Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập, đặc biệt là trường mầm non, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, ngành giáo dục mầm non nhận được gần 20% ngân sách hàng năm dành cho giáo dục, tuy nhiên việc phân bổ ngân sách còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ giáo dục. Trường Mầm non Chim Én, thuộc quận Long Biên, Hà Nội, với quy mô 780 học sinh và 58 cán bộ, giáo viên, là một điển hình cho việc quản lý tài chính trong bối cảnh tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý tài chính tại trường trong giai đoạn 2020-2022, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện đến năm 2025.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trường Mầm non Chim Én, xác định những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm tra, kiểm soát tài chính tại trường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn thu khác, đồng thời tăng cường tính minh bạch, công khai trong quản lý tài chính, góp phần thúc đẩy chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết tài chính công và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Lý thuyết tài chính công cung cấp cơ sở về các quan hệ kinh tế trong phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể xã hội. Mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập nhấn mạnh các nội dung: lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra và kiểm soát tài chính, đồng thời đề cập đến các nhân tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan đến hiệu quả quản lý tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý tài chính trong trường mầm non, nguồn tài chính (ngân sách nhà nước, thu sự nghiệp, nguồn thu khác), tự chủ tài chính, và các nguyên tắc kiểm tra tài chính (chính xác, khách quan, công khai, thường xuyên, hiệu lực và hiệu quả). Ngoài ra, luận văn tham khảo các quy định pháp luật như Nghị định 24/2021/NĐ-CP về hoạt động sự nghiệp giáo dục và Nghị định 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp, bao gồm số liệu tài chính, báo cáo hoạt động, văn bản pháp luật và các tài liệu nghiên cứu liên quan. Dữ liệu được thu thập từ Trường Mầm non Chim Én và các cơ quan quản lý giáo dục địa phương. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các khoản thu, chi, và đánh giá hiệu quả quản lý tài chính dựa trên các tiêu chí định lượng.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu tài chính và báo cáo quản lý của trường trong giai đoạn 2020-2022. Phương pháp chọn mẫu là lấy toàn bộ dữ liệu có sẵn để đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 11/2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu tài chính: Trong giai đoạn 2020-2022, nguồn ngân sách nhà nước cấp cho Trường Mầm non Chim Én chiếm khoảng 70% tổng nguồn thu, còn lại là nguồn thu sự nghiệp và các nguồn thu khác. Tỷ lệ thu từ học phí và các dịch vụ chiếm khoảng 25%, thể hiện sự đa dạng nguồn tài chính nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước.

  2. Lập kế hoạch tài chính: Việc lập kế hoạch tài chính tại trường còn chưa khoa học và chưa phân biệt rõ ràng giữa nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên. Khoảng 30% kế hoạch tài chính chưa đáp ứng đầy đủ nguyên tắc pháp lý về chứng từ kế toán và niên độ kế toán.

  3. Tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính: Trường đã thực hiện đúng các quy định về quản lý thu chi, tuy nhiên việc kiểm soát chi tiêu chưa chặt chẽ, dẫn đến một số khoản chi không đúng mục đích, chiếm khoảng 10% tổng chi thường xuyên. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính mới chỉ đạt khoảng 40% hiệu quả.

  4. Kiểm tra, kiểm soát tài chính: Số đợt kiểm tra tài chính trong giai đoạn nghiên cứu là 12 đợt, phát hiện 5 trường hợp vi phạm nhỏ về quản lý tài chính, chiếm tỷ lệ 8% tổng số giao dịch kiểm tra. Công tác kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực chuyên môn của cán bộ kế toán và quản lý tài chính còn hạn chế, thiếu cập nhật các văn bản hướng dẫn mới. So với một số trường mầm non công lập khác trong quận Long Biên, Trường Mầm non Chim Én có tỷ lệ nguồn thu sự nghiệp thấp hơn khoảng 10%, cho thấy tiềm năng khai thác nguồn thu ngoài ngân sách chưa được tận dụng hiệu quả.

Việc chưa phân biệt rõ ràng các nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên dẫn đến khó khăn trong việc lập dự toán và kiểm soát chi tiêu, tương tự với các nghiên cứu trong nước về quản lý tài chính trường mầm non. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế cũng là một điểm yếu so với các trường mầm non tiên tiến, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và báo cáo tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu theo năm, bảng so sánh tỷ lệ chi tiêu đúng mục đích và biểu đồ số đợt kiểm tra tài chính theo quý để minh họa rõ hơn về thực trạng quản lý tài chính tại trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện công tác lập kế hoạch tài chính: Xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết, phân biệt rõ nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc pháp lý. Thời gian thực hiện: từ năm 2024; Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Tài chính kế hoạch.

  2. Tăng cường quản lý và kiểm soát chi tiêu: Thiết lập quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch, công khai, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên các khoản chi. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Ban Giám hiệu, kế toán và Ban Thanh tra nhân dân.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai phần mềm quản lý tài chính hiện đại, đào tạo cán bộ sử dụng hiệu quả để nâng cao tính chính xác và kịp thời trong báo cáo tài chính. Thời gian thực hiện: 2024; Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp phòng CNTT.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý tài chính, cập nhật các văn bản pháp luật mới cho cán bộ kế toán và quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2024; Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp các cơ quan đào tạo.

  5. Tăng cường huy động nguồn thu ngoài ngân sách: Khai thác các nguồn thu sự nghiệp, hợp tác với doanh nghiệp và cộng đồng để tăng nguồn tài chính bổ sung, giảm áp lực ngân sách nhà nước. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Kế hoạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường mầm non công lập: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp với đặc thù từng trường.

  2. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính trong giáo dục: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý tài chính, các quy trình lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và báo cáo tài chính.

  3. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Làm cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục mầm non.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại trường mầm non công lập có điểm gì đặc biệt?
    Quản lý tài chính tại trường mầm non công lập phải tuân thủ các quy định của Nhà nước về ngân sách, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, công khai và hiệu quả trong sử dụng nguồn vốn, đặc biệt là nguồn ngân sách nhà nước và các khoản thu sự nghiệp.

  2. Nguồn thu chính của trường mầm non công lập là gì?
    Nguồn thu chính bao gồm ngân sách nhà nước cấp, thu học phí, các khoản thu từ dịch vụ giáo dục và các nguồn thu hợp pháp khác như tài trợ, quỹ học bổng. Tỷ trọng ngân sách nhà nước thường chiếm khoảng 70% tổng nguồn thu.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại trường mầm non?
    Cần xây dựng kế hoạch tài chính khoa học, tăng cường kiểm soát chi tiêu, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính và đa dạng hóa nguồn thu ngoài ngân sách.

  4. Kiểm tra tài chính tại trường mầm non được thực hiện như thế nào?
    Kiểm tra tài chính bao gồm kiểm tra chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính định kỳ và đột xuất, đảm bảo các khoản thu chi đúng mục đích, chính xác và tuân thủ quy định pháp luật.

  5. Tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến quản lý tài chính trường mầm non?
    Tự chủ tài chính giúp trường chủ động trong việc lập kế hoạch, sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả tài chính, tạo động lực nâng cao chất lượng giáo dục và quản lý tài chính minh bạch hơn.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Mầm non Chim Én còn tồn tại hạn chế về lập kế hoạch, kiểm soát chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nguồn ngân sách nhà nước chiếm tỷ trọng lớn nhưng chưa được sử dụng hiệu quả tối đa, trong khi nguồn thu sự nghiệp chưa được khai thác đầy đủ.
  • Cán bộ quản lý tài chính cần được nâng cao năng lực chuyên môn và cập nhật các quy định mới để đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện công tác lập kế hoạch, kiểm soát chi tiêu, ứng dụng công nghệ và đa dạng hóa nguồn thu.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp đến năm 2025 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững Trường Mầm non Chim Én.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện quản lý tài chính tại trường mầm non là bước đi quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững trong tương lai.