Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2016 đến 2020, công tác quản lý thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ tiền công, tiền lương tại các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn quận Lê Chân, Hải Phòng đã có nhiều chuyển biến tích cực. Theo số liệu thống kê, tổng số doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn tăng từ 671 doanh nghiệp năm 2016 lên 892 doanh nghiệp năm 2020, trong đó doanh nghiệp đang hoạt động tăng từ 211 lên 365. Thuế TNCN từ tiền công, tiền lương đóng góp ngày càng lớn vào ngân sách nhà nước (NSNN), phản ánh vai trò quan trọng của lĩnh vực xây dựng trong phát triển kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, công tác quản lý thuế TNCN tại các doanh nghiệp xây dựng vẫn còn nhiều tồn tại như việc kiểm soát khấu trừ thuế tại nguồn chưa chặt chẽ, khó khăn trong quản lý lao động thời vụ, lao động không ký hợp đồng, và tình trạng kê khai không trung thực gây thất thu thuế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý thuế TNCN từ tiền công, tiền lương tại các doanh nghiệp xây dựng thuộc Chi cục Thuế Khu vực Lê Chân – Dương Kinh, đồng thời đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả quản lý thuế, góp phần nâng cao nguồn thu NSNN.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn quận Lê Chân trong giai đoạn 2016-2020. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp hoàn thiện công tác quản lý thuế tại địa phương mà còn cung cấp cơ sở tham khảo cho các cơ quan thuế khác trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN từ tiền công, tiền lương, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng với đặc thù lao động đa dạng và phức tạp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Nhấn mạnh vai trò của tổ chức bộ máy quản lý thuế, quy trình quản lý thuế TNCN từ tiền công, tiền lương, bao gồm đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, kiểm tra, quyết toán và quản lý nợ thuế.
  • Mô hình tuân thủ thuế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý thức và hành vi tuân thủ thuế của người nộp thuế, bao gồm yếu tố môi trường vĩ mô, chính sách thuế, năng lực quản lý của cơ quan thuế và đặc điểm người nộp thuế.
  • Khái niệm chính: Thuế thu nhập cá nhân, thuế TNCN từ tiền công, tiền lương, đối tượng chịu thuế, thu nhập chịu thuế, thuế suất lũy tiến từng phần, quản lý thuế tại nguồn, giảm trừ gia cảnh, và các biện pháp cưỡng chế thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý thuế TNCN từ tiền công, tiền lương tại các doanh nghiệp xây dựng. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ hệ thống quản lý thuế tập trung TMS, báo cáo của Chi cục Thuế Khu vực Lê Chân – Dương Kinh, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu tham khảo chuyên ngành.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào toàn bộ các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn quận Lê Chân, với số lượng doanh nghiệp hoạt động khoảng 365 đơn vị năm 2020, cùng các cá nhân có thu nhập từ tiền công, tiền lương trong các doanh nghiệp này.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá số liệu thuế, phân tích so sánh các chỉ tiêu qua các năm, đồng thời áp dụng phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý thuế.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng doanh nghiệp xây dựng và người nộp thuế: Số doanh nghiệp xây dựng tăng từ 671 năm 2016 lên 892 năm 2020, doanh nghiệp hoạt động tăng từ 211 lên 365, tạo áp lực lớn cho công tác quản lý thuế TNCN. Số lượng cán bộ công chức thuế giảm dần do tinh giản biên chế, gây khó khăn trong quản lý.

  2. Công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế được đẩy mạnh: Số buổi tuyên truyền chính sách thuế tăng từ 5 buổi năm 2016 lên 25 buổi năm 2020; số tin nhắn SMS gửi đến người nộp thuế đạt trên 5.000 tin nhắn mỗi năm. Hỗ trợ giải đáp vướng mắc qua điện thoại và mạng xã hội cũng tăng mạnh, góp phần nâng cao nhận thức và tuân thủ thuế.

  3. Tình trạng cấp mã số thuế cá nhân được cải thiện nhưng vẫn còn tồn tại: Lượng cấp mới mã số thuế cá nhân tăng đột biến từ năm 2018, ổn định năm 2020, tuy nhiên vẫn còn tình trạng một người có nhiều mã số thuế do quản lý chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến việc kiểm soát thuế.

  4. Khó khăn trong quản lý kê khai và khấu trừ thuế tại nguồn: Việc khấu trừ thuế 10% hoặc 20% trên các khoản thu nhập phát sinh từng lần chưa được thực hiện triệt để, đặc biệt với lao động thời vụ, lao động không ký hợp đồng. Tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện kê khai và nộp hồ sơ khai thuế đầy đủ còn thấp, dẫn đến thất thu thuế TNCN.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do đặc thù lao động ngành xây dựng với lực lượng lao động đa dạng, nhiều lao động thời vụ, không ổn định, trình độ thấp và khó kiểm soát. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật thuế còn phức tạp, chưa đồng bộ, đặc biệt là quy định về khấu trừ thuế và giảm trừ gia cảnh chưa chặt chẽ. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế đã có tiến bộ nhưng chưa đồng bộ và toàn diện.

So sánh với kinh nghiệm của Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh và TP. Hạ Long, các địa phương này đã áp dụng hiệu quả các biện pháp như tăng cường tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm tra thuế chuyên sâu, giúp nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng các biện pháp tương tự tại Lê Chân sẽ góp phần giảm thiểu thất thu, nâng cao nguồn thu NSNN.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số doanh nghiệp xây dựng, bảng thống kê số buổi tuyên truyền và số lượng mã số thuế cấp mới qua các năm, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ kê khai và nộp thuế đầy đủ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Đẩy mạnh đa dạng hóa hình thức tuyên truyền qua mạng xã hội, email, SMS và tổ chức hội nghị đối thoại thường xuyên. Mục tiêu nâng tỷ lệ người nộp thuế hiểu và thực hiện đúng quy định lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế Khu vực Lê Chân – Dương Kinh phối hợp với các ban ngành địa phương.

  2. Hoàn thiện quy trình cấp mã số thuế và quản lý thông tin người nộp thuế: Áp dụng hệ thống quản lý mã số thuế tập trung, đồng bộ với cơ sở dữ liệu dân cư để tránh trùng lặp và sai sót. Mục tiêu giảm 80% trường hợp cấp mã số thuế trùng trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế phối hợp với Sở Tư pháp và Cơ quan công an.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về kê khai, khấu trừ thuế tại nguồn: Thiết lập các chuyên đề kiểm tra thuế tại các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt với lao động thời vụ và hợp đồng ngắn hạn. Mục tiêu truy thu và xử lý ít nhất 70% các trường hợp vi phạm trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với các đội kiểm tra thuế.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Nâng cấp hệ thống phần mềm quản lý thuế, tích hợp dữ liệu thanh toán qua ngân hàng, bảo hiểm xã hội để giám sát thu nhập và nghĩa vụ thuế. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong vòng 3 năm, giảm thời gian xử lý hồ sơ thuế xuống dưới 5 ngày làm việc. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế và Chi cục Thuế.

  5. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ thuế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chính sách thuế, kỹ năng kiểm tra, xử lý vi phạm và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu 100% cán bộ công chức thuế được đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công chức ngành thuế: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về đặc thù quản lý thuế TNCN trong lĩnh vực xây dựng, từ đó áp dụng hiệu quả các biện pháp quản lý và kiểm tra thuế.

  2. Lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp xây dựng: Hiểu rõ các quy định về thuế TNCN, trách nhiệm kê khai, nộp thuế và các biện pháp hỗ trợ từ cơ quan thuế, giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế TNCN, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, phối hợp với cơ quan thuế trong công tác quản lý thuế, góp phần nâng cao hiệu quả thu ngân sách và phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thuế TNCN từ tiền công, tiền lương tại doanh nghiệp xây dựng lại khó khăn?
    Do đặc thù lao động đa dạng, nhiều lao động thời vụ, không ký hợp đồng lao động, trình độ thấp và di chuyển nhiều, khiến việc kiểm soát thu nhập và khấu trừ thuế tại nguồn gặp nhiều khó khăn.

  2. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN tại các doanh nghiệp xây dựng?
    Tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy trình cấp mã số thuế, kiểm tra thuế chuyên sâu, ứng dụng công nghệ thông tin và đào tạo cán bộ thuế là những biện pháp thiết thực và hiệu quả.

  3. Làm thế nào để giảm tình trạng một người có nhiều mã số thuế?
    Áp dụng hệ thống quản lý mã số thuế tập trung, liên kết với cơ sở dữ liệu dân cư và các cơ quan liên quan để xác minh thông tin, tránh cấp trùng và sai sót.

  4. Công nghệ thông tin hỗ trợ công tác quản lý thuế như thế nào?
    Hệ thống phần mềm quản lý thuế giúp tự động hóa quy trình đăng ký, kê khai, nộp thuế, kiểm tra và quyết toán, đồng thời tích hợp dữ liệu thanh toán qua ngân hàng để giám sát thu nhập chính xác và kịp thời.

  5. Tại sao công tác tuyên truyền lại quan trọng trong quản lý thuế TNCN?
    Tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức, hiểu biết và ý thức tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế, giảm thiểu vi phạm và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Thuế TNCN từ tiền công, tiền lương tại các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn quận Lê Chân có vai trò quan trọng trong nguồn thu NSNN, với số lượng doanh nghiệp và người nộp thuế tăng liên tục trong giai đoạn 2016-2020.
  • Công tác quản lý thuế còn nhiều khó khăn do đặc thù lao động ngành xây dựng và hạn chế trong quy trình quản lý, dẫn đến tình trạng thất thu thuế và vi phạm pháp luật thuế.
  • Các biện pháp tăng cường quản lý bao gồm đẩy mạnh tuyên truyền, hoàn thiện quy trình cấp mã số thuế, kiểm tra thuế chuyên sâu, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ thuế.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương khác như TP. Hồ Chí Minh và TP. Hạ Long cho thấy hiệu quả của việc phối hợp đồng bộ các giải pháp quản lý thuế.
  • Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách và áp dụng công nghệ hiện đại là bước đi cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN trong lĩnh vực xây dựng, góp phần phát triển kinh tế địa phương và đảm bảo công bằng xã hội.

Hành động tiếp theo: Cơ quan thuế và các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các doanh nghiệp xây dựng chủ động hợp tác, tuân thủ pháp luật thuế nhằm phát triển bền vững.