Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013, công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại trường Trung học cơ sở (THCS) Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội, hoạt động kiểm tra, đánh giá môn Toán được xem là công cụ quan trọng để xác định năng lực nhận thức và kỹ năng của học sinh, đồng thời làm cơ sở điều chỉnh phương pháp dạy học nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực trạng quản trị kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh tại trường THCS Nam Từ Liêm trong giai đoạn từ năm học 2017-2018 đến nay, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới phù hợp với điều kiện thực tế. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện chất lượng quản lý giáo dục, góp phần nâng cao kết quả học tập môn Toán, đồng thời hỗ trợ công tác đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Qua khảo sát thực tế, quận Nam Từ Liêm có dân số khoảng 236 nghìn người, với hệ thống giáo dục phát triển mạnh, trong đó trường THCS Nam Từ Liêm là một trong những đơn vị trọng điểm của quận với quy mô lớn và đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn tốt. Việc quản trị hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán tại đây có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục của toàn quận và thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị giáo dục, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập, bao gồm:

  • Lý thuyết kiểm tra, đánh giá trong giáo dục: Theo Airasian (1999), kiểm tra, đánh giá là quá trình thu thập, tổng hợp và diễn giải thông tin nhằm hỗ trợ ra quyết định sư phạm. Linn và Miller (2005) nhấn mạnh kiểm tra, đánh giá là hệ thống thu thập thông tin về sự tiến bộ của người học đối với mục tiêu học tập.
  • Mô hình quản trị kiểm tra, đánh giá: Quản trị kiểm tra, đánh giá là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và giám sát các hoạt động kiểm tra, đánh giá nhằm đảm bảo tính khách quan, chính xác và hiệu quả trong việc đánh giá kết quả học tập.
  • Khái niệm chính: Kiểm tra là quá trình đo lường mức độ hoạt động và kết quả học tập dựa trên tiêu chuẩn đã xác lập; đánh giá là quá trình nhận định, phán đoán dựa trên kết quả kiểm tra để điều chỉnh hoạt động dạy và học; kết quả học tập phản ánh mức độ đạt được kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát thực trạng tại trường THCS Nam Từ Liêm, bao gồm bảng hỏi, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh; quan sát sư phạm; tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, hiệu quả thực hiện các hoạt động kiểm tra, đánh giá; phân tích định tính qua phỏng vấn và quan sát để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với một mẫu đại diện gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trường THCS Nam Từ Liêm, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm học 2017-2018 đến năm 2019, phù hợp với bối cảnh đổi mới giáo dục và các chính sách quản lý hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của kiểm tra, đánh giá: Khoảng 85% giáo viên và cán bộ quản lý tại trường THCS Nam Từ Liêm nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động kiểm tra, đánh giá trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% học sinh hiểu đúng và tích cực tham gia vào quá trình tự đánh giá và phản hồi kết quả học tập.

  2. Hiệu quả thực hiện mục đích, vai trò của kiểm tra, đánh giá: Kết quả khảo sát cho thấy 70% giáo viên thực hiện kiểm tra, đánh giá theo đúng mục tiêu phát triển năng lực học sinh, nhưng chỉ có khoảng 55% học sinh đạt được các tiêu chí về kỹ năng vận dụng kiến thức Toán vào giải quyết vấn đề thực tiễn.

  3. Thực hiện nguyên tắc kiểm tra, đánh giá: Việc tuân thủ các nguyên tắc khách quan, công bằng trong kiểm tra, đánh giá được thực hiện ở mức 75%, tuy nhiên còn tồn tại hiện tượng đánh giá chủ quan và chưa đa dạng về hình thức kiểm tra.

  4. Hiệu quả các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá: Kiểm tra viết chiếm tỷ lệ 80% trong các hình thức kiểm tra, trong khi kiểm tra miệng và thực hành chỉ chiếm khoảng 20%, dẫn đến hạn chế trong việc đánh giá toàn diện năng lực học sinh. Phương pháp trắc nghiệm khách quan được áp dụng phổ biến nhưng chưa kết hợp hiệu quả với các phương pháp đánh giá định tính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa đồng bộ trong quản trị hoạt động kiểm tra, đánh giá, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ quản lý và giáo viên trong xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về việc kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức và chưa phát huy hết vai trò định hướng học tập. Việc tập trung chủ yếu vào kiểm tra viết và trắc nghiệm khách quan làm giảm khả năng đánh giá kỹ năng vận dụng và tư duy sáng tạo của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các hình thức kiểm tra và biểu đồ tròn về mức độ tuân thủ nguyên tắc kiểm tra, đánh giá. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết đổi mới quản trị kiểm tra, đánh giá nhằm nâng cao tính khách quan, đa dạng hình thức và phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức kiểm tra, đánh giá hiệu quả. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục phối hợp với trường THCS Nam Từ Liêm chủ trì.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp kiểm tra, đánh giá: Khuyến khích áp dụng đa dạng các hình thức kiểm tra như kiểm tra miệng, thực hành, dự án, kết hợp trắc nghiệm khách quan và tự luận để đánh giá toàn diện năng lực học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ kiểm tra thực hành lên ít nhất 40% trong 2 năm tới, do tổ chuyên môn môn Toán triển khai.

  3. Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu kiểm tra, đánh giá bằng phần mềm chuyên dụng: Phát triển và ứng dụng phần mềm lưu trữ, phân tích kết quả kiểm tra, đánh giá nhằm hỗ trợ công tác quản trị và ra quyết định kịp thời. Thời gian triển khai dự kiến 18 tháng, do Ban giám hiệu phối hợp với phòng CNTT của quận thực hiện.

  4. Tăng cường công tác giám sát, thanh tra hoạt động kiểm tra, đánh giá: Thiết lập quy trình giám sát định kỳ, đánh giá chất lượng công tác kiểm tra, đánh giá của giáo viên, đảm bảo tính khách quan và công bằng. Thực hiện hàng quý, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện.

  5. Cải thiện cơ sở vật chất và điều kiện phục vụ kiểm tra, đánh giá: Đầu tư trang thiết bị, phòng học hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá nhằm nâng cao hiệu quả và tính hấp dẫn của hoạt động. Kế hoạch đầu tư trong 3 năm, do UBND quận và nhà trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản trị kiểm tra, đánh giá, từ đó cải thiện chất lượng dạy và học môn Toán tại đơn vị mình.

  2. Giáo viên môn Toán THCS: Áp dụng các giải pháp đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá để phát triển năng lực học sinh, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị kiểm tra, đánh giá trong giáo dục phổ thông, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục cấp quận, thành phố: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường THCS trong công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán lại quan trọng?
    Kiểm tra, đánh giá giúp xác định mức độ lĩnh hội kiến thức, kỹ năng của học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp, nâng cao chất lượng giáo dục. Ví dụ, qua kiểm tra định kỳ, giáo viên có thể phát hiện học sinh yếu kém để hỗ trợ kịp thời.

  2. Phương pháp kiểm tra nào hiệu quả nhất trong môn Toán THCS?
    Kết hợp kiểm tra viết, kiểm tra miệng và thực hành là hiệu quả nhất, vì vừa đánh giá kiến thức vừa phát triển kỹ năng vận dụng. Một số trường đã áp dụng bài tập dự án và thuyết trình để tăng tính sáng tạo.

  3. Làm thế nào để đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra, đánh giá?
    Sử dụng đa dạng hình thức kiểm tra, xây dựng đề kiểm tra chuẩn hóa, áp dụng phần mềm quản lý kết quả và giám sát chặt chẽ quá trình chấm điểm giúp tăng tính khách quan.

  4. Các khó khăn thường gặp khi quản trị kiểm tra, đánh giá là gì?
    Bao gồm thiếu đồng bộ trong kế hoạch, hạn chế về kỹ năng của giáo viên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng và áp lực thời gian. Ví dụ, nhiều giáo viên chưa quen với việc sử dụng công nghệ trong kiểm tra.

  5. Làm sao để học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá?
    Thông qua việc hướng dẫn học sinh tham gia vào quá trình đánh giá, cung cấp phản hồi thường xuyên và tổ chức các hoạt động tự kiểm tra, học sinh sẽ hình thành kỹ năng tự đánh giá hiệu quả.

Kết luận

  • Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán tại trường THCS Nam Từ Liêm có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực học sinh.
  • Thực trạng cho thấy còn nhiều hạn chế về đa dạng hình thức kiểm tra, tuân thủ nguyên tắc và quản trị hoạt động kiểm tra, đánh giá chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới quản trị kiểm tra, đánh giá bao gồm bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường giám sát.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các trường THCS khác trong quận và thành phố nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp trong vòng 1-3 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá và phát triển toàn diện năng lực học sinh môn Toán tại trường THCS Nam Từ Liêm!