Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển đa dạng, thuế đóng vai trò là công cụ quản lý vĩ mô quan trọng của Nhà nước nhằm tăng thu ngân sách, điều tiết kinh tế và thúc đẩy phát triển bền vững. Trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, hộ kinh doanh cá thể chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu kinh tế địa phương, tuy nhiên nguồn thu thuế từ nhóm này chỉ chiếm khoảng 28,5% tổng thu ngân sách năm 2019. Với sự phát triển nhanh chóng của hộ kinh doanh cá thể trong giai đoạn 2017-2019, công tác quản lý thu thuế đối với nhóm này trở nên cấp thiết nhằm khai thác tối đa nguồn thu, hạn chế thất thu và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn quận Sơn Trà trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế trong 3-5 năm tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý thu thuế, từ lập dự toán, tổ chức bộ máy, tuyên truyền hỗ trợ đến kiểm tra, giám sát và xử lý nợ thuế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần tăng nguồn thu ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và quản lý kinh tế, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Thuế được hiểu là khoản đóng góp bắt buộc của cá nhân, tổ chức cho Nhà nước nhằm phục vụ lợi ích chung xã hội. Quản lý thu thuế là quá trình sử dụng các công cụ hành chính để theo dõi, kiểm soát và thu thuế đúng, đủ, kịp thời.
  • Mô hình quản lý thu thuế theo chức năng: Tổ chức bộ máy quản lý thuế được xây dựng theo chức năng chuyên môn như kê khai, kiểm tra, thu nộp, quản lý nợ và cưỡng chế thuế.
  • Khái niệm hộ kinh doanh cá thể: Theo Nghị định 43/2010/NĐ-CP, hộ kinh doanh cá thể là đơn vị kinh tế do cá nhân, nhóm người hoặc hộ gia đình làm chủ, kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng không quá 10 lao động và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế: Bao gồm hệ thống chính sách pháp luật, sự phát triển kinh tế, quy mô và mức độ tập trung của hộ kinh doanh, ý thức chấp hành pháp luật thuế, sự phối hợp giữa các cơ quan và năng lực cán bộ quản lý thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, số liệu thống kê của Chi cục Thuế quận Sơn Trà, Cục Thuế thành phố Đà Nẵng và các văn bản pháp luật liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn quận Sơn Trà với khoảng 5.500 hộ trong giai đoạn 2017-2019.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu dự toán và thực hiện thu thuế qua các năm, đánh giá hiệu quả công tác quản lý thuế dựa trên các chỉ tiêu như số lượng hộ đăng ký thuế, số thuế thu được, tỷ lệ nợ thuế và số lượng kiểm tra, xử lý vi phạm. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 với các giải pháp đề xuất có hiệu lực trong 3-5 năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Dự toán thu ngân sách từ hộ kinh doanh cá thể tăng trưởng ổn định: Giai đoạn 2017-2019, dự toán thu ngân sách từ hộ kinh doanh cá thể tăng từ 1.631 triệu đồng lên 1.980 triệu đồng, tương ứng mức tăng bình quân khoảng 20% mỗi năm. Thuế môn bài, thuế GTGT và thuế TNCN đều có mức tăng trưởng trên 15% hàng năm.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý thuế còn cồng kềnh, chưa tinh gọn: Chi cục Thuế quận Sơn Trà duy trì 40-41 cán bộ trong giai đoạn 2017-2019, trong đó chỉ có 2 cán bộ có trình độ thạc sĩ, phần lớn là đại học. Các đội thuế liên phường vừa quản lý địa bàn vừa làm báo cáo, dẫn đến phân tán nguồn lực và hiệu quả quản lý chưa cao.

  3. Tỷ lệ hộ kinh doanh đăng ký thuế và nộp thuế chưa đồng đều: Trong tổng số khoảng 5.500 hộ kinh doanh, nhiều hộ chưa đăng ký thuế hoặc tạm nghỉ kinh doanh, gây khó khăn trong việc quản lý và thu thuế đầy đủ. Tình trạng nợ thuế còn tồn tại với số tiền nợ chiếm khoảng 10-15% tổng thu ngân sách từ hộ kinh doanh.

  4. Hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ thuế chưa đa dạng và thường xuyên: Các hình thức tuyên truyền chủ yếu qua hội nghị, văn bản và truyền thông đại chúng, chưa tận dụng hiệu quả các kênh trực tuyến và tương tác trực tiếp. Điều này ảnh hưởng đến nhận thức và ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc lập dự toán thu chưa sát thực, dựa nhiều vào kết quả thu năm trước và chưa loại trừ các khoản thu vãng lai. Bộ máy quản lý thuế chưa được tinh giản, phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng, dẫn đến hiệu quả công tác quản lý chưa cao. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, quận Sơn Trà có mức độ phát triển kinh tế và số lượng hộ kinh doanh lớn nhưng chưa khai thác hết tiềm năng nguồn thu thuế.

Việc tuyên truyền, hỗ trợ thuế chưa đa dạng làm giảm hiệu quả nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dự toán thu ngân sách, bảng phân bổ cán bộ theo trình độ và biểu đồ tỷ lệ nợ thuế qua các năm để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán thu thuế: Áp dụng phương pháp dự báo dựa trên phân tích dữ liệu kinh tế - xã hội thực tế, loại trừ các khoản thu vãng lai, đảm bảo tính khách quan và khả thi. Thời gian thực hiện: hàng năm trước quý IV. Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp Phòng Tài chính – Kế hoạch.

  2. Tinh gọn tổ chức bộ máy quản lý thuế: Rà soát, sắp xếp lại cơ cấu cán bộ, phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Cục Thuế thành phố và Chi cục Thuế quận Sơn Trà.

  3. Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, hỗ trợ thuế: Tăng cường sử dụng các kênh truyền thông trực tuyến, tổ chức hội thảo, tập huấn thường xuyên, xây dựng các tài liệu hướng dẫn dễ hiểu cho hộ kinh doanh. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Chi cục Thuế, UBND các phường.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nợ thuế: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm về thuế. Thời gian: 3 năm. Chủ thể: Chi cục Thuế, phối hợp với các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế các cấp: Nắm bắt thực trạng, các khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể, từ đó áp dụng vào công tác quản lý tại địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính - thuế: Tham khảo các phân tích về dự toán thu ngân sách và các yếu tố ảnh hưởng để xây dựng chính sách phù hợp, thúc đẩy nguồn thu bền vững.

  3. Chủ hộ kinh doanh cá thể và các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ thuế, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, đồng thời tiếp cận các hỗ trợ về thủ tục hành chính thuế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về quản lý thuế, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý thu thuế tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể lại phức tạp?
    Hộ kinh doanh cá thể có quy mô nhỏ, phân tán, đa dạng ngành nghề và thường không có con dấu, hóa đơn rõ ràng. Điều này gây khó khăn trong việc kiểm soát doanh thu và thu thuế chính xác.

  2. Dự toán thu thuế được lập như thế nào?
    Dự toán dựa trên số liệu thu năm trước, tình hình kinh tế xã hội và các chính sách thuế hiện hành. Tuy nhiên, cần loại trừ các khoản thu vãng lai và điều chỉnh phù hợp với thực tế để đảm bảo tính khả thi.

  3. Các hình thức tuyên truyền thuế hiện nay có hiệu quả không?
    Hiện nay chủ yếu là tuyên truyền qua hội nghị, văn bản và truyền thông đại chúng. Hiệu quả chưa cao do chưa đa dạng và chưa tận dụng tốt các kênh trực tuyến, cần cải tiến để nâng cao nhận thức người nộp thuế.

  4. Làm thế nào để giảm nợ thuế hộ kinh doanh cá thể?
    Cần tăng cường kiểm tra, giám sát, áp dụng biện pháp cưỡng chế theo quy định, đồng thời hỗ trợ, tư vấn để người nộp thuế hiểu và thực hiện đúng nghĩa vụ.

  5. Vai trò của cán bộ quản lý thuế trong công tác này là gì?
    Cán bộ quản lý thuế có trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp tốt sẽ nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo thu đúng, thu đủ, đồng thời tạo sự công bằng và minh bạch trong thực thi pháp luật thuế.

Kết luận

  • Quản lý thu thuế hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn quận Sơn Trà có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về tổ chức bộ máy, dự toán thu và công tác tuyên truyền.
  • Dự toán thu ngân sách từ hộ kinh doanh cá thể tăng trưởng ổn định, tuy nhiên chưa sát thực và có sự điều chỉnh chủ quan.
  • Bộ máy quản lý thuế còn cồng kềnh, phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý.
  • Ý thức chấp hành pháp luật thuế của hộ kinh doanh còn hạn chế do công tác tuyên truyền chưa đa dạng và thường xuyên.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện dự toán, tinh gọn bộ máy, đa dạng hóa tuyên truyền và tăng cường kiểm tra, xử lý nợ thuế nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế trong 3-5 năm tới.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý thuế và chính quyền địa phương phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp để phát huy tối đa nguồn thu từ hộ kinh doanh cá thể, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững trên địa bàn quận Sơn Trà.