QUY CHẾ PHÁP LÝ CỦA CỔ ĐÔNG SÁNG LẬP TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN THEO QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Công ty cổ phần xuất hiện đầu tiên trên thế giới là công ty Đông Ấn của Anh vào năm 1600. Trong quá trình công nghiệp hoá ở các nƣớc châu Âu và Bắc Mỹ từ thế kỷ 18, 19 cùng với nhu cầu tích tụ vốn để đầu tƣ của các nhà tƣ bản đã giúp phát triển loại hình công ty cổ phần. Sự phát triển mạnh mẽ của Chủ nghĩa Tƣ bản đòi hỏi sản xuất kinh doanh phải có quy mô ngày càng to lớn, cạnh tranh và độc quyền có mức độ ngày càng gay gắt. Các chủ tƣ bản đi đến thỏa hiệp với nhau nhằm thu đƣợc lợi nhuận tối đa và bành trƣớng hơn nữa thế lực kinh tế của mình.

Nghiên cứu lịch sử lập pháp Ở Việt Nam về doanh nghiệp, có thể thấy rằng công ty cổ phần đƣợc định nghĩa có sự khác nhau qua các văn bản quy phạm pháp luật, cụ thể nhƣ trong Luật Công ty 1990, công ty cổ phần đƣợc định nghĩa là công ty, trong đó số cổ đông mà công ty phải có trong suốt thời gian hoạt động ít nhất là bảy, vốn điều lệ của công ty đƣợc chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, giá trị mỗi cổ phần gọi là mệnh giá cổ phiếu, và mỗi cổ đông có thể mua một hoặc nhiều cổ phiểu, cổ phiếu đƣợc phát hành có thể có ghi tên hoặc không ghi tên, riêng cổ phiếu của sáng lập viên, của thành viên Hội đồng quản trị phải là những cổ phiếu có ghi tên, đối với cổ phiếu không ghi tên đƣợc tự do chuyển nhƣợng, còn cổ phiếu có ghi tên chỉ đƣợc chuyển nhƣợng nếu đƣợc sự đồng ý của Hội đồng quản trị.

Nhƣ vậy, theo quy định pháp luật Việt Nam định nghĩa về công ty cổ phần, chúng ta có thể hiểu rằng công ty cổ phần là một tổ chức có tƣ cách pháp nhân, là loại hình công ty có tính tổ chức cao, hoạt động mang tính xã hội cao. Công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty bằng tài sản của công ty, các thành viên công ty chỉ chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn họ đã góp cho công ty. Vốn cơ bản của công ty đƣợc chia thành các cổ phần, và trong quá trình hoạt động công ty cổ phần đƣợc phát hành các loại chứng khoán ra thị trƣờng để công khai huy động vốn trong công chúng, do đó sự ra đời của công ty cổ phần gắn liền với sự ra đời của thị trƣờng chứng khoán.

Ngƣời gắn liền với quá trình xúc tiến thành lập công ty cổ phần, cũng nhƣ những hoạt động trong thời gian đầu của công ty đó là cổ đông sáng lập. Cổ đông sáng lập ký kết, thực hiện các thỏa thuận phục vụ cho việc thành lập công ty, thực hiện việc kêu gọi vốn và tập hợp cổ đông để công ty đƣợc thành lập, quá trình này gắn liền với các thỏa thuận mà các cổ đông sáng lập có thể thiết lập, thực hiện cho công ty trƣớc khi công ty đƣợc thành lập.

Thực tế cho thấy rằng vai trò của cổ đông sáng lập trong công ty cổ phần là rất quan trọng, tuy nhiên quy định pháp luật hiện hành liên quan đến địa vị pháp lý, quyền và nghĩa vụ của cổ đông sáng lập lại còn nhiều bất cập, đã gây ra những tranh chấp, cách hiểu khác nhau trong việc áp dụng pháp luật vào thực tiễn. Thực trạng trên đã đặt ra yêu cầu cần phải nghiên cứu chuyên sâu các quy định liên quan đến cổ đông sáng lập.

Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích những quy định pháp luật hiện hành liên quan đến cổ đông sáng lập trong công ty cổ phần, và việc áp dụng những quy định này trong thực tiễn. Trong phạm vi một luận văn Thạc sĩ luật học chuyên ngành Luật kinh tế, luận văn chỉ bao gồm những nội dung lý luận, những quy định pháp luật hiện hành có liên quan đến cổ đông sáng lập, đặc biệt tập trung phân tích, đánh giá những vấn đề đặc trƣng của cổ đông sáng lập trong công ty cổ phần và thực tiễn áp dụng những quy định này trong thực tế ở Việt Nam.

Để trở thành cổ đông sáng lập, cần đáp ứng các điều kiện nhất định về tư cách pháp lý, khả năng tài chính và uy tín kinh doanh. Ngoài ra, cần có sự đồng thuận của các thành viên sáng lập khác và tuân thủ các quy định của pháp luật. Việc không đáp ứng đủ các điều kiện này có thể dẫn đến việc không được công nhận là cổ đông sáng lập.

Thủ tục xác lập tư cách cổ đông sáng lập bao gồm việc nộp hồ sơ đăng ký kinh doanh, cung cấp thông tin cá nhân hoặc tổ chức, chứng minh khả năng góp vốn và ký kết các văn bản thỏa thuận liên quan. Hồ sơ cần được chuẩn bị đầy đủ và chính xác để tránh bị từ chối hoặc chậm trễ trong quá trình xét duyệt.

Điều lệ công ty đóng vai trò quan trọng trong việc quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ của cổ đông sáng lập, cũng như các quy trình và thủ tục liên quan đến việc xác lập tư cách. Điều lệ công ty cần được xây dựng một cách rõ ràng, minh bạch và phù hợp với quy định của pháp luật để đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong hoạt động của công ty.

Các quyền ưu đãi đặc biệt của cổ đông sáng lập có thể bao gồm quyền được ưu tiên mua cổ phần mới phát hành, quyền được tham gia vào việc quản lý và điều hành công ty, và quyền được hưởng các khoản lợi nhuận cao hơn so với các cổ đông thông thường. Tuy nhiên, các quyền ưu đãi này cần được quy định rõ ràng trong điều lệ công ty và tuân thủ quy định của pháp luật.

Cổ đông sáng lập có trách nhiệm và nghĩa vụ pháp lý đặc biệt, bao gồm việc góp vốn đầy đủ và đúng hạn, tuân thủ điều lệ công ty và các quy định của pháp luật, và chịu trách nhiệm về các hoạt động của công ty trong giai đoạn đầu. Vi phạm các nghĩa vụ này có thể dẫn đến các hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Để bảo vệ quyền lợi của cổ đông sáng lập, cần có cơ chế pháp lý rõ ràng và hiệu quả, bao gồm việc quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ của cổ đông sáng lập trong điều lệ công ty, thiết lập cơ chế giải quyết tranh chấp công bằng và minh bạch, và tăng cường vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát và kiểm tra hoạt động của công ty cổ phần.

Các trường hợp chấm dứt tư cách cổ đông sáng lập có thể bao gồm chuyển nhượng cổ phần, không đáp ứng đủ các điều kiện theo luật doanh nghiệp, tự nguyện rút khỏi công ty, hoặc bị khai trừ khỏi công ty do vi phạm nghiêm trọng điều lệ công ty hoặc pháp luật. Mỗi trường hợp chấm dứt tư cách có thể có các thủ tục và hậu quả pháp lý khác nhau.

Quy trình và thủ tục chấm dứt tư cách cổ đông sáng lập cần tuân thủ đúng quy định của pháp luật và điều lệ công ty, bao gồm việc thông báo cho công ty và các cổ đông khác, thực hiện các thủ tục chuyển nhượng cổ phần (nếu có), và được ghi nhận trong sổ đăng ký cổ đông của công ty. Việc không tuân thủ đúng quy trình và thủ tục có thể dẫn đến tranh chấp và các hậu quả pháp lý không mong muốn.

Việc chấm dứt tư cách cổ đông sáng lập có thể ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của người đó, chẳng hạn như mất quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành công ty, mất quyền hưởng các ưu đãi đặc biệt, và phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ của công ty trong phạm vi phần vốn đã góp. Ngoài ra, việc chấm dứt tư cách cổ đông sáng lập cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động của công ty, đặc biệt là trong giai đoạn đầu.

Định hướng hoàn thiện luật doanh nghiệp về cổ đông sáng lập cần tập trung vào việc làm rõ các quy định về quyền và nghĩa vụ, đơn giản hóa thủ tục xác lập và chấm dứt tư cách, và tăng cường cơ chế giải quyết tranh chấp. Ngoài ra, cần có sự linh hoạt và sáng tạo trong việc áp dụng các quy định pháp luật để phù hợp với thực tiễn kinh doanh.

Các đề xuất cụ thể về quyền và nghĩa vụ của cổ đông sáng lập có thể bao gồm việc quy định rõ hơn về quyền được ưu tiên mua cổ phần mới phát hành, quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành công ty, và nghĩa vụ tuân thủ điều lệ công ty và các quy định của pháp luật. Ngoài ra, cần có cơ chế bảo vệ quyền lợi của cổ đông sáng lập trong trường hợp bị xâm phạm.

Để nâng cao hiệu quả thực thi quy chế pháp lý về cổ đông sáng lập, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng doanh nghiệp. Ngoài ra, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, và nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người dân về quyền và nghĩa vụ của cổ đông sáng lập.