Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xuất nhập khẩu, tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tại Việt Nam, Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) là một trong những ngân hàng thương mại cổ phần hàng đầu, với quy mô tín dụng tài trợ thương mại quốc tế đạt khoảng 3.575 tỷ đồng, chiếm 18% tổng quy mô tín dụng toàn ngân hàng tính đến năm 2021. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng, MB cũng đối mặt với nhiều rủi ro như nợ xấu, rủi ro tỷ giá và rủi ro rửa tiền trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB giai đoạn 2015-2021, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng, đánh giá kết quả và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại MB với dữ liệu thu thập từ báo cáo kinh doanh, thống kê tín dụng và các tài liệu chuyên ngành. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng, đánh giá hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp nhằm đảm bảo an toàn tín dụng, nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của MB.

Việc quản trị rủi ro hiệu quả không chỉ giúp MB giảm thiểu tổn thất tài chính mà còn góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế quốc gia thông qua thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu ổn định và bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế, bao gồm:

  • Lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng (Credit Risk Management Theory): Nhấn mạnh quá trình nhận diện, đo lường, kiểm soát và giám sát rủi ro tín dụng nhằm tối đa hóa lợi nhuận điều chỉnh theo rủi ro, đồng thời đảm bảo an toàn tài chính cho ngân hàng.

  • Mô hình 6C trong thẩm định tín dụng: Bao gồm các yếu tố Character (tư cách), Capacity (năng lực), Cash flow (dòng tiền), Collateral (tài sản đảm bảo), Conditions (điều kiện kinh tế) và Control (kiểm soát), giúp đánh giá toàn diện khách hàng và dự án tài trợ.

  • Mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ (Internal Credit Rating Model): Sử dụng các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính để phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro, từ đó xác định hạn mức tín dụng, lãi suất và biện pháp kiểm soát phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: tài trợ thương mại quốc tế, rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro, tài sản đảm bảo, nợ quá hạn và dự phòng rủi ro tín dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu được thu thập từ báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo thống kê tín dụng, nợ xấu, dự phòng rủi ro của MB giai đoạn 2015-2021; tài liệu pháp luật, các quy định của Ngân hàng Nhà nước; các bài nghiên cứu, sách báo chuyên ngành tài chính ngân hàng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để trình bày xu hướng tăng trưởng dư nợ, tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ dự phòng rủi ro qua các năm; phương pháp so sánh để đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro giữa các năm và so sánh với tiêu chuẩn ngành; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân, hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu toàn bộ các khoản tín dụng tài trợ thương mại quốc tế tại MB trong giai đoạn nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến 2021, đồng thời đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2030.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng quy mô tài trợ thương mại quốc tế: Tổng dư nợ cho vay tài trợ xuất nhập khẩu tại MB tăng trưởng trung bình 17% mỗi năm trong giai đoạn 2015-2021, với tổng dư nợ đạt khoảng 3.575 tỷ đồng năm 2021, chiếm 18% tổng dư nợ ngân hàng.

  2. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu: Tỷ lệ nợ quá hạn nhóm khách hàng xuất nhập khẩu dao động quanh mức 0,92% năm 2021, thấp hơn mức 0,98% năm 2019, cho thấy công tác quản trị rủi ro có cải thiện nhưng vẫn còn tiềm ẩn rủi ro tín dụng.

  3. Dự phòng rủi ro tín dụng: Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng đối với nhóm khách hàng xuất nhập khẩu được duy trì ở mức phù hợp, giúp MB có nguồn lực bù đắp tổn thất tiềm ẩn, góp phần đảm bảo an toàn tài chính.

  4. Chính sách và quy trình quản trị rủi ro: MB đã xây dựng và áp dụng các chính sách giới hạn cấp tín dụng, thẩm định tín dụng, phân loại nợ và giám sát rủi ro theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, đồng thời áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và mô hình 6C trong thẩm định khách hàng.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của dư nợ tài trợ thương mại quốc tế tại MB phản ánh nhu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp xuất nhập khẩu và vai trò quan trọng của ngân hàng trong việc cung cấp vốn và dịch vụ tài chính. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu được kiểm soát ở mức thấp hơn so với nhiều ngân hàng trong hệ thống, cho thấy hiệu quả bước đầu của công tác quản trị rủi ro.

Tuy nhiên, rủi ro vẫn tồn tại do đặc thù phức tạp của hoạt động tài trợ thương mại quốc tế, chịu ảnh hưởng bởi biến động tỷ giá, chính trị, pháp lý và năng lực khách hàng. Việc áp dụng mô hình 6C và hệ thống xếp hạng tín dụng giúp MB đánh giá chính xác hơn năng lực và uy tín khách hàng, từ đó giảm thiểu rủi ro tín dụng.

So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả của MB tương đối tích cực, nhưng vẫn cần hoàn thiện quy trình, nâng cao chất lượng nhân sự và ứng dụng công nghệ thông tin để tăng cường kiểm soát rủi ro. Biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng dư nợ và tỷ lệ nợ quá hạn qua các năm sẽ minh họa rõ nét hiệu quả quản trị rủi ro của MB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách và quy trình quản trị rủi ro: Cần cập nhật và hoàn thiện các quy định về thẩm định, phê duyệt tín dụng, phân loại nợ và trích lập dự phòng phù hợp với đặc thù tài trợ thương mại quốc tế. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: Ban lãnh đạo MB phối hợp với phòng quản lý rủi ro.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại: Triển khai hệ thống quản lý tín dụng tự động, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao khả năng nhận diện và dự báo rủi ro. Thời gian: 2023-2027. Chủ thể: Phòng công nghệ thông tin và quản lý rủi ro MB.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro, kỹ năng thẩm định tín dụng và cập nhật kiến thức pháp luật cho cán bộ tín dụng. Thời gian: liên tục từ 2023. Chủ thể: Phòng nhân sự và đào tạo MB.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát: Thiết lập bộ phận kiểm soát rủi ro độc lập, thực hiện giám sát chặt chẽ trước, trong và sau khi cấp tín dụng, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý nợ xấu kịp thời. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Ban kiểm soát nội bộ và phòng quản lý rủi ro MB.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu giảm tỷ lệ nợ quá hạn xuống dưới 0,8% vào năm 2025, nâng cao tỷ lệ dự phòng rủi ro phù hợp và đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn CAR đạt trên 10% theo chuẩn quốc tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại: Các ngân hàng trong và ngoài nước có hoạt động tài trợ thương mại quốc tế có thể áp dụng mô hình quản trị rủi ro và giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng.

  2. Cán bộ quản lý rủi ro và tín dụng: Những người trực tiếp tham gia thẩm định, phê duyệt và giám sát tín dụng sẽ nhận được kiến thức chuyên sâu về quy trình, công cụ và kỹ thuật quản trị rủi ro trong tài trợ thương mại quốc tế.

  3. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu: Hiểu rõ các rủi ro và biện pháp phòng ngừa trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế giúp doanh nghiệp lựa chọn đối tác tài chính phù hợp và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính - ngân hàng: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận, số liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu, là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản trị rủi ro tín dụng và tài trợ thương mại quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro trong tài trợ thương mại quốc tế là gì?
    Quản trị rủi ro là quá trình nhận diện, đo lường, kiểm soát và giám sát các rủi ro phát sinh trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế nhằm giảm thiểu tổn thất cho ngân hàng. Ví dụ, MB áp dụng mô hình 6C để đánh giá khách hàng và hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ để phân loại rủi ro.

  2. Những rủi ro chính trong tài trợ thương mại quốc tế gồm những loại nào?
    Bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro tỷ giá, rủi ro pháp lý, rủi ro vận chuyển và rủi ro chính trị. Ví dụ, biến động tỷ giá có thể làm tăng chi phí trả nợ của khách hàng, gây rủi ro cho ngân hàng.

  3. MB đã áp dụng những biện pháp nào để quản trị rủi ro?
    MB xây dựng chính sách thẩm định tín dụng chặt chẽ, áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng, trích lập dự phòng rủi ro phù hợp và tăng cường giám sát sau cho vay. Ngoài ra, MB cũng chú trọng đào tạo nhân sự và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu ảnh hưởng thế nào đến ngân hàng?
    Tỷ lệ nợ quá hạn cao làm giảm khả năng thu hồi vốn, ảnh hưởng đến lợi nhuận và uy tín ngân hàng. MB duy trì tỷ lệ nợ quá hạn dưới 1% giúp đảm bảo an toàn tài chính và tăng niềm tin khách hàng.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tại ngân hàng?
    Cần hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực nhân sự, ứng dụng công nghệ hiện đại và tăng cường kiểm tra, giám sát. Ví dụ, MB đề xuất triển khai hệ thống quản lý tín dụng tự động và đào tạo chuyên sâu cho cán bộ tín dụng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB giai đoạn 2015-2021.
  • MB đã đạt được nhiều kết quả tích cực như tăng trưởng dư nợ ổn định, tỷ lệ nợ quá hạn được kiểm soát dưới 1%, và duy trì tỷ lệ dự phòng rủi ro phù hợp.
  • Hạn chế còn tồn tại bao gồm quy trình quản trị rủi ro chưa đồng bộ hoàn toàn, nhân lực cần nâng cao trình độ và ứng dụng công nghệ còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng nhân sự và tăng cường kiểm soát nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro đến năm 2030.
  • Khuyến nghị MB và các cơ quan liên quan phối hợp triển khai các giải pháp để đảm bảo an toàn tín dụng, nâng cao uy tín và phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Học viên và các nhà quản lý ngân hàng được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực quản trị rủi ro, góp phần phát triển ngành tài chính ngân hàng Việt Nam.