môi trường chiến lược, mục tiêu và biện pháp triển khai trên các lĩnh vực kinh tế, quân sự, đối ngoại và dân chủ nhân quyền. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ chính sách an ninh quốc gia Mỹ, từ đó góp phần phục vụ công tác nghiên cứu chiến lược toàn cầu và chính sách đối ngoại của Mỹ, cũng như tác động đến các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết An ninh Toàn diện**: Nhấn mạnh an ninh không chỉ bao gồm quân sự mà còn kinh tế, chính trị, xã hội và các mối đe dọa phi truyền thống như môi trường, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh con người.
- **Lý thuyết An ninh Hợp tác**: Tập trung vào hợp tác đa phương, đối thoại và xây dựng lòng tin giữa các quốc gia, bao gồm cả các tổ chức phi chính phủ và các thực thể xuyên quốc gia.
- **Lý thuyết An ninh Tập thể**: Dựa trên nguyên tắc “tất cả chống lại một”, các quốc gia cam kết bảo vệ lẫn nhau trước các hành động xâm lược, mặc dù thực tế có nhiều khác biệt về lợi ích.
- **Khái niệm Chiến lược An ninh Quốc gia Mỹ**: Văn kiện chiến lược tổng thể do Tổng thống Mỹ trình bày trước Quốc hội, xác định lợi ích, mục tiêu và biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia trên phạm vi toàn cầu, được quy định bởi Đạo luật Goldwater-Nichols năm 1986.

Các khái niệm này giúp phân tích sự thay đổi trong nhận thức về an ninh và cách thức Mỹ điều chỉnh chiến lược an ninh quốc gia qua các thời kỳ.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Năm bản Chiến lược An ninh Quốc gia của Mỹ giai đoạn 1993 - 2012, các tài liệu chính thức, báo cáo quốc tế, và các nghiên cứu học thuật liên quan.
- **Phương pháp phân tích**: So sánh - đối chiếu các bản chiến lược để nhận diện điểm tương đồng và khác biệt; phân tích - tổng hợp các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hoạch định chiến lược; dự báo xu hướng phát triển chiến lược an ninh quốc gia Mỹ.
- **Cỡ mẫu và chọn mẫu**: Tập trung vào các bản chiến lược chính thức được công bố đầu nhiệm kỳ của ba đời tổng thống, đảm bảo tính đại diện cho giai đoạn nghiên cứu.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện dựa trên các tài liệu từ năm 1993 đến 2012, với phân tích bổ sung về xu hướng sau năm 2012.

Phương pháp này đảm bảo đánh giá toàn diện, khách quan và có hệ thống về chiến lược an ninh quốc gia Mỹ.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Xác định môi trường chiến lược**: Tất cả các bản chiến lược đều khẳng định Mỹ là siêu cường duy nhất với sức mạnh quân sự và kinh tế vượt trội. Năm 1999, ngân sách quốc phòng Mỹ chiếm 41% tổng chi tiêu quốc phòng toàn cầu, với hơn 1,4 triệu quân thường trực và 270 nghìn quân đóng tại 35 quốc gia. Tuy nhiên, chiến lược của Obama năm 2010 thừa nhận sự suy giảm tương đối của ưu thế Mỹ và sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt từ các cường quốc khác, đồng thời chấp nhận trật tự thế giới đa cực.
   
2. **Mục tiêu chiến lược**: Ba mục tiêu xuyên suốt gồm bảo đảm an ninh quốc gia, duy trì vị thế siêu cường và thúc đẩy giá trị dân chủ, tự do. Chiến lược Clinton tập trung vào phát triển kinh tế và mở rộng dân chủ; Bush nhấn mạnh cuộc chiến chống khủng bố và ngăn chặn vũ khí hủy diệt hàng loạt; Obama điều chỉnh ưu tiên, giảm nhấn mạnh “cuộc chiến chống khủng bố” và tập trung vào xây dựng liên minh, phát triển kinh tế bền vững.

3. **Biện pháp triển khai trên các lĩnh vực**:
   - **Kinh tế**: Tất cả các chiến lược đều coi kinh tế là nền tảng sức mạnh quốc gia, thúc đẩy thương mại tự do, bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ví dụ, GDP Mỹ chiếm 31% tổng GDP toàn cầu năm 2000, và Mỹ liên tục mở rộng tiếp cận thị trường quốc tế.
   - **An ninh - Quân sự**: Tăng cường hiện diện quân sự toàn cầu, phát triển công nghệ quân sự tiên tiến, sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng trong mọi tình huống. Chiến lược Bush đặc biệt nhấn mạnh khả năng đánh đòn phủ đầu và chống khủng bố.
   - **Đối ngoại**: Tăng cường hợp tác với đồng minh và các tổ chức đa phương như NATO, ASEAN, thúc đẩy ổn định khu vực và giải quyết xung đột. Obama tập trung vào xây dựng “trật tự thế giới đa đối tác”.
   - **Dân chủ và nhân quyền**: Mỹ thúc đẩy dân chủ và nhân quyền như một phần của chiến lược an ninh, coi đây là giải pháp lâu dài chống chủ nghĩa khủng bố và duy trì ổn định toàn cầu.

### Thảo luận kết quả

Sự khác biệt trong các chiến lược phản ánh bối cảnh chính trị và an ninh thay đổi. Clinton tận dụng thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh để mở rộng ảnh hưởng qua kinh tế và dân chủ. Bush phản ứng mạnh mẽ với khủng bố 11/9, tập trung vào an ninh quân sự và chống khủng bố toàn cầu, dẫn đến các cuộc chiến tranh kéo dài tại Afghanistan và Iraq với chi phí ước tính lên đến 6.000 tỉ USD. Obama điều chỉnh chiến lược, giảm nhấn mạnh đơn phương, tăng cường hợp tác đa phương và chú trọng phát triển bền vững, phản ánh sự thay đổi trong môi trường quốc tế và nội bộ Mỹ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh ngân sách quốc phòng, tỷ lệ GDP, và số lượng quân đóng tại nước ngoài qua các thời kỳ, cũng như bảng tổng hợp các mục tiêu và biện pháp chính trong từng chiến lược.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường hợp tác đa phương**: Đẩy mạnh vai trò của các tổ chức quốc tế và liên minh để giải quyết các thách thức an ninh toàn cầu, giảm thiểu đơn phương và tăng cường đối thoại. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Chính phủ và Bộ Ngoại giao.

2. **Phát triển kinh tế bền vững**: Ưu tiên các chính sách thúc đẩy thương mại tự do, bảo đảm an ninh năng lượng và đầu tư vào công nghệ xanh. Thời gian: 3-5 năm; Chủ thể: Bộ Kinh tế và các cơ quan liên quan.

3. **Củng cố năng lực quốc phòng hiện đại**: Đầu tư vào công nghệ quân sự tiên tiến, nâng cao khả năng phản ứng nhanh và phòng thủ mạng. Thời gian: 2-4 năm; Chủ thể: Bộ Quốc phòng.

4. **Thúc đẩy giá trị dân chủ và nhân quyền**: Tiếp tục hỗ trợ các quốc gia phát triển dân chủ, đồng thời xây dựng chiến lược truyền thông để nâng cao nhận thức toàn cầu về giá trị này. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bộ Ngoại giao và các tổ chức phi chính phủ.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Nhà hoạch định chính sách quốc gia**: Hỗ trợ xây dựng và điều chỉnh chiến lược an ninh phù hợp với bối cảnh quốc tế và nội bộ.

2. **Học giả và nghiên cứu sinh ngành Quan hệ Quốc tế**: Cung cấp tài liệu tham khảo toàn diện về chiến lược an ninh quốc gia Mỹ qua các thời kỳ.

3. **Cán bộ ngoại giao và quân sự**: Hiểu rõ các ưu tiên và biện pháp chiến lược của Mỹ để điều phối chính sách và hoạt động phù hợp.

4. **Các tổ chức phi chính phủ và chuyên gia phân tích chính sách**: Đánh giá tác động của chiến lược Mỹ đến an ninh khu vực và toàn cầu, từ đó đề xuất các giải pháp hợp tác.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ là gì?**  
Là văn kiện chiến lược do Tổng thống Mỹ trình bày trước Quốc hội, xác định lợi ích, mục tiêu và biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia trên phạm vi toàn cầu.

2. **Tại sao chiến lược an ninh quốc gia Mỹ thay đổi qua các thời kỳ?**  
Do bối cảnh quốc tế và nội bộ thay đổi, như sự kiện 11/9, khủng hoảng kinh tế, và sự trỗi dậy của các cường quốc khác.

3. **Mỹ coi trọng những lĩnh vực nào trong chiến lược an ninh quốc gia?**  
Kinh tế, quân sự, đối ngoại, dân chủ và nhân quyền là các lĩnh vực trọng tâm.

4. **Chiến lược của Obama khác gì so với Bush?**  
Obama giảm nhấn mạnh đơn phương, tăng cường hợp tác đa phương và chú trọng phát triển bền vững, trong khi Bush tập trung vào chống khủng bố và an ninh quân sự.

5. **Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ ảnh hưởng thế nào đến các nước khác?**  
Là siêu cường, chiến lược Mỹ tác động mạnh đến an ninh, kinh tế và chính trị toàn cầu, ảnh hưởng đến chính sách và an ninh của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

## Kết luận

- Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ giai đoạn 1993 - 2012 phản ánh sự điều chỉnh linh hoạt trước các thách thức và cơ hội toàn cầu.  
- Mỹ duy trì vị thế siêu cường qua sức mạnh kinh tế, quân sự và ảnh hưởng chính trị.  
- Các mục tiêu chiến lược bao gồm bảo vệ an ninh quốc gia, duy trì lãnh đạo toàn cầu và thúc đẩy giá trị dân chủ.  
- Sự khác biệt giữa các chính quyền thể hiện qua cách tiếp cận và ưu tiên chiến lược phù hợp với bối cảnh từng thời kỳ.  
- Nghiên cứu này cung cấp cơ sở để dự báo xu hướng chiến lược an ninh quốc gia Mỹ trong tương lai và hỗ trợ hoạch định chính sách quốc tế.

**Hành động tiếp theo**: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách tiếp tục theo dõi, phân tích các bản chiến lược mới để cập nhật và điều chỉnh chính sách phù hợp với môi trường quốc tế biến động.