Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản (BĐS) trở thành nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, hoạt động chuyển nhượng BĐS có sự biến động rõ nét trong giai đoạn 2021-2023, với tổng số hồ sơ chuyển nhượng lên đến hàng nghìn hồ sơ mỗi năm. Tuy nhiên, công tác quản lý thu thuế TNCN từ hoạt động này còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thu ngân sách và công bằng xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu thuế TNCN từ hoạt động chuyển nhượng BĐS trên địa bàn huyện Quế Sơn trong giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý thuế TNCN liên quan đến chuyển nhượng BĐS tại huyện Quế Sơn, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan thuế, văn phòng đăng ký đất đai và khảo sát thực tế.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý thuế TNCN, tăng nguồn thu cho NSNN, đồng thời đảm bảo sự công bằng trong phân phối thu nhập và phát triển thị trường BĐS bền vững. Các chỉ số như tỷ lệ thu nợ thuế tăng từ 47,37% năm 2021 lên 71,43% năm 2023, cùng với việc số thu thuế vượt dự toán từ năm 2022 trở đi, cho thấy tiềm năng và thách thức trong công tác quản lý thuế tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý thuế trực thu: Thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS là thuế trực thu, đánh vào thu nhập cá nhân phát sinh từng lần giao dịch, phản ánh sự đồng nhất giữa người nộp thuế và người chịu thuế.
  • Mô hình quản lý thuế hiệu quả: Bao gồm các nội dung quản lý như tuyên truyền chính sách, lập dự toán thu, tổ chức bộ máy quản lý, quản lý đối tượng nộp thuế, kê khai và nộp thuế, quản lý nợ thuế và cưỡng chế, kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính.
  • Khái niệm về thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS: Thuế suất 2% trên giá chuyển nhượng, áp dụng cho cá nhân cư trú và không cư trú, với các quy định về xác định tỷ lệ sở hữu và miễn thuế theo luật định.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế thu nhập cá nhân, chuyển nhượng bất động sản, quản lý thuế, kê khai thuế, cưỡng chế nợ thuế, kiểm tra thuế.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ báo cáo của Cục Thuế tỉnh Quảng Nam, Chi cục Thuế khu vực Quế Sơn – Nông Sơn – Hiệp Đức, các website chính thức của Tổng cục Thống kê, UBND huyện Quế Sơn, cùng các tài liệu pháp luật và nghiên cứu khoa học liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về thu thuế, nợ thuế, số lượng hồ sơ chuyển nhượng, kết quả khảo sát ý kiến người dân và cán bộ thuế. Phân tích so sánh tỷ lệ thu, mức độ hiệu quả công tác quản lý qua các năm.
  • Phương pháp khảo sát: Khảo sát chọn mẫu ngẫu nhiên gồm 100 người dân và 30 cán bộ quản lý thuế tại Chi cục Thuế khu vực Quế Sơn – Nông Sơn – Hiệp Đức trong 15 ngày từ 15/6 đến 30/6/2024. Phiếu điều tra sử dụng thang điểm 5 mức độ đồng ý để đánh giá các nội dung quản lý thuế.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023, với thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2024.

Cỡ mẫu khảo sát đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan, phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên giúp giảm thiểu sai số và tăng tính khách quan của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế: Chi cục Thuế khu vực Quế Sơn đã tổ chức từ 3-4 cuộc tập huấn mỗi năm với khoảng 200 người tham gia, phát sóng 10-20 buổi truyền thanh, truyền hình, và tổ chức 1-2 cuộc đối thoại với người nộp thuế. Khảo sát cho thấy 70% người dân đánh giá nội dung tuyên truyền phong phú và hình thức đa dạng, nhưng hiệu quả chỉ đạt mức khá (điểm trung bình 3,64/5).

  2. Lập dự toán thu thuế: Dự toán thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS năm 2022 và 2023 vượt dự toán lần lượt 78,81% và 65,99%, trong khi năm 2021 chỉ đạt 76,81%. Cán bộ quản lý đánh giá công tác lập dự toán phù hợp với thực tế địa phương nhưng còn thiếu sự tham vấn rộng rãi (điểm trung bình 4,13/5).

  3. Tổ chức bộ máy quản lý thuế: Bộ máy quản lý tinh gọn, cán bộ nắm chắc quy định pháp luật, thủ tục hành chính gọn nhẹ và thời gian giải quyết được rút ngắn. Đa số cán bộ và người dân đánh giá cao công tác này với điểm trung bình trên 4/5.

  4. Quản lý đối tượng nộp thuế và kê khai nộp thuế: Số lượng cá nhân chuyển nhượng BĐS có mã số thuế tăng đều, khoảng 400 đối tượng được cấp mới mã số thuế mỗi năm. Thủ tục kê khai thuế được đánh giá thuận tiện, dễ dàng với điểm trung bình 4,14/5. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tình trạng kê khai không trung thực, lợi dụng kẽ hở pháp luật để trốn thuế.

  5. Quản lý nợ thuế và cưỡng chế: Tỷ lệ thu hồi nợ thuế tăng từ 47,37% năm 2021 lên 71,43% năm 2023, với số nợ thuế còn lại khoảng 19-32 triệu đồng mỗi năm. Các biện pháp đôn đốc và cưỡng chế được thực hiện hiệu quả nhưng vẫn còn tồn tại một số khó khăn trong phối hợp giữa các cơ quan.

  6. Kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính: Số lượt kiểm tra tăng từ 16 trường hợp năm 2021 lên 37 trường hợp năm 2023, thu hồi thêm 153-224 triệu đồng cho NSNN. Quy trình kiểm tra được đánh giá khách quan, công bằng, nhưng mức xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy công tác quản lý thu thuế TNCN từ hoạt động chuyển nhượng BĐS tại huyện Quế Sơn đã đạt được nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức người nộp thuế và cải thiện quy trình quản lý. Việc dự toán thuế sát với thực tế giúp cơ quan thuế chủ động trong công tác thu ngân sách.

Tuy nhiên, hạn chế về đội ngũ cán bộ tuyên truyền, thiếu đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực BĐS và thuế, cùng với việc phối hợp giữa các cơ quan còn manh mún, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Việc kê khai không trung thực và lợi dụng các quy định miễn thuế tạo ra kẽ hở lớn, gây thất thu cho NSNN.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành thuế cho thấy, các vấn đề về đào tạo cán bộ, kiểm soát kê khai và xử phạt vi phạm là thách thức chung, đòi hỏi sự đổi mới trong chính sách và phương pháp quản lý. Việc áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành được xem là hướng đi cần thiết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số hồ sơ chuyển nhượng, tỷ lệ thu nợ thuế qua các năm, và bảng đánh giá mức độ hài lòng của người dân về các khía cạnh quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ về thuế TNCN và thị trường BĐS.
    • Thời gian: Triển khai thường xuyên hàng năm.
    • Chủ thể: Cục Thuế tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Đa dạng hóa và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế của người dân.
    • Thời gian: Tăng cường liên tục, đặc biệt trước các đợt thay đổi chính sách.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế khu vực phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  3. Cải tiến quy trình phối hợp liên ngành trong quản lý thuế

    • Mục tiêu: Tăng cường phối hợp giữa Chi cục Thuế, Văn phòng đăng ký đất đai và Kho bạc để đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời.
    • Thời gian: Xây dựng quy chế phối hợp trong 6 tháng, triển khai ngay sau đó.
    • Chủ thể: UBND huyện Quế Sơn chỉ đạo các đơn vị liên quan.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế và kiểm tra kê khai

    • Mục tiêu: Giảm thiểu sai sót, gian lận, nâng cao hiệu quả kiểm soát thuế.
    • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
    • Chủ thể: Tổng cục Thuế phối hợp với Cục Thuế tỉnh.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính về thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao tính răn đe, giảm thiểu hành vi trốn thuế, gian lận.
    • Thời gian: Thực hiện thường xuyên, tăng cường trong các năm tiếp theo.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế khu vực phối hợp với các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cấp địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp quản lý thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý thuế trong lĩnh vực BĐS.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và tài chính

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò phối hợp trong quản lý thuế, từ đó hoàn thiện quy trình và chính sách liên quan.

  4. Doanh nghiệp và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực bất động sản

    • Lợi ích: Nắm rõ quy định pháp luật về thuế TNCN, nghĩa vụ kê khai, nộp thuế, tránh vi phạm và tối ưu hóa nghĩa vụ thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng bất động sản được tính như thế nào?
    Thuế TNCN được tính bằng 2% trên giá chuyển nhượng hoặc giá cho thuê lại của bất động sản. Đây là thuế trực thu, áp dụng cho từng lần giao dịch phát sinh.

  2. Ai là đối tượng phải nộp thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS?
    Cá nhân cư trú và không cư trú có thu nhập từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất phát sinh tại Việt Nam.

  3. Làm thế nào để đăng ký mã số thuế cá nhân khi chuyển nhượng BĐS?
    Người nộp thuế cần nộp hồ sơ đăng ký thuế gồm tờ khai và bản sao giấy tờ tùy thân tại cơ quan thuế hoặc qua cổng thông tin điện tử để được cấp mã số thuế.

  4. Các biện pháp cưỡng chế nợ thuế được áp dụng như thế nào?
    Cơ quan thuế sẽ đôn đốc, nhắc nhở qua điện thoại, văn bản, công khai danh sách nợ thuế và áp dụng biện pháp cưỡng chế theo quy định nếu người nộp thuế chậm nộp quá 90 ngày.

  5. Tại sao có hiện tượng trốn thuế trong chuyển nhượng BĐS và cách khắc phục?
    Do kẽ hở pháp luật và ý thức tuân thủ thấp, người nộp thuế có thể kê khai giá chuyển nhượng thấp hoặc chuyển nhượng bắc cầu để tránh thuế. Giải pháp là tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm minh và áp dụng công nghệ quản lý thuế hiện đại.

Kết luận

  • Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản tại huyện Quế Sơn đóng vai trò quan trọng trong nguồn thu ngân sách địa phương, với số thu vượt dự toán từ năm 2022 trở đi.
  • Công tác quản lý thuế đã đạt được nhiều kết quả tích cực về tuyên truyền, lập dự toán, tổ chức bộ máy và quản lý đối tượng nộp thuế.
  • Hạn chế chính gồm thiếu đội ngũ cán bộ chuyên sâu, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, tình trạng kê khai không trung thực và xử phạt vi phạm còn nhẹ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, nâng cao tuyên truyền, cải tiến phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, xử phạt.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp trong 1-3 năm tới, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS, đảm bảo công bằng xã hội và phát triển bền vững thị trường bất động sản.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả và giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế tại địa phương.