Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài sản công là một lĩnh vực quan trọng trong quản lý kinh tế nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới nền kinh tế và cải cách tư pháp tại Việt Nam. Tài sản công bao gồm các tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý, như trụ sở làm việc, phương tiện vận tải, thiết bị chuyên dùng và các tài sản khác phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Giai đoạn 2013-2017, hệ thống Tòa án nhân dân (TAND) ở Việt Nam được giao quản lý một khối lượng tài sản công lớn, với ngân sách nhà nước phân bổ tăng từ khoảng 1.751 tỷ đồng năm 2013 lên gần 2.942 tỷ đồng năm 2017, tương đương mức tăng 67,9%. Tuy nhiên, công tác quản lý tài sản công tại hệ thống TAND vẫn còn nhiều hạn chế như chưa đồng bộ trong áp dụng tiêu chuẩn, định mức sử dụng, cơ chế phân cấp chưa rõ ràng, công tác bảo dưỡng, sửa chữa chưa thường xuyên và công tác thanh tra, kiểm tra chưa được coi trọng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý tài sản công tại hệ thống TAND trong giai đoạn 2013-2017, đánh giá kết quả, chỉ ra hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công trong hệ thống này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tài sản công tại hệ thống TAND trên toàn quốc, bao gồm trụ sở làm việc, phương tiện vận tải, tài sản chuyên dùng và các tài sản khác, với dữ liệu chủ yếu từ các báo cáo của TAND và Cục Quản lý công sản - Bộ Tài chính. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài sản công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước, đồng thời hỗ trợ cải cách tư pháp và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với các lý thuyết quản lý tài sản công và quản lý kinh tế nhà nước. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý tài sản công theo nguyên tắc pháp luật và phân cấp quản lý: Nhấn mạnh vai trò của hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công và cơ chế phân cấp quản lý nhằm đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả trong quản lý tài sản công.

  2. Mô hình đánh giá hiệu quả quản lý tài sản công dựa trên các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật: Bao gồm các khái niệm chính như hiệu quả kinh tế xã hội, tiêu chuẩn định mức sử dụng tài sản, hệ số sử dụng tài sản, tỷ lệ thanh lý và điều chuyển tài sản không sử dụng.

Các khái niệm trọng tâm gồm: tài sản công, quản lý tài sản công, tiêu chuẩn định mức sử dụng tài sản, phân cấp quản lý tài sản, hiệu quả sử dụng tài sản công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng quan tài liệu để hệ thống hóa lý luận và kinh nghiệm quản lý tài sản công trong nước và quốc tế. Phương pháp thống kê so sánh được áp dụng để phân tích thực trạng quản lý tài sản công tại hệ thống TAND giai đoạn 2013-2017, dựa trên các chỉ tiêu số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân và chỉ số hiệu quả sử dụng tài sản.

Nguồn dữ liệu chính là số liệu thứ cấp từ các báo cáo của hệ thống TAND và Cục Quản lý công sản - Bộ Tài chính, bao gồm dữ liệu về ngân sách, kế hoạch đầu tư, mua sắm, sử dụng, bảo dưỡng, sửa chữa và thanh lý tài sản công. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hệ thống TAND trên toàn quốc trong giai đoạn 2013-2017, với phương pháp chọn mẫu toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ.

Timeline nghiên cứu trải dài từ năm 2013 đến 2017, tập trung phân tích các biến động ngân sách, tài sản và hiệu quả quản lý trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng ngân sách và tài sản công: Ngân sách nhà nước phân bổ cho hệ thống TAND tăng 67,9% từ 1.751,35 tỷ đồng năm 2013 lên 2.942,26 tỷ đồng năm 2017. Trong đó, chi thường xuyên tăng 81,5%, chi đầu tư phát triển tăng 22,5%. Tỷ lệ ngân sách thực tế cấp so với dự toán đạt gần 99% trong các năm, phản ánh sự ổn định trong phân bổ ngân sách.

  2. Hiệu quả sử dụng tài sản công còn hạn chế: Hệ số sử dụng tài sản công chưa đạt mức tối ưu, với tỷ lệ tài sản thanh lý và điều chuyển thấp, cho thấy nhiều tài sản không được khai thác hiệu quả hoặc chưa được xử lý kịp thời. Việc áp dụng tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng mua sắm không phù hợp với nhu cầu thực tế.

  3. Cơ chế phân cấp quản lý chưa rõ ràng: Phân cấp thẩm quyền trong quản lý tài sản công giữa TAND tối cao và các cấp TAND địa phương còn nhiều bất cập, gây khó khăn trong việc lập hồ sơ, quản trị tài sản, kế toán và báo cáo thống kê biến động tài sản.

  4. Công tác bảo dưỡng, sửa chữa và kiểm tra chưa thường xuyên: Việc bảo dưỡng, sửa chữa tài sản công chưa được thực hiện định kỳ và đầy đủ theo tiêu chuẩn kỹ thuật, ảnh hưởng đến tuổi thọ và hiệu quả sử dụng tài sản. Công tác thanh tra, kiểm tra việc sử dụng tài sản công chưa được coi trọng, dẫn đến nguy cơ lãng phí và thất thoát tài sản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách quản lý tài sản công, cũng như năng lực cán bộ quản lý tài sản trong hệ thống TAND còn hạn chế. So với các nghiên cứu về quản lý tài sản công trong các cơ quan nhà nước khác, hệ thống TAND có đặc thù riêng về tính cá biệt của tài sản (như trụ sở, phòng xét xử, trang phục đặc thù), đòi hỏi cơ chế quản lý phù hợp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng ngân sách và cơ cấu chi ngân sách, bảng phân tích tỷ lệ sử dụng, thanh lý và điều chuyển tài sản công qua các năm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả quản lý tài sản công tại hệ thống TAND.

Kết quả nghiên cứu cũng phù hợp với kinh nghiệm quản lý tài sản công ở các quốc gia phát triển, nơi việc phân cấp quản lý rõ ràng, áp dụng tiêu chuẩn định mức khoa học và tăng cường kiểm tra giám sát được coi là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách quản lý tài sản công: Cần rà soát, bổ sung và đồng bộ các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý tài sản công trong hệ thống TAND, đặc biệt là các quy định về tiêu chuẩn, định mức sử dụng và phân cấp quản lý tài sản. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Bộ Tư pháp phối hợp với TAND tối cao chủ trì.

  2. Xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản phù hợp đặc thù ngành TAND: Thiết lập các tiêu chuẩn riêng biệt cho trụ sở làm việc, phòng xét xử, trang phục và phương tiện chuyên dùng, đảm bảo tính khoa học và thực tiễn. Thời gian triển khai 1 năm, do Cục Quản lý công sản phối hợp với TAND tối cao thực hiện.

  3. Tăng cường năng lực cán bộ quản lý tài sản công: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý tài sản công cho cán bộ công chức trong hệ thống TAND, nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý hiệu quả. Kế hoạch đào tạo định kỳ hàng năm, do Học viện Tòa án phối hợp với Bộ Nội vụ thực hiện.

  4. Nâng cao công tác kiểm tra, giám sát và bảo dưỡng tài sản công: Thiết lập quy trình kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ, tăng cường thanh tra, kiểm tra việc sử dụng tài sản công nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, giảm thiểu lãng phí và thất thoát. Thời gian thực hiện liên tục, do Phòng Quản lý công sản và Trang phục thuộc TAND tối cao chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài sản công trong các cơ quan nhà nước: Nghiên cứu giúp hiểu rõ đặc thù và phương pháp quản lý tài sản công tại hệ thống TAND, từ đó áp dụng hiệu quả trong các cơ quan khác.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên ngành Tòa án nhân dân: Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý tài sản, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện công tác quản lý tài sản công phù hợp với đặc thù ngành.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về tài sản công: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách quản lý tài sản công, đặc biệt trong lĩnh vực tư pháp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận, thực tiễn và kinh nghiệm quản lý tài sản công trong hệ thống TAND, góp phần phát triển nghiên cứu học thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tài sản công trong hệ thống TAND bao gồm những loại nào?
    Tài sản công tại hệ thống TAND bao gồm trụ sở làm việc, phương tiện vận tải, tài sản chuyên dùng như trang phục, thiết bị phòng xét xử và các tài sản khác phục vụ hoạt động xét xử và quản lý. Ví dụ, các phòng xử án được trang bị camera giám sát và bàn ghế đặc thù.

  2. Ngân sách nhà nước phân bổ cho hệ thống TAND trong giai đoạn 2013-2017 như thế nào?
    Ngân sách tăng từ khoảng 1.751 tỷ đồng năm 2013 lên gần 2.942 tỷ đồng năm 2017, tăng 67,9%. Chi thường xuyên tăng nhanh hơn chi đầu tư phát triển, phản ánh ưu tiên cho hoạt động thường xuyên của ngành.

  3. Những hạn chế chính trong quản lý tài sản công tại hệ thống TAND là gì?
    Bao gồm áp dụng tiêu chuẩn, định mức chưa đồng bộ, cơ chế phân cấp chưa rõ ràng, công tác bảo dưỡng, sửa chữa và kiểm tra chưa thường xuyên, dẫn đến hiệu quả sử dụng tài sản chưa cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công trong hệ thống TAND?
    Cần hoàn thiện pháp luật, xây dựng tiêu chuẩn định mức phù hợp, đào tạo cán bộ quản lý, tăng cường kiểm tra, giám sát và bảo dưỡng tài sản định kỳ.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Việt Nam trong quản lý tài sản công?
    Các nước như Pháp, Trung Quốc và Canada đều nhấn mạnh phân cấp quản lý rõ ràng, áp dụng tiêu chuẩn định mức khoa học, thành lập cơ quan quản lý tài sản công độc lập và sử dụng các công cụ kinh tế, pháp luật để nâng cao hiệu quả quản lý.

Kết luận

  • Tài sản công là nguồn lực quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong hoạt động của hệ thống TAND và phát triển kinh tế - xã hội.
  • Ngân sách nhà nước phân bổ cho hệ thống TAND tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2013-2017, nhưng hiệu quả sử dụng tài sản công còn nhiều hạn chế.
  • Các nguyên nhân chính gồm chưa hoàn thiện pháp luật, cơ chế phân cấp chưa rõ ràng, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế và công tác bảo dưỡng, kiểm tra chưa thường xuyên.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, xây dựng tiêu chuẩn định mức, đào tạo cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác quản lý tài sản công tại hệ thống TAND, góp phần cải cách tư pháp và phát triển bền vững trong thời gian tới.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cán bộ ngành TAND cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện hơn công tác này trong tương lai.