Pháp Luật Về Thuế Thu Nhập Cá Nhân Đối Với Hoạt Động Mua Bán Qua Mạng Xã Hội

• Tác giả: Nguyễn Đức Hoàng
• Người hướng dẫn: TS. Trần Thăng Long
• Trường học: Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Luật Kinh tế
• Đề tài: Pháp Luật Về Thuế Thu Nhập Cá Nhân Đối Với Mua Bán Qua Mạng Xã Hội
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG MUA BÁN QUA MẠNG XÃ HỘI
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm của việc áp dụng thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 1.2. Khái niệm, đặc điểm thuế thu nhập cá nhân
• 1.3. Khái niệm và đặc điểm hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 1.4. Quy định pháp luật về mua bán qua mạng xã hội
• 1.5. Sự cần thiết của việc điều chỉnh pháp luật thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 1.6. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 1.7. Kinh nghiệm của một số quốc gia về công tác thu thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH, THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG MUA BÁN QUA MẠNG XÃ HỘI VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
• 2.1. Thực trạng pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 2.2. Thực tiễn áp dụng thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 2.3. Kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội tại Việt Nam
• 2.3.1. Một số kiến nghị về mặt quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• 2.3.2. Một số kiến nghị về công tác quản lý thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• KẾT LUẬN LUẬN VĂN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Pháp Luật Về Thuế TNCN Mua Bán Online 55 ký tự

Mua bán qua mạng xã hội đã trở thành xu hướng tất yếu, thu hút đông đảo cá nhân và doanh nghiệp tham gia. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này đặt ra nhiều thách thức trong quản lý thuế, đặc biệt là thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Các quy định hiện hành có dấu hiệu lạc hậu, gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc kiểm soát nguồn thu và xác định căn cứ tính thuế, dẫn đến nguy cơ thất thu ngân sách nhà nước. Theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, cá nhân kinh doanh online, không phân biệt hình thức, đều phải chịu thuế GTGT và thuế TNCN nếu doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên. Tuy nhiên, việc kiểm soát giao dịch online còn nhiều hạn chế do tính chất ảo, dễ xóa bỏ thông tin và giao dịch diễn ra nhanh chóng, thậm chí xuyên biên giới. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích pháp luật về thuế TNCN đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội, nhằm làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện.

1.1. Định Nghĩa Thuế TNCN Đặc Điểm Mua Bán Online

Thuế thu nhập cá nhân là một loại thuế trực thu, đánh vào thu nhập chịu thuế của cá nhân sau khi đã trừ các khoản giảm trừ theo quy định của pháp luật. Đặc điểm của mua bán qua mạng xã hội là tính tiện lợi, linh hoạt, không giới hạn về không gian và thời gian, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về gian lận, trốn thuế. Hoạt động mua bán qua mạng xã hội đang diễn ra rất phổ biến tại Việt Nam thông qua các nền tảng như Facebook, Shopee, Lazada, và Tiktok Shop. Theo tài liệu nghiên cứu, các giao dịch qua mạng xã hội mang đặc điểm là ảo, khó kiểm chứng thông tin nhận dạng, dễ dàng xoá bỏ thay đổi nên cơ quan quản lý thuế rất khó khăn trong việc nắm bắt các giao dịch. Do đó, hiểu rõ định nghĩa và đặc điểm của cả hai đối tượng này là yếu tố then chốt để áp dụng pháp luật về thuế TNCN một cách hiệu quả. Cần phải có một hệ thống quản lý thuế hiệu quả để giảm thiểu tối đa tình trạng trốn thuế gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

1.2. Sự Cần Thiết Điều Chỉnh Pháp Luật Thuế TNCN

Sự phát triển vượt bậc của thương mại điện tử và kinh doanh online đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc điều chỉnh pháp luật thuế TNCN. Các quy định hiện hành chưa theo kịp tốc độ thay đổi của thị trường, tạo ra kẽ hở cho các hành vi trốn thuế và gây bất bình đẳng giữa người kinh doanh truyền thống và người kinh doanh online. Cần phải có một hệ thống pháp luật linh hoạt, minh bạch và dễ thực thi, đồng thời phải đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong việc thu thuế TNCN từ hoạt động mua bán qua mạng xã hội. Theo Bùi Văn Hưng, cần tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận của pháp luật về thuế đối với loại hình kinh doanh trực tuyến. Việc điều chỉnh pháp luật phải dựa trên cơ sở phân tích kỹ lưỡng các đặc điểm và rủi ro của hoạt động mua bán qua mạng xã hội, cũng như kinh nghiệm của các quốc gia khác trong việc quản lý thuế đối với lĩnh vực này.

II. Thách Thức Quản Lý Thuế TNCN Kinh Doanh Online 58 ký tự

Quản lý thuế TNCN đối với hoạt động kinh doanh online đặt ra nhiều thách thức lớn đối với cơ quan quản lý thuế. Việc xác định doanh thu, chi phí và thu nhập chịu thuế của người bán hàng online gặp nhiều khó khăn do thiếu thông tin, chứng từ và sự phức tạp của các giao dịch điện tử. Hơn nữa, nhiều người bán hàng online chưa nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ thuế của mình, hoặc cố tình trốn thuế bằng cách khai báo không trung thực hoặc sử dụng các phương thức thanh toán không chính thức. Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Thuỳ Dung, cơ quan quản lý thuế không có khả năng kiểm soát thu nhập cá nhân. Ngoài ra, sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội cũng tạo ra nhiều khó khăn trong việc theo dõi và kiểm soát hoạt động kinh doanh online. Do đó, cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả để giải quyết các thách thức này, nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế TNCN từ hoạt động mua bán qua mạng xã hội.

2.1. Khó Khăn Kiểm Soát Doanh Thu Bán Hàng trên Facebook

Việc kiểm soát doanh thu của người bán hàng trên Facebook là một trong những thách thức lớn nhất trong quản lý thuế TNCN. Các giao dịch trên Facebook thường không được ghi nhận đầy đủ, hoặc được thực hiện thông qua các kênh thanh toán không chính thức, gây khó khăn cho việc xác định chính xác doanh thu thực tế. Thêm vào đó, nhiều người bán hàng trên Facebook không đăng ký kinh doanh hoặc không kê khai thuế, khiến cho việc quản lý thuế trở nên khó khăn hơn. Do vậy, cơ quan quản lý thuế cần tăng cường phối hợp với các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội để thu thập thông tin về hoạt động kinh doanh online, đồng thời áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát chặt chẽ để phát hiện và xử lý các hành vi trốn thuế. Cần chú trọng nâng cao nhận thức của người bán hàng online về nghĩa vụ thuế của mình, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để họ kê khai và nộp thuế một cách dễ dàng.

2.2. Rủi Ro Trốn Thuế TNCN Trên Các Sàn Shopee Lazada

Tương tự như Facebook, các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về trốn thuế TNCN. Mặc dù các sàn này có hệ thống theo dõi giao dịch, nhưng người bán hàng vẫn có thể khai báo không trung thực hoặc sử dụng các chiêu trò để giảm thiểu số thuế phải nộp. Ngoài ra, nhiều người bán hàng trên các sàn này không đăng ký kinh doanh hoặc sử dụng nhiều tài khoản khác nhau để trốn thuế. Do đó, cơ quan quản lý thuế cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của người bán hàng trên các sàn thương mại điện tử, đồng thời phối hợp với các sàn này để chia sẻ thông tin và phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật thuế. Cần thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cơ quan thuế, các sàn thương mại điện tử và các cơ quan chức năng khác để đảm bảo quản lý thuế TNCN một cách toàn diện.

III. Cách Tính Kê Khai Thuế TNCN Bán Hàng Online 59 ký tự

Để thực hiện nghĩa vụ nộp thuế TNCN khi bán hàng online, người bán cần nắm rõ cách tính và kê khai thuế theo quy định của pháp luật. Hiện nay, có hai phương pháp tính thuế chính: tính thuế theo phương pháp kê khai và tính thuế theo phương pháp khoán. Đối với phương pháp kê khai, người bán cần phải kê khai đầy đủ doanh thu, chi phí và thu nhập chịu thuế, đồng thời phải có đầy đủ chứng từ, hóa đơn để chứng minh. Đối với phương pháp khoán, cơ quan thuế sẽ ấn định một mức doanh thu và thu nhập chịu thuế dựa trên quy mô và loại hình kinh doanh. Theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, người kinh doanh không phân biệt hình thức kinh doanh theo truyền thống hay kinh doanh qua mạng xã hội, người livestream bán hàng trên nền tảng mạng xã hội, đều thuộc diện chịu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân nếu có phát sinh doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên. Việc kê khai thuế có thể thực hiện trực tuyến thông qua Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế, hoặc trực tiếp tại cơ quan thuế.

3.1. Hướng Dẫn Chi Tiết Tính Thuế TNCN Theo Phương Pháp Kê Khai

Phương pháp kê khai áp dụng cho người có đầy đủ hồ sơ, chứng từ. Cần xác định doanh thu chịu thuế, các khoản giảm trừ (nếu có) và thuế suất áp dụng. Doanh thu chịu thuế là toàn bộ tiền bán hàng và cung cấp dịch vụ. Các khoản giảm trừ bao gồm giảm trừ gia cảnh, giảm trừ cho người phụ thuộc, và các khoản đóng bảo hiểm bắt buộc. Thuế suất áp dụng tùy thuộc vào mức thu nhập chịu thuế, theo biểu thuế lũy tiến từng phần. Người nộp thuế phải lập tờ khai thuế TNCN theo mẫu quy định, nộp kèm các chứng từ, hóa đơn có liên quan. Theo Lê Quang Cường, Nguyễn Kim Quyến (2013), tại nhiều quốc gia phát triển, thuế thu nhập cá nhân là thuế có tỷ trọng thu lớn nhất, là sắc thuế có tâm quan trọng lớn trong việc huy động nguồn thu cho ngân sách và thực hiện công bằng xã hội. Nên đây là một loại thuế rất quan trọng, cần có biện pháp kiểm soát và quản lý hiệu quả.

3.2. Thủ Tục Kê Khai Thuế TNCN Trực Tuyến Cho Người Bán Online

Việc kê khai thuế TNCN trực tuyến giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho người bán hàng online. Để thực hiện kê khai trực tuyến, người bán cần có tài khoản trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế. Sau khi đăng nhập, người bán chọn mục kê khai thuế TNCN, điền đầy đủ thông tin vào tờ khai, và nộp kèm các tài liệu cần thiết. Quá trình kê khai trực tuyến được hướng dẫn chi tiết trên Cổng thông tin điện tử, giúp người bán thực hiện một cách dễ dàng và chính xác. Theo Trần Vũ Hải, cần phải có biện pháp nhằm hoàn chỉnh hệ thống pháp luật về thuế thu nhập cá nhân ở nước ta để việc đóng thuế trở nên dễ dàng, thuận tiện hơn cho người nộp thuế.

IV. Trách Nhiệm Xử Phạt Vi Phạm Thuế TNCN Online 57 ký tự

Người bán hàng online có trách nhiệm kê khai và nộp thuế TNCN đầy đủ, đúng hạn theo quy định của pháp luật. Việc trốn thuế, gian lận thuế hoặc kê khai không trung thực có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy theo mức độ vi phạm. Mức phạt hành chính có thể lên đến vài lần số thuế trốn, đồng thời người vi phạm còn phải nộp đầy đủ số thuế còn thiếu vào ngân sách nhà nước. Theo quy định của pháp luật, cá nhân kinh doanh qua mạng xã hội thuộc diện điều chỉnh của pháp luật về thuế đối với cá nhân kinh doanh và phải thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật thuế hiện hành tại thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính. Do đó, người bán hàng online cần phải nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, đồng thời tìm hiểu kỹ các quy định về thuế TNCN để tránh vi phạm.

4.1. Các Hành Vi Trốn Thuế TNCN Online Phổ Biến Chế Tài

Một số hành vi trốn thuế TNCN online phổ biến bao gồm: không đăng ký kinh doanh, không kê khai thuế, kê khai doanh thu thấp hơn thực tế, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, và chuyển tiền qua các kênh không chính thức. Chế tài đối với các hành vi này rất nghiêm khắc, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo Phan Phương Nam, cần phải có những quy định pháp luật công bằng, rõ ràng để tăng tính công bằng trong pháp luật thuế thu nhập cá nhân để người nộp thuế tuân thủ theo pháp luật. Việc phát hiện và xử lý các hành vi trốn thuế không chỉ giúp tăng thu ngân sách nhà nước, mà còn tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh và công bằng.

4.2. Hướng Dẫn Tra Cứu Thông Tin Về Xử Phạt Vi Phạm Thuế

Người bán hàng online có thể tra cứu thông tin về xử phạt vi phạm thuế trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế hoặc liên hệ trực tiếp với cơ quan thuế địa phương để được tư vấn. Các văn bản pháp luật về thuế cũng quy định chi tiết về các hành vi vi phạm và mức phạt tương ứng. Việc nắm rõ các quy định này giúp người bán hàng online tránh vi phạm pháp luật và bảo vệ quyền lợi của mình. Cần có một hệ thống tra cứu thông tin dễ dàng, thuận tiện để người nộp thuế có thể tiếp cận và hiểu rõ các quy định của pháp luật thuế.

V. Kiến Nghị Hoàn Thiện Pháp Luật Thuế TNCN Online 59 ký tự

Để hoàn thiện pháp luật thuế TNCN đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội, cần có các giải pháp đồng bộ từ việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật hiện hành đến việc tăng cường quản lý thuế và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người bán hàng online. Cần phải xây dựng một hệ thống pháp luật linh hoạt, minh bạch và dễ thực thi, đồng thời phải đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong việc thu thuế TNCN từ hoạt động mua bán qua mạng xã hội. Bên cạnh đó, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý thuế, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế cho người bán hàng online.

5.1. Đề Xuất Sửa Đổi Quy Định Về Thuế Suất Khoản Giảm Trừ

Cần nghiên cứu sửa đổi các quy định về thuế suất và khoản giảm trừ để phù hợp với thực tế thu nhập của người bán hàng online. Mức thuế suất hiện hành có thể gây khó khăn cho người có thu nhập thấp, trong khi các khoản giảm trừ có thể chưa đủ để bù đắp chi phí kinh doanh. Cần phải có các chính sách thuế linh hoạt, khuyến khích người bán hàng online kê khai và nộp thuế đầy đủ. Một hệ thống chính sách phù hợp sẽ giúp tăng tính tuân thủ và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

5.2. Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thuế Chống Thất Thu

Để tăng cường quản lý thuế và chống thất thu, cần phải có các giải pháp đồng bộ như: tăng cường phối hợp giữa cơ quan thuế và các nền tảng thương mại điện tử, áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát chặt chẽ, và nâng cao năng lực cho cán bộ thuế. Cần phải xây dựng một hệ thống quản lý thuế hiệu quả, có khả năng theo dõi và kiểm soát toàn bộ hoạt động kinh doanh online. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế cho người bán hàng online, giúp họ hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình.

VI. Tương Lai Pháp Luật Thuế TNCN Trong Mua Bán Online 55 ký tự

Trong tương lai, pháp luật thuế TNCN đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội sẽ tiếp tục được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý thuế sẽ ngày càng được đẩy mạnh, giúp cơ quan thuế có thể theo dõi và kiểm soát hoạt động kinh doanh online một cách hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, vai trò của các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội trong việc thu thập và cung cấp thông tin về người bán hàng online sẽ ngày càng trở nên quan trọng. Theo Dale Pinto, thách thức của việc mua bán qua mạng xã hội tác động đến thuế thu nhập cá nhân là rất lớn, rất khó giải quyết. Tuy nhiên, với những nỗ lực của chính phủ, vẫn có thể xây dựng được pháp luật thuế hiệu quả hơn trong việc kinh doanh qua mạng xã hội.

6.1. Ứng Dụng Blockchain Vào Quản Lý Thuế TNCN Bán Hàng

Ứng dụng công nghệ blockchain vào quản lý thuế TNCN có thể mang lại nhiều lợi ích, như: tăng tính minh bạch và bảo mật của thông tin, giảm thiểu gian lận thuế, và tự động hóa quá trình kê khai và nộp thuế. Blockchain có thể giúp tạo ra một hệ thống ghi nhận giao dịch an toàn, không thể sửa đổi, giúp cơ quan thuế có thể theo dõi và kiểm soát hoạt động kinh doanh online một cách dễ dàng hơn.

6.2. Phát Triển Nền Tảng Thuế TNCN Tự Động Cho Kinh Doanh Online

Phát triển một nền tảng thuế TNCN tự động cho kinh doanh online có thể giúp giảm thiểu gánh nặng cho người bán hàng, đồng thời giúp cơ quan thuế thu thập thông tin và quản lý thuế một cách hiệu quả hơn. Nền tảng này có thể tự động tính thuế dựa trên doanh thu và chi phí, đồng thời cung cấp các công cụ hỗ trợ kê khai và nộp thuế trực tuyến. Việc phát triển một nền tảng thuế tự động sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi và minh bạch cho người bán hàng online.

## Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động mua bán qua mạng xã hội tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với hơn 72,7 triệu người sử dụng mạng xã hội, chiếm khoảng 73,3% dân số tính đến tháng 1/2024. Đây là một xu hướng kinh doanh mới, thu hút đông đảo cá nhân và doanh nghiệp tham gia. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này đã đặt ra nhiều thách thức trong việc quản lý thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội. Hiện nay, các quy định pháp luật về thuế TNCN còn lạc hậu, chưa phù hợp với đặc thù kinh doanh trực tuyến, dẫn đến tình trạng thất thu thuế, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc áp dụng pháp luật thuế TNCN đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội tại Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng từ năm 2014 đến nay, tại Việt Nam, đặc biệt là các hoạt động mua bán trên các nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook, Zalo, Instagram.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách thuế, góp phần tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu và tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch trên nền tảng mạng xã hội.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Lý thuyết thuế thu nhập cá nhân**: Thuế TNCN là sắc thuế trực thu đánh vào thu nhập thực nhận của cá nhân, có vai trò quan trọng trong huy động nguồn thu cho ngân sách và điều tiết công bằng xã hội. Thuế TNCN được xây dựng trên nguyên tắc thuế suất lũy tiến, người có thu nhập cao phải đóng thuế nhiều hơn.

- **Lý thuyết quản lý thuế trong thương mại điện tử**: Quản lý thuế trong môi trường kinh doanh trực tuyến đòi hỏi sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, và các quy định pháp luật phù hợp với đặc thù giao dịch điện tử.

- **Khái niệm mua bán qua mạng xã hội**: Hoạt động mua bán hàng hóa, dịch vụ thông qua các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, Instagram, không bao gồm sàn thương mại điện tử hay website thương mại điện tử truyền thống. Đặc điểm nổi bật là giao dịch diễn ra trên không gian mạng, không giới hạn về thời gian và địa lý.

- **Khái niệm nghĩa vụ thuế và đăng ký kinh doanh**: Đăng ký kinh doanh là thủ tục pháp lý nhằm hợp pháp hóa hoạt động kinh doanh, trong khi nghĩa vụ thuế là trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc kê khai, nộp thuế theo quy định.

### Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

- **Phân tích, tổng hợp, bình luận**: Được áp dụng để làm rõ các vấn đề lý luận về pháp luật thuế TNCN và hoạt động mua bán qua mạng xã hội.

- **Thu thập, so sánh, diễn giải**: Thu thập dữ liệu từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, số liệu thống kê và so sánh thực trạng áp dụng pháp luật thuế TNCN trong hoạt động mua bán qua mạng xã hội tại Việt Nam và một số quốc gia.

- **Phương pháp tổng hợp, quy nạp, phân tích**: Được sử dụng để đánh giá thực trạng, nhận diện các hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật.

- **Cỡ mẫu và nguồn dữ liệu**: Dữ liệu được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của cơ quan thuế, các nghiên cứu học thuật và khảo sát thực tế tại các địa phương có hoạt động mua bán qua mạng xã hội sôi động như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội.

- **Timeline nghiên cứu**: Tập trung phân tích các quy định và thực tiễn từ năm 2014 đến 2024, giai đoạn có nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách thuế và sự phát triển của thương mại điện tử.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Quy định pháp luật về thuế TNCN đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội còn nhiều bất cập**: Hiện nay, cá nhân kinh doanh qua mạng xã hội có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên phải nộp thuế TNCN và lệ phí môn bài. Tuy nhiên, việc đăng ký kinh doanh không bắt buộc đối với các cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, gây khó khăn trong quản lý và kiểm soát thuế.

2. **Thực tế thu thuế còn hạn chế, thất thu lớn**: Theo khảo sát năm 2017 tại TP. Hồ Chí Minh, có hơn 13.500 tài khoản Facebook kinh doanh, nhưng chỉ khoảng 3.000 cá nhân, tổ chức thực hiện kê khai thuế. Cơ quan thuế phát hiện hơn 575 tỷ đồng chưa kê khai, truy thu và xử phạt 19,5 tỷ đồng.

3. **Khó khăn trong việc xác định doanh thu và giao dịch thực tế**: Giao dịch qua mạng xã hội mang tính ảo, dễ thay đổi, xóa bỏ thông tin, khiến cơ quan thuế khó kiểm soát. Người bán thường không xuất hóa đơn dù giá trị giao dịch trên 200.000 đồng, người mua cũng ít lấy hóa đơn, tạo điều kiện trốn thuế.

4. **Ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp liên ngành còn hạn chế**: Mặc dù có các quy định về hóa đơn điện tử và khai thuế điện tử, nhưng việc áp dụng công nghệ trong quản lý thuế đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội chưa đồng bộ, thiếu bộ phận chuyên trách và công cụ phân tích dữ liệu hiện đại.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do pháp luật chưa có quy định riêng biệt, chặt chẽ cho hoạt động mua bán qua mạng xã hội, dẫn đến khó khăn trong việc đăng ký kinh doanh và quản lý thuế. So với các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Anh, Đức, Úc, Trung Quốc, Việt Nam còn thiếu các quy định bắt buộc các nền tảng mạng xã hội cung cấp thông tin giao dịch cho cơ quan thuế, cũng như chưa áp dụng rộng rãi công nghệ phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để phát hiện gian lận thuế.

Việc không bắt buộc đăng ký kinh doanh và khai thuế đối với cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ trên mạng xã hội tạo ra sự bất bình đẳng với các hình thức kinh doanh khác, đồng thời làm thất thu nguồn thu lớn cho ngân sách. Các vấn đề này được minh họa qua trường hợp cá nhân kinh doanh mỳ phẩm tại TP. Hồ Chí Minh với doanh thu lên đến 344 tỷ đồng trong năm 2016 nhưng chỉ bị phát hiện và truy thu thuế sau khi có tố cáo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ cá nhân kinh doanh qua mạng xã hội thực hiện kê khai thuế so với tổng số tài khoản kinh doanh, cũng như bảng thống kê số tiền thuế truy thu qua các năm để minh họa hiệu quả quản lý thuế hiện tại.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Hoàn thiện khung pháp lý riêng biệt cho hoạt động mua bán qua mạng xã hội**: Ban hành các quy định bắt buộc đăng ký cung cấp thông tin kinh doanh qua mạng xã hội, không phân biệt quy mô, nhằm tạo cơ sở dữ liệu quản lý thuế đầy đủ và minh bạch. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, Bộ Công Thương.

2. **Phát triển hệ thống thanh toán điện tử và giám sát giao dịch**: Phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước xây dựng hệ thống thanh toán quốc gia, tích hợp các tiện ích thanh toán điện tử và giám sát các giao dịch mua bán qua mạng xã hội. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước.

3. **Áp dụng công nghệ hiện đại trong quản lý thuế**: Xây dựng kho dữ liệu lớn (Big Data), ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích, phát hiện rủi ro trốn thuế, đồng thời thành lập bộ phận chuyên trách quản lý thuế thương mại điện tử. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính.

4. **Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và phối hợp liên ngành**: Thiết lập quy trình thanh tra, kiểm tra chuyên biệt cho hoạt động mua bán qua mạng xã hội, phối hợp với các ngân hàng, công ty vận chuyển để kiểm soát dòng tiền và hàng hóa. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Tổng cục Thuế, Bộ Công an, Bộ Công Thương.

5. **Nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của người kinh doanh**: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ người nộp thuế, áp dụng chatbot hỗ trợ giải đáp thắc mắc về thuế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Cơ quan thuế, các tổ chức xã hội.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cơ quan quản lý nhà nước về thuế và thương mại điện tử**: Luận văn cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội.

2. **Các nhà nghiên cứu, học viên, sinh viên ngành Luật và Kinh tế**: Tài liệu tham khảo quan trọng về pháp luật thuế TNCN, thương mại điện tử và các vấn đề pháp lý liên quan đến kinh doanh trực tuyến.

3. **Doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh trên mạng xã hội**: Hiểu rõ nghĩa vụ thuế, quy định pháp luật để thực hiện đúng và tránh rủi ro pháp lý, đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ.

4. **Các tổ chức, hiệp hội thương mại điện tử và mạng xã hội**: Tham khảo để phối hợp với cơ quan quản lý trong việc cung cấp thông tin, hỗ trợ quản lý thuế và phát triển môi trường kinh doanh minh bạch.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Cá nhân kinh doanh qua mạng xã hội có phải đăng ký kinh doanh không?**  
Theo quy định hiện hành, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, không có địa điểm cố định và doanh thu thấp không bắt buộc đăng ký kinh doanh, nhưng vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế nếu doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên.

2. **Người kinh doanh qua mạng xã hội phải nộp những loại thuế nào?**  
Người kinh doanh phải nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và lệ phí môn bài nếu doanh thu đạt ngưỡng quy định. Việc kê khai và nộp thuế phải tuân thủ theo Thông tư 40/2021/TT-BTC.

3. **Làm thế nào để cơ quan thuế kiểm soát thu nhập từ hoạt động mua bán qua mạng xã hội?**  
Cơ quan thuế phối hợp với các ngân hàng, công ty vận chuyển và các nền tảng mạng xã hội để thu thập thông tin giao dịch, áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo nhằm phát hiện các trường hợp trốn thuế.

4. **Tại sao việc thu thuế từ hoạt động mua bán qua mạng xã hội còn nhiều khó khăn?**  
Do đặc thù giao dịch ảo, dễ thay đổi, xóa bỏ thông tin, người bán không xuất hóa đơn, người mua không lấy hóa đơn, cùng với việc chưa có quy định bắt buộc các nền tảng mạng xã hội cung cấp thông tin cho cơ quan thuế.

5. **Có giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với hoạt động này?**  
Hoàn thiện khung pháp lý, áp dụng công nghệ hiện đại, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao nhận thức người nộp thuế và xây dựng bộ phận chuyên trách quản lý thuế thương mại điện tử là các giải pháp thiết thực.

## Kết luận

- Luật thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán qua mạng xã hội hiện còn nhiều bất cập, gây khó khăn trong quản lý và thất thu thuế.  
- Việc đăng ký kinh doanh chưa bắt buộc đối với cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ trên mạng xã hội làm giảm hiệu quả quản lý thuế.  
- Ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp liên ngành trong quản lý thuế còn hạn chế, cần được tăng cường.  
- Kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc bắt buộc các nền tảng cung cấp thông tin và áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu là yếu tố then chốt.  
- Cần sớm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý và ý thức tuân thủ pháp luật của người kinh doanh để đảm bảo nguồn thu ngân sách và môi trường kinh doanh công bằng.

**Next steps**: Triển khai các đề xuất hoàn thiện pháp luật, xây dựng hệ thống công nghệ quản lý thuế hiện đại, tổ chức đào tạo cán bộ và tuyên truyền nâng cao nhận thức người nộp thuế.

**Call to action**: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và người kinh doanh cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường kinh doanh trực tuyến minh bạch, hiệu quả và bền vững.