Tổng quan nghiên cứu

Thu ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc tạo lập quỹ tài chính để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, trong giai đoạn 2014-2018, công tác quản lý thu NSNN đã có những bước phát triển ổn định, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tổ chức thu phân tán, thủ tục phức tạp, phương thức thu lạc hậu và chưa khai thác hiệu quả công nghệ thông tin. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Cư Kuin trong giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan tài chính, thuế, kho bạc và các đơn vị liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại địa phương mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách trong lĩnh vực quản lý công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Xem ngân sách là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế xã hội trong quá trình phân phối và sử dụng nguồn lực.
  • Lý thuyết quản lý công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý nhà nước trong việc tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động thu ngân sách nhằm đảm bảo hiệu quả và công bằng.
  • Mô hình chu trình quản lý thu ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành dự toán, kế toán - quyết toán và kiểm tra, thanh tra thu ngân sách.
  • Các khái niệm chính: thu ngân sách nhà nước, ngân sách cấp huyện, phân cấp nguồn thu, quản lý thuế, kiểm toán ngân sách, thất thu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu ngân sách từ năm 2014 đến 2018 của huyện Cư Kuin, bao gồm các khoản thu thuế, phí, lệ phí, thu từ hoạt động kinh tế và các khoản thu khác; tài liệu pháp lý liên quan đến quản lý ngân sách; báo cáo, thống kê của các cơ quan thuế, kho bạc, tài chính địa phương.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh biến động các khoản thu theo từng năm và từng loại thuế; phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý thu ngân sách; phương pháp tổng hợp, đối chiếu số liệu để đánh giá thực trạng.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong giai đoạn 2019-2020, phân tích và đánh giá thực trạng thu ngân sách giai đoạn 2014-2018, đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu NSNN trên địa bàn huyện Cư Kuin tăng trung bình khoảng 12% mỗi năm trong giai đoạn 2014-2018, với tỷ lệ thuế thu nhập cá nhân và thuế doanh nghiệp chiếm khoảng 45% tổng thu.
  2. Cơ cấu nguồn thu đa dạng nhưng chưa tối ưu: Thuế và phí chiếm khoảng 70% tổng thu, trong đó thuế công thương nghiệp ngoài quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 35%. Các khoản thu từ đất đai và lệ phí trước bạ chiếm khoảng 15%, còn lại là các khoản thu khác.
  3. Tình trạng thất thu và nợ thuế còn tồn tại: Tỷ lệ nợ thuế chiếm khoảng 8% tổng số thu ngân sách hàng năm, chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh cá thể. Công tác thu hồi nợ và chống thất thu chưa đạt hiệu quả cao.
  4. Quản lý thu ngân sách còn nhiều hạn chế: Việc phân công, phối hợp giữa các cơ quan thu ngân sách chưa đồng bộ, thủ tục hành chính còn phức tạp, chưa ứng dụng rộng rãi công nghệ thông tin trong quản lý thuế và thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của huyện còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến khả năng phát triển sản xuất kinh doanh và nghĩa vụ thuế của người dân. Về chủ quan, công tác dự báo nguồn thu chưa chính xác, công tác phối hợp giữa các cơ quan thuế, tài chính và kho bạc chưa hiệu quả, dẫn đến tình trạng thất thu và nợ thuế kéo dài. So sánh với các huyện lân cận như Krông Pắk và Cư Jút, huyện Cư Kuin có mức tăng trưởng thu ngân sách thấp hơn khoảng 3-5%, do đó cần học hỏi các biện pháp quản lý thu hiệu quả từ các địa phương này. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách theo năm và bảng phân tích cơ cấu nguồn thu sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý thuế điện tử, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan thuế, kho bạc và tài chính để nâng cao hiệu quả thu, giảm thất thu và nợ thuế. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: UBND huyện phối hợp Chi cục Thuế và Kho bạc Nhà nước.
  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Tổ chức các chương trình phổ biến chính sách thuế, hướng dẫn kê khai, nộp thuế đúng quy định, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người dân và doanh nghiệp. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Chi cục Thuế, UBND xã, các tổ chức đoàn thể.
  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý thu ngân sách: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế, tài chính, kho bạc, công an và các đơn vị liên quan để kiểm soát nguồn thu, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm, chống thất thu hiệu quả. Thời gian: 6-12 tháng; chủ thể: UBND huyện, các cơ quan chức năng.
  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý thu, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ thuế và tài chính cấp huyện và xã. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Sở Tài chính, Học viện Hành chính Quốc gia.
  5. Hoàn thiện thủ tục hành chính và chính sách thuế phù hợp: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục thuế, điều chỉnh chính sách thuế phù hợp với điều kiện kinh tế địa phương nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế và tăng nguồn thu bền vững. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: UBND huyện phối hợp Sở Tài chính, Bộ Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý thu ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tài chính công tại địa phương.
  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, tài chính công: Tài liệu tham khảo khoa học về quản lý thu ngân sách cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tiễn.
  3. Các cơ quan thuế, kho bạc và tài chính địa phương: Áp dụng các đề xuất, giải pháp nhằm cải thiện công tác thu ngân sách, chống thất thu và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.
  4. Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo địa phương: Cơ sở khoa học để xây dựng chính sách tài chính phù hợp, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý thu ngân sách cấp huyện đảm bảo nguồn tài chính cho các hoạt động công cộng, an ninh, quốc phòng và phát triển kinh tế xã hội. Ví dụ, nguồn thu ổn định giúp huyện đầu tư cơ sở hạ tầng và dịch vụ công thiết yếu.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thu ngân sách tại huyện Cư Kuin là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục hành chính phức tạp, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng rộng rãi và tỷ lệ nợ thuế còn cao, ảnh hưởng đến nguồn thu bền vững.

  3. Làm thế nào để giảm thất thu và nợ thuế tại địa phương?
    Tăng cường kiểm tra, thanh tra, phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế và đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế là các biện pháp hiệu quả.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích thống kê số liệu thu ngân sách giai đoạn 2014-2018, kết hợp phân tích SWOT và tổng hợp tài liệu pháp lý, báo cáo ngành để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp như ứng dụng công nghệ thông tin và đào tạo cán bộ có thể thực hiện trong 1-2 năm, trong khi công tác phối hợp liên ngành và cải cách thủ tục hành chính cần được triển khai liên tục và đồng bộ.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ vai trò và thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2014-2018.
  • Phân tích số liệu cho thấy thu ngân sách tăng trưởng ổn định nhưng còn tồn tại hạn chế về cơ cấu nguồn thu và công tác quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ và cải cách thủ tục hành chính.
  • Các giải pháp này hướng tới mục tiêu tăng thu bền vững, giảm thất thu và nợ thuế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý và cơ quan chức năng sớm triển khai các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách trong các năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo là xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp và tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển của huyện Cư Kuin.