I. Giới thiệu về rối loạn tự kỷ
Rối loạn tự kỷ (RLTK) là một nhóm các rối loạn phát triển phức tạp của não, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội của trẻ em. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), RLTK bao gồm các tình trạng như tự kỷ, rối loạn bất hòa nhập và hội chứng Asperger. Tỷ lệ trẻ mắc RLTK trên toàn cầu đang gia tăng, với ước tính khoảng 0,62%. Tại Việt Nam, tỷ lệ này dao động từ 0,4% đến 0,7%, với sự chênh lệch giữa trẻ em thành phố và nông thôn. Việc phát hiện và can thiệp sớm là rất quan trọng để giảm thiểu gánh nặng cho gia đình và xã hội. Quản lý RLTK không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ mà còn giảm thiểu chi phí cho gia đình và xã hội trong tương lai.
1.1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nghiên cứu cho thấy nhiều yếu tố có thể dẫn đến RLTK, bao gồm yếu tố di truyền, bất thường não bộ, và tuổi tác của cha mẹ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng gen có thể đóng vai trò quan trọng, với tỷ lệ mắc RLTK ở cặp sinh đôi cùng trứng lên tới 90%. Ngoài ra, các yếu tố môi trường như thuốc mẹ dùng trong thai kỳ cũng có thể làm tăng nguy cơ. Việc hiểu rõ nguyên nhân và yếu tố nguy cơ là cần thiết để phát triển các biện pháp can thiệp hiệu quả.
II. Mô hình quản lý rối loạn tự kỷ tại cộng đồng
Mô hình quản lý RLTK tại cộng đồng đã được triển khai tại hai tỉnh Hòa Bình và Thái Bình từ năm 2017 đến 2018. Mô hình này bao gồm các hoạt động can thiệp như truyền thông nâng cao kiến thức, thái độ và thực hành về RLTK cho cộng đồng. Các hoạt động này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tạo ra một mạng lưới hỗ trợ cho trẻ em mắc RLTK. Mô hình này được thiết kế để phù hợp với đặc điểm kinh tế và văn hóa xã hội của Việt Nam, nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong việc quản lý RLTK.
2.1. Tính phù hợp và khả thi của mô hình
Đánh giá tính phù hợp và khả thi của mô hình quản lý RLTK cho thấy rằng mô hình này có thể được áp dụng rộng rãi trong cộng đồng. Các hoạt động can thiệp đã nhận được sự ủng hộ từ các cơ quan chức năng và cộng đồng địa phương. Sự tham gia của các nhân viên y tế, giáo viên mầm non và người chăm sóc trẻ là rất quan trọng để đảm bảo tính bền vững của mô hình. Kết quả cho thấy sự thay đổi tích cực trong kiến thức, thái độ và thực hành của các đối tượng tham gia sau khi can thiệp.
III. Đánh giá kết quả can thiệp
Kết quả đánh giá cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong kiến thức, thái độ và thực hành của người chăm sóc trẻ, giáo viên mầm non và nhân viên y tế về RLTK sau một năm can thiệp. Sự thay đổi này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn cải thiện khả năng phát hiện sớm trẻ mắc RLTK. Các hoạt động truyền thông đã tạo ra một môi trường hỗ trợ tích cực cho trẻ em và gia đình họ. Điều này cho thấy rằng việc triển khai mô hình quản lý RLTK tại cộng đồng là một bước đi đúng đắn trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho trẻ em mắc RLTK.
3.1. Tác động của chương trình truyền thông
Chương trình truyền thông đã chứng minh được hiệu quả trong việc nâng cao kiến thức và thái độ của cộng đồng về RLTK. Các thông điệp chính được truyền tải đã giúp người dân hiểu rõ hơn về RLTK, từ đó tạo ra sự hỗ trợ cho trẻ em và gia đình họ. Sự tham gia của các tổ chức y tế và giáo dục trong chương trình cũng đã góp phần quan trọng vào thành công của mô hình. Kết quả này cho thấy rằng việc đầu tư vào giáo dục và truyền thông là rất cần thiết để quản lý RLTK hiệu quả.
