Sách Chuyên Khảo Quốc Triều Hình Luật: Khám Phá Lịch Sử, Nội Dung Và Giá Trị Phần 2

Quốc Triều Hình Luật ra đời trong bối cảnh nhà nước phong kiến trung ương tập quyền, nơi quyền lợi của vua và giai cấp địa chủ được coi trọng. Bộ luật này đánh dấu bước ngoặt lớn trong đời sống pháp luật Việt Nam, tạo nên sức mạnh kỷ cương cho nước Đại Việt thời Lê sơ. Nhiều học giả phương Tây đã dành sự chú ý và khâm phục đối với Quốc Triều Hình Luật nhờ những tiến bộ vượt bậc cả về nội dung và kỹ thuật lập pháp.

Quốc Triều Hình Luật đã phân biệt rõ trách nhiệm hình sự của những người đồng phạm. Ví dụ, Điều 454 quy định: “Những kẻ cùng mưu với nhau đi ăn cướp nhưng khi đi thì lại không đi, người đi lấy được của về chia nhau mà kẻ đồng mưu ở nhà cũng lấy phần chia thì cũng xử tội như là có đi ăn cướp.” Điều này cho thấy sự tiến bộ trong việc phân hóa trách nhiệm hình sự, đặc biệt là trong việc xử lý các tội phạm có tổ chức.

Quốc Triều Hình Luật áp dụng nguyên tắc “thủ hút hình phạt”, tức là chỉ tuyên hình phạt cho tội nặng nhất và hình phạt của các tội còn lại được coi như thu hút vào hình phạt chính. Điều 37 quy định: “Khi nào phạm 2 tội trở lên cùng phát hiện ra một lúc thì theo tội nặng mà định tội.” Nguyên tắc này là tiền đề cho nguyên tắc thủ hút hình phạt trong luật hình sự hiện đại.

Quốc Triều Hình Luật là minh chứng cho sự phát triển vượt bậc của pháp luật Việt Nam thời phong kiến. Bộ luật này không chỉ kế thừa tinh hoa pháp luật nhà Đường mà còn có nhiều sáng tạo độc đáo, phản ánh rõ nét truyền thống và phong tục của dân tộc Việt Nam.

Những quy định trong Quốc Triều Hình Luật về phân hóa trách nhiệm hình sự, nguyên tắc thủ hút hình phạt, và xử lý các tội phạm cụ thể vẫn còn giá trị tham khảo trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện đại. Bộ luật này là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu luật sử Việt Nam.