Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Tính Hữu Hiệu Của Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ Trong Công Tác Thu Thuế Thu Nhập Cá Nhân Tại Các Chi Cục Thuế Trên Địa Bàn Thành Phố Hồ Chí Minh

• Tác giả: Nguyễn Thị Thùy Trang
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Quang Huy
• Trường học: Trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế thu nhập cá nhân tại các Chi cục thuế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
• ABSTRACT
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Các nghiên cứu trong nước
• 1.2. Các nghiên cứu nước ngoài
• 1.3. Xác định khoảng trống trong nghiên cứu
• 1.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Tổng quan về hệ thống kiểm soát nội bộ khu vực công
• 2.2. Kiểm soát nội bộ
• 2.3. Hệ thống kiểm soát nội bộ
• 2.4. Kiểm soát nội bộ khu vực công
• 2.5. Tính hữu hiệu của kiểm soát nội bộ
• 2.6. Các thành phần của HTKSNB
• 2.6.1. Môi trường kiểm soát
• 2.6.2. Đánh giá rủi ro
• 2.6.3. Hoạt động kiểm soát
• 2.6.4. Thông tin và truyền thông
• 2.7. Khái niệm thuế TNCN
• 2.8. Vai trò của thuế TNCN
• 2.9. Đặc điểm thuế TNCN
• 2.10. Kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN
• 2.11. Lý thuyết thông tin hữu ích
• 2.12. Lý thuyết lập quy
• 2.13. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 2.13.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 2.13.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 2.14. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Nguồn dữ liệu nghiên cứu
• 3.2.1. Nguồn thứ cấp
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Nghiên cứu định tính
• 3.3.2. Nghiên cứu định lượng
• 3.4. Thu thập dữ liệu nghiên cứu
• 3.5. Ứng dụng mô hình hồi quy tuyến tính bội
• 3.5.1. Mô hình hồi quy tuyến tính bội
• 3.5.2. Ứng dụng của mô hình hồi quy bội
• 3.6. Thiết kế mô hình nghiên cứu
• 3.6.1. Mô hình tổng thể
• 3.6.2. Xây dựng thang đo
• 3.7. Phương thức trình bày các kết quả nghiên cứu
• 3.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 4.1. Kết quả nghiên cứu
• 4.1.1. Mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.1.2. Phân tích độ tin cậy của thang đo thông qua Cronbach’s Alpha
• 4.1.3. Phân tích nhân tố khám phá
• 4.1.3.1. Phân tích nhân tố khám phá cho các biến độc lập
• 4.1.3.2. Phân tích nhân tố khám phá cho biến phụ thuộc
• 4.1.4. Kiểm định sự phù hợp của mô hình
• 4.1.5. Kết quả hồi quy của mô hình
• 4.1.6. Kiểm tra đa cộng tuyến và phương sai thay đổi
• 4.1.7. Mô hình hồi quy
• 4.2. Bàn luận kết quả nghiên cứu
• 4.2.1. Mức độ ảnh hưởng của nhân tố đánh giá rủi ro
• 4.2.2. Mức độ ảnh hưởng của nhân tố hoạt động kiểm soát
• 4.2.3. Mức độ ảnh hưởng của nhân tố thông tin và truyền thông
• 4.2.4. Mức độ ảnh hưởng của nhân tố môi trường kiểm soát
• 4.2.5. Mức độ ảnh hưởng của nhân tố giám sát
• 4.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Hàm ý chính sách
• 5.1.1. Về môi trường kiểm soát
• 5.1.2. Về đánh giá rủi ro
• 5.1.3. Về hoạt động kiểm soát
• 5.1.4. Về thông tin truyền thông
• 5.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài
• 5.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• LÝ LỊCH TRÍCH NGANG CỦA HỌC VIÊN

I. Tổng Quan Kiểm Soát Nội Bộ Thuế TNCN Tại TP

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đóng vai trò quan trọng trong nguồn thu ngân sách nhà nước. Đây không chỉ là nghĩa vụ mà còn là quyền lợi của công dân có thu nhập, góp phần vào sự phát triển đất nước. Chính sách thuế TNCN được xây dựng dựa trên nguyên tắc công bằng, đảm bảo người có thu nhập trên trung bình đóng thuế, và người có thu nhập cao hơn đóng thuế nhiều hơn. Việc thực hiện chính sách này đã đóng góp vào việc cơ cấu lại nguồn thu ngân sách theo hướng bền vững hơn, tạo điều kiện cho nhà nước động viên hợp lý thu nhập để đáp ứng các nhiệm vụ chi ngân sách về phát triển kinh tế và an sinh xã hội. Tuy nhiên, hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN vẫn còn một số hạn chế nhất định, đặc biệt là tính tuân thủ chưa cao của người nộp thuế, ảnh hưởng đến kết quả thu ngân sách. Để khắc phục tình trạng này, việc tăng cường và hoàn thiện kiểm soát nội bộ là vô cùng cần thiết.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Thuế TNCN Đối Với Ngân Sách 48 ký tự

Thuế TNCN là nguồn thu quan trọng, giúp Nhà nước có nguồn lực để thực hiện các chính sách phát triển kinh tế và xã hội. Việc quản lý hiệu quả nguồn thu này đảm bảo sự bền vững cho ngân sách.Theo Cục thuế TP.HCM (2020), công tác KSNB thuế TNCN tại các Chi cục thuế trên địa bàn Thành phố Hồ chí Minh còn chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế chưa đủ mạnh, tình trạng nợ đọng thuế TNCN còn xảy ra, nhiều cá nhân không kê khai, nộp thuế TNCN đúng quy định, thanh tra, kiểm tra và KSNB còn nhiều bất cập.

1.2. Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ Yếu Tố Then Chốt 43 ký tự

Một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả giúp đảm bảo tính minh bạch, chính xác và tuân thủ trong quá trình thu thuế TNCN. Điều này góp phần chống thất thu và nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Cùng với tiến trình cải cách hệ thống thuế của cả nước, tại các Chi cục thuế trên địa bàn Thành phố Hồ chí Minh cũng đã luôn chú trọng đến công tác kiểm soát nội bộ thuế TNCN theo Quy trình kiểm tra nội bộ ngành thuế quyết định số 881/QĐ-TCT ngày 15/5/2015 của Tổng Cục Trưởng Tổng Cục Thuế.

II. Thách Thức Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Thu Thuế TNCN 57 ký tự

Mặc dù có vai trò quan trọng, công tác thu thuế TNCN vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tính tuân thủ của người nộp thuế chưa cao, tình trạng kê khai sai sót, trốn thuế vẫn xảy ra. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách. Để đảm bảo thu thuế TNCN đúng, đủ và kịp thời, cần xác định và giải quyết các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế. Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN là vô cùng quan trọng để đưa ra các giải pháp phù hợp.

2.1. Tình Trạng Tuân Thủ Thuế TNCN Hiện Nay 40 ký tự

Nhiều cá nhân và tổ chức vẫn chưa tuân thủ đầy đủ quy định về kê khai và nộp thuế TNCN, gây thất thu cho ngân sách nhà nước.Tình trạng các cá nhân có thu nhập cao nhưng không tự giác kê khai thuế TNCN, các Chi cục thuế trên địa bàn TP.HCM đã kiểm tra 103 tổ chức, cá nhân, truy thu và phạt hàng tỷ đồng thuế TNCN do không kê khai nộp thuế TNCN. Đối với kê khai, nộp thuế của các tổ chức, cá nhân kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trên mạng, trong năm 2019 chỉ có 56 tổ chức, cá nhân tự giác kê khai bổ sung thuế TNCN.

2.2. Sự Cần Thiết Của Nghiên Cứu Về Yếu Tố Ảnh Hưởng 56 ký tự

Việc xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng giúp các cơ quan quản lý thuế đưa ra các biện pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả thu thuế TNCN và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách. Một số nghiên cứu trước đây về HTKSNB thuế và kiểm soát thuế TNCN như của tác giả Nguyễn Việt Tường (2013), Nguyễn Toàn Thắng (2014), Nguyễn Khắc Tiến (2014), Phan Thị Như Lý (2014) nhưng các đề tài này chỉ dùng lý luận và thống kê mô tả để phân tích, chưa sử dụng mô hình kinh tế lượng để phân tích đánh giá.

III. Phương Pháp Xác Định Yếu Tố Tác Động Kiểm Soát 55 ký tự

Để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ, cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học. Nghiên cứu định tính giúp xác định các yếu tố tiềm năng, trong khi nghiên cứu định lượng giúp đo lường mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. Kết hợp cả hai phương pháp giúp đưa ra kết quả chính xác và đáng tin cậy. Các kết quả này cung cấp cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ và thu thuế TNCN.

3.1. Nghiên Cứu Định Tính Tìm Hiểu Các Yếu Tố Tiềm Năng 58 ký tự

Nghiên cứu định tính sử dụng các phương pháp như phỏng vấn, thảo luận nhóm để thu thập thông tin và xác định các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kiểm soát nội bộ.Tác giả dùng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp bao gồm cả định tính và định lượng, cụ thể: Phương pháp nghiên cứu định tính: bằng việc thực hiện các phương pháp nghiên cứu cụ thể như phương pháp nghiên cứu tài liệu, tổng hợp, phân tích, so sánh, lấy ý kiến chuyên gia, thống kê mô tả để tổng quát hóa cơ sở lý thuyết về hệ thống kiểm soát nội bộ và tổng quan các nghiên cứu trước, xác định sơ bộ các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB đến công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế tại TPHCM hiện nay.

3.2. Nghiên Cứu Định Lượng Đo Lường Mức Độ Ảnh Hưởng 53 ký tự

Nghiên cứu định lượng sử dụng các công cụ thống kê để đo lường mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến hiệu quả kiểm soát nội bộ.Phương pháp nghiên cứu định lượng: Xây dựng bảng câu hỏi khảo sát các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB đến công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế tại TPHCM. Sau đó tiến hành khảo sát các cán bộ công chức và nhân viên tại các Chi cục thuế trên địa bàn TPHCM, xác định số lượng mẫu và tiến hành các bước phân tích.

IV. 5 Yếu Tố Quyết Định Kiểm Soát Thuế TNCN Tại TP

Kết quả nghiên cứu cho thấy có 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế ở TP.HCM. Đó là môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và giám sát. Tất cả 5 yếu tố này đều có quan hệ đồng biến với tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ. Dựa trên kết quả này, có thể đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ và thu thuế TNCN.

4.1. Môi Trường Kiểm Soát Nền Tảng Vững Chắc 41 ký tự

Môi trường kiểm soát bao gồm các yếu tố như đạo đức, năng lực và sự cam kết của cán bộ thuế, tạo nền tảng cho một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.Kết quả nghiên cứu cho thấy có 5 nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB trong công tác thu thuế thu nhập cá nhân tại các Chi cục thuế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, bao gồm: Môi trường kiểm soát; đánh giá rủi ro; hoạt động kiểm soát; thông tin và truyền thông; giám sát. Tất cả 5 nhân tố này đều có quan hệ đồng biến với tính hữu hiệu của hệ thống KSNB trong công tác thu thuế thu nhập cá nhân tại các Chi cục thuế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

4.2. Đánh Giá Rủi Ro Xác Định Nguy Cơ Tiềm Ẩn 46 ký tự

Việc đánh giá rủi ro giúp xác định các nguy cơ tiềm ẩn trong quá trình thu thuế TNCN, từ đó có biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu tác động tiêu cực. Môi trường kiểm soát bao gồm các yếu tố như đạo đức, năng lực và sự cam kết của cán bộ thuế, tạo nền tảng cho một hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.

4.3. Hoạt Động Kiểm Soát Đảm Bảo Tuân Thủ Quy Định 51 ký tự

Các hoạt động kiểm soát như kiểm tra, giám sát và phê duyệt giúp đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật và quy trình nghiệp vụ trong thu thuế TNCN. Các hoạt động kiểm soát như kiểm tra, giám sát và phê duyệt giúp đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật và quy trình nghiệp vụ trong thu thuế TNCN.

V. Hàm Ý Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Soát Thuế TNCN 58 ký tự

Từ kết quả nghiên cứu, có thể đề xuất các hàm ý chính sách để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN. Các giải pháp bao gồm tăng cường đào tạo cán bộ thuế, cải thiện quy trình nghiệp vụ, và ứng dụng công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả thu thuế TNCN và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách.

5.1. Tăng Cường Đào Tạo và Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Thuế 59 ký tự

Đội ngũ cán bộ thuế có trình độ chuyên môn cao và đạo đức nghề nghiệp tốt là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả kiểm soát nội bộ. Tăng cường đào tạo nghiệp vụ, cập nhật kiến thức pháp luật và bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ thuế.

5.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Vào Quản Lý Thuế TNCN 58 ký tự

Ứng dụng công nghệ thông tin giúp tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý thuế hiện đại, kết nối dữ liệu giữa các bộ phận và cơ quan liên quan.

5.3. Tăng Cường Tuyên Truyền Hỗ Trợ và Xử Lý Vi Phạm 52 ký tự

Công tác tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để răn đe và đảm bảo công bằng.Tăng cường công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

VI. Tương Lai Phát Triển Kiểm Soát Nội Bộ Thuế TNCN 47 ký tự

Trong tương lai, việc phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN cần tiếp tục được chú trọng và hoàn thiện. Cần có các nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp hiệu quả, đồng thời cập nhật và áp dụng các chuẩn mực quốc tế. Việc này góp phần xây dựng một hệ thống quản lý thuế minh bạch, hiệu quả và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

6.1. Tiếp Tục Nghiên Cứu và Đánh Giá Các Yếu Tố Ảnh Hưởng 59 ký tự

Nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát nội bộ và đề xuất các giải pháp cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế. Nghiên cứu sẽ giúp lãnh đạo các cấp tại các Chi cục thuế trên địa bàn TP.HCM, các công chức thuế làm công tác KSNB trong thu thuế TNCN quan tâm hơn đến các nhân tố đến tính hữu hiệu của HTKSNB trong công tác thu thuế TNCN để vận hành có hiệu quả HTKSNB trong công tác thu thuế TNCN nhằm góp phần chống thất thu thuế TNCN.

6.2. Cập Nhật và Áp Dụng Các Chuẩn Mực Quốc Tế Về Kiểm Soát 60 ký tự

Tham khảo và áp dụng các chuẩn mực quốc tế về kiểm soát nội bộ để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Tham khảo và áp dụng các chuẩn mực quốc tế về kiểm soát nội bộ để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là một trong những nguồn thu quan trọng của ngân sách Nhà nước, đóng vai trò thiết yếu trong việc điều tiết thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội. Tại Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), công tác thu thuế TNCN được thực hiện bởi các Chi cục thuế địa phương, tuy nhiên, theo báo cáo của Cục Thuế TPHCM năm 2020, công tác kiểm soát nội bộ (KSNB) trong thu thuế TNCN còn nhiều hạn chế, như tình trạng nợ đọng thuế, cá nhân không kê khai hoặc kê khai không đúng quy định, dẫn đến thất thu ngân sách. Trong năm 2019, các Chi cục thuế tại TPHCM đã kiểm tra 103 tổ chức, cá nhân và truy thu hàng tỷ đồng thuế TNCN do không kê khai đúng quy định, đồng thời chỉ có khoảng 56 tổ chức, cá nhân tự giác kê khai bổ sung thuế TNCN trong lĩnh vực kinh doanh trên mạng.

Trước thực trạng này, nghiên cứu nhằm mục tiêu nhận diện và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ đến tính hữu hiệu của công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế trên địa bàn TPHCM. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các Chi cục thuế tại TPHCM, khảo sát trong khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần chống thất thu thuế TNCN, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong lĩnh vực thuế tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) theo hướng dẫn của INTOSAI (2013), trong đó HTKSNB bao gồm năm thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.

• Môi trường kiểm soát: phản ánh văn hóa tổ chức, giá trị đạo đức, năng lực nhân viên, triết lý quản lý, cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự.
• Đánh giá rủi ro: quá trình nhận diện, phân tích và xử lý các rủi ro có thể ảnh hưởng đến mục tiêu thu thuế.
• Hoạt động kiểm soát: các chính sách, thủ tục nhằm đảm bảo thực hiện đúng chỉ đạo, phân quyền, kiểm soát tài sản và nghiệp vụ.
• Thông tin và truyền thông: đảm bảo thông tin được truyền đạt đầy đủ, kịp thời, chính xác và bảo mật trong toàn tổ chức.
• Giám sát: quá trình theo dõi, đánh giá và điều chỉnh hoạt động kiểm soát để duy trì tính hiệu quả.

Ngoài ra, nghiên cứu ứng dụng Lý thuyết thông tin hữu ích để đánh giá vai trò của thông tin trong HTKSNB và Lý thuyết lập quy nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định pháp luật trong công tác thu thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo ngành thuế, văn bản pháp luật và các nghiên cứu trước đây. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng hỏi với các cán bộ, công chức, nhân viên tại các Chi cục thuế trên địa bàn TPHCM trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2020.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát gồm các cán bộ thuế tại nhiều Chi cục thuế khác nhau trên địa bàn TPHCM, đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ hệ thống thuế tại địa phương.

• Phương pháp phân tích:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định các nhóm nhân tố ảnh hưởng.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ tác động của từng nhân tố đến tính hữu hiệu của HTKSNB trong công tác thu thuế TNCN.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng 6 tháng, từ tháng 9/2020 đến tháng 3/2021, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Năm nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB: Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát đều có quan hệ đồng biến tích cực với tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế TPHCM.

2. Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố: Kết quả hồi quy tuyến tính bội cho thấy thông tin và truyền thông có hệ số tác động cao nhất, tiếp theo là giám sát, hoạt động kiểm soát, môi trường kiểm soát và cuối cùng là đánh giá rủi ro. Cụ thể, hệ số beta của thông tin và truyền thông đạt khoảng 0.38, cho thấy khi cải thiện yếu tố này 1% sẽ làm tăng tính hữu hiệu của HTKSNB lên 0.38%.

3. Độ tin cậy thang đo: Các thang đo nhân tố đều đạt hệ số Cronbach’s Alpha trên 0.7, đảm bảo độ tin cậy cao cho các biến nghiên cứu.

4. So sánh với các nghiên cứu trước: Kết quả tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, như nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Huyền (2015) và Yuniati & Ladewi (2017), đều xác nhận vai trò quan trọng của năm nhân tố trên trong việc nâng cao hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân khiến thông tin và truyền thông có ảnh hưởng mạnh nhất là do tính kịp thời, chính xác và đầy đủ của thông tin giúp các cán bộ thuế nắm bắt được tình hình, từ đó ra quyết định và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh trong công tác thu thuế. Việc truyền thông hiệu quả cũng góp phần nâng cao ý thức tuân thủ của người nộp thuế.

Giám sát đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và cải tiến liên tục hệ thống kiểm soát, giúp phát hiện sớm các sai phạm và điều chỉnh kịp thời, từ đó giảm thiểu rủi ro thất thu thuế.

Hoạt động kiểm soát và môi trường kiểm soát tạo nền tảng vững chắc cho việc thực thi các quy trình, phân quyền và trách nhiệm rõ ràng, đảm bảo tính kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp trong tổ chức.

Mặc dù đánh giá rủi ro có mức độ ảnh hưởng thấp hơn, nhưng đây vẫn là yếu tố không thể thiếu để nhận diện và xử lý các rủi ro tiềm ẩn trong công tác thu thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện hệ số beta của từng nhân tố, hoặc bảng tổng hợp kết quả phân tích hồi quy để minh họa mức độ ảnh hưởng cụ thể.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hệ thống thông tin và truyền thông: Xây dựng và hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin, đảm bảo thông tin thuế được cập nhật kịp thời, chính xác và minh bạch. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế TPHCM và các Chi cục thuế. Thời gian: 12 tháng.

2. Nâng cao hiệu quả giám sát nội bộ: Thiết lập các quy trình giám sát định kỳ và đột xuất, tăng cường đào tạo cán bộ giám sát để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục thuế. Thời gian: 6-9 tháng.

3. Cải thiện môi trường kiểm soát: Xây dựng văn hóa tổ chức dựa trên đạo đức nghề nghiệp, tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ thuế, đồng thời hoàn thiện cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự phù hợp. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Cục Thuế TPHCM. Thời gian: 12 tháng.

4. Tăng cường hoạt động kiểm soát: Rà soát, cập nhật các quy trình, thủ tục kiểm soát nội bộ, phân quyền rõ ràng và kiểm soát chặt chẽ các nghiệp vụ thu thuế. Chủ thể thực hiện: Các phòng ban chức năng tại Chi cục thuế. Thời gian: 9 tháng.

5. Đẩy mạnh đánh giá rủi ro: Xây dựng hệ thống nhận diện và đánh giá rủi ro toàn diện, áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu để dự báo và xử lý rủi ro hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Phòng Kiểm soát nội bộ và Phòng Phân tích dữ liệu. Thời gian: 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Lãnh đạo các Chi cục thuế và Cục Thuế TPHCM: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ, từ đó điều chỉnh chính sách và quy trình quản lý thuế phù hợp.

2. Cán bộ, công chức ngành thuế: Nâng cao nhận thức về vai trò của từng thành phần trong hệ thống kiểm soát nội bộ, áp dụng hiệu quả trong công tác thu thuế TNCN.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán, quản lý thuế: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về HTKSNB trong lĩnh vực thuế, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

4. Các cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Hỗ trợ xây dựng các chính sách hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao hiệu quả quản lý thuế và chống thất thu ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

1. Hệ thống kiểm soát nội bộ là gì và tại sao nó quan trọng trong công tác thu thuế TNCN?
   HTKSNB là tập hợp các chính sách, quy trình và thủ tục nhằm đảm bảo hoạt động thu thuế được thực hiện chính xác, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Nó giúp giảm thiểu rủi ro thất thu, gian lận và nâng cao tính minh bạch trong quản lý thuế.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tính hữu hiệu của HTKSNB trong thu thuế TNCN?
   Thông tin và truyền thông được xác định là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là giám sát và hoạt động kiểm soát. Các yếu tố này đảm bảo thông tin kịp thời, giám sát chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả các quy trình thu thuế.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích định tính và định lượng, trong đó phân tích hồi quy tuyến tính bội được áp dụng để xác định mức độ tác động của từng nhân tố.

4. Làm thế nào để cải thiện môi trường kiểm soát trong các Chi cục thuế?
   Cải thiện môi trường kiểm soát bao gồm nâng cao đạo đức nghề nghiệp, đào tạo cán bộ, xây dựng cơ cấu tổ chức hợp lý và chính sách nhân sự phù hợp nhằm tạo nền tảng vững chắc cho hệ thống kiểm soát nội bộ.

5. Tại sao đánh giá rủi ro lại có mức độ ảnh hưởng thấp hơn các nhân tố khác?
   Đánh giá rủi ro là bước nền tảng nhưng thường mang tính định tính và phụ thuộc vào năng lực nhận diện của cán bộ. Do đó, mức độ ảnh hưởng trực tiếp đến tính hữu hiệu của HTKSNB có thể thấp hơn so với các yếu tố như thông tin và giám sát, vốn có tác động trực tiếp và rõ ràng hơn.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định năm nhân tố chính ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong công tác thu thuế TNCN tại các Chi cục thuế TPHCM: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.
• Thông tin và truyền thông là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả thu thuế.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các cơ quan thuế điều chỉnh và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần chống thất thu thuế TNCN.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường từng thành phần của HTKSNB, với lộ trình thực hiện từ 6 đến 12 tháng.
• Khuyến nghị các cấp lãnh đạo, cán bộ thuế và nhà nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá và phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ phù hợp với bối cảnh thực tiễn.

Hành động tiếp theo: Các Chi cục thuế cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức cho cán bộ thuế về vai trò của HTKSNB. Các nhà nghiên cứu có thể mở rộng nghiên cứu sang các loại thuế khác để hoàn thiện hệ thống quản lý thuế toàn diện hơn.