Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính chủ yếu của nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng quản lý và điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội. Tại huyện Đac Chưng, tỉnh Sekong, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, công tác quản lý thu NSNN có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh địa phương còn nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội. Giai đoạn nghiên cứu từ 2018 đến 2020 cho thấy, mặc dù đã có những nỗ lực trong quản lý thu ngân sách, huyện Đac Chưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán thu chưa chính xác, chấp hành dự toán còn nhiều sai sót, thất thoát nguồn thu và công tác thanh tra, kiểm tra chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại huyện Đac Chưng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thu NSNN cấp huyện trong khoảng thời gian 2018-2020, dựa trên các số liệu thống kê, báo cáo tài chính và các văn bản pháp luật liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách tại huyện Đac Chưng cũng như các địa phương tương tự trong nước Lào.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN được hiểu là dự toán thu chi hàng năm của nhà nước, là công cụ tài chính để thực hiện các chức năng quản lý và điều tiết kinh tế vĩ mô. NSNN bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, trong đó ngân sách cấp huyện là một bộ phận quan trọng của ngân sách địa phương.

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện: Quản lý thu NSNN cấp huyện là quá trình sử dụng các công cụ chính sách, pháp luật để tổ chức thu thuế và các khoản thu khác nhằm đảm bảo nguồn thu cho ngân sách địa phương, đồng thời góp phần điều tiết hoạt động kinh tế xã hội trên địa bàn.

  • Các khái niệm chính: Dự toán thu ngân sách, chấp hành dự toán, kế toán và quyết toán thu ngân sách, thanh tra và kiểm tra thu ngân sách, các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách (điều kiện tự nhiên, thể chế tài chính, trình độ phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế, tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ, công tác tuyên truyền, hệ thống thông tin quản lý).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, thống kê ngân sách của phòng Tài chính huyện Đac Chưng, các nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh và huyện, quyết định của Ủy ban nhân dân, cùng các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước tại Lào.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu ngân sách giai đoạn 2018-2020, so sánh dự toán và thực hiện thu ngân sách, đánh giá các tồn tại và nguyên nhân. Phân tích tổng hợp, hệ thống hóa các quy định pháp luật và chính sách quản lý thu ngân sách. So sánh kinh nghiệm quản lý thu ngân sách tại một số huyện trong nước Lào và Việt Nam để rút ra bài học phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, thời điểm Luật NSNN năm 2015 của Lào có hiệu lực, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp trong bối cảnh pháp luật mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán thu ngân sách: Dự toán thu ngân sách huyện Đac Chưng trong giai đoạn 2018-2020 có nhiều lần phải điều chỉnh bổ sung do dự báo chưa chính xác, gây khó khăn cho công tác quản lý. Ví dụ, dự toán thu năm 2019 bị điều chỉnh tăng khoảng 15% so với kế hoạch ban đầu.

  2. Chấp hành dự toán thu ngân sách: Tỷ lệ thu thực hiện so với dự toán đạt khoảng 85-90% trong các năm nghiên cứu, cho thấy còn tồn tại thất thu và bỏ sót nguồn thu. Một số khoản thu như thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân chưa được khai thác hiệu quả.

  3. Công tác kế toán và quyết toán thu ngân sách: Việc hạch toán và quyết toán thu ngân sách được thực hiện theo quy định, tuy nhiên còn tồn tại sai sót trong báo cáo quyết toán, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu. Tỷ lệ sai sót trong báo cáo quyết toán năm 2020 ước tính khoảng 5%.

  4. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Công tác thanh tra, kiểm tra thu ngân sách còn mang tính hình thức, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, dẫn đến thất thoát nguồn thu. Số vụ xử lý vi phạm thuế tại huyện trong giai đoạn nghiên cứu chỉ chiếm khoảng 10% tổng số đơn vị kinh doanh trên địa bàn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm điều kiện tự nhiên khó khăn, dân cư thưa thớt, trình độ phát triển kinh tế thấp, dẫn đến nguồn thu hạn chế và khó khăn trong việc dự báo chính xác. Bên cạnh đó, tổ chức bộ máy quản lý thu ngân sách còn thiếu đồng bộ, trình độ cán bộ quản lý chưa cao, công tác tuyên truyền chính sách thuế chưa hiệu quả, và hệ thống thông tin quản lý còn lạc hậu.

So sánh với kinh nghiệm quản lý thu ngân sách tại huyện Pakse và Saysettha (Lào) cũng như huyện Mường Khương (Việt Nam), các địa phương này đã chú trọng nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, từ đó nâng cao hiệu quả thu ngân sách. Việc áp dụng các giải pháp này tại huyện Đac Chưng sẽ góp phần khắc phục các hạn chế hiện tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu thực hiện so với dự toán qua các năm, bảng tổng hợp các khoản thu chính và tỷ lệ sai sót trong báo cáo quyết toán, cũng như biểu đồ số vụ xử lý vi phạm thuế theo năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán thu ngân sách: Áp dụng các phương pháp dự báo khoa học, phân tích sâu các nguồn thu tiềm năng, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban liên quan để xây dựng dự toán chính xác, phù hợp với điều kiện thực tế. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính huyện phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Tăng cường công tác quản lý thu và kiểm soát nguồn thu: Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra thuế, xử lý nghiêm các vi phạm, đồng thời nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người dân và doanh nghiệp thông qua tuyên truyền, giáo dục. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu thực hiện lên trên 95% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện, UBND huyện.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý thu ngân sách điện tử, cải tiến quy trình thu nộp, hạch toán và báo cáo thu ngân sách nhằm nâng cao tính chính xác và minh bạch. Thời gian triển khai trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính huyện phối hợp với Sở Tài chính tỉnh.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lý cho đội ngũ cán bộ thu ngân sách cấp huyện. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý và giảm thiểu sai sót trong công tác kế toán, quyết toán. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia và các cơ sở đào tạo liên quan.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý và chính quyền địa phương: Thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cơ quan thuế, kho bạc nhà nước, các phòng ban chuyên môn và chính quyền các xã, bản để khai thác tối đa nguồn thu và quản lý chặt chẽ các khoản thu. Thời gian thực hiện: liên tục và thường xuyên. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách cấp huyện, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Các cơ quan quản lý nhà nước có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng, điều chỉnh chính sách thu ngân sách phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý công, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh các địa phương miền núi, khó khăn.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và tư vấn phát triển kinh tế xã hội: Cung cấp thông tin thực tiễn và các giải pháp khả thi để hỗ trợ các dự án phát triển kinh tế, nâng cao năng lực quản lý tài chính công tại các địa phương tương tự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động thu thuế và các khoản thu khác nhằm đảm bảo nguồn thu cho ngân sách địa phương, đồng thời góp phần điều tiết hoạt động kinh tế xã hội trên địa bàn.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách cấp huyện?
    Các nhân tố bao gồm điều kiện tự nhiên, thể chế tài chính, trình độ phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế, tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ, công tác tuyên truyền chính sách thuế, và hệ thống thông tin quản lý.

  3. Tại sao công tác lập dự toán thu ngân sách tại huyện Đac Chưng còn yếu kém?
    Do điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, thiếu thông tin chính xác về nguồn thu, trình độ cán bộ hạn chế và chưa áp dụng hiệu quả các phương pháp dự báo khoa học.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả thu ngân sách tại huyện Đac Chưng?
    Bao gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường thanh tra kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý.

  5. Kinh nghiệm quản lý thu ngân sách từ các địa phương khác có thể áp dụng như thế nào?
    Các địa phương như huyện Pakse, Saysettha (Lào) và huyện Mường Khương (Việt Nam) đã thành công nhờ nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan và đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, từ đó có thể áp dụng tương tự tại huyện Đac Chưng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, làm rõ vai trò và các nội dung quản lý thu tại huyện Đac Chưng, tỉnh Sekong, Lào.
  • Thực trạng quản lý thu ngân sách giai đoạn 2018-2020 còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa chính xác, chấp hành dự toán chưa đầy đủ, công tác kế toán quyết toán và thanh tra kiểm tra chưa hiệu quả.
  • Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ còn hạn chế, công tác tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường quản lý thu, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và lý luận, là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và các đối tượng liên quan trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý tại huyện Đac Chưng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương bền vững.