Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (XDNTM) là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tính đến năm 2017, chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM đã được triển khai rộng khắp trên cả nước, trong đó huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông là một địa phương có nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng đối mặt với không ít khó khăn trong công tác quản lý nhà nước (QLNN) về XDNTM. Huyện có diện tích tự nhiên lớn, dân số đa dạng với nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp nhưng còn manh mún, phân tán, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội chưa đồng bộ, tỷ lệ hộ nghèo còn cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng QLNN về XDNTM trên địa bàn huyện Đắk R’lấp giai đoạn 2012-2017, xác định những hạn chế, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhằm hoàn thành 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới theo tiêu chí quốc gia. Nghiên cứu có phạm vi không gian tập trung tại huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông, thời gian nghiên cứu từ năm 2012 đến 2017 với tầm nhìn đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn cho công tác quản lý nhà nước về XDNTM tại địa phương, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các huyện có điều kiện tương đồng trong và ngoài tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hệ thống lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước (QLNN): Định nghĩa QLNN là hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước của các cơ quan nhằm điều hành, tổ chức các quá trình xã hội theo pháp luật, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị và an ninh quốc phòng. QLNN về XDNTM là việc nhà nước hoạch định chiến lược, chính sách, kế hoạch và tổ chức thực hiện các chương trình hỗ trợ phát triển nông thôn mới toàn diện, bền vững.

  2. Lý thuyết phát triển nông thôn mới (NTM): NTM được hiểu là mô hình nông thôn tiên tiến, phát triển toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và hệ thống chính trị, trong đó đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, kết cấu hạ tầng hiện đại, sản xuất hàng hóa phát triển bền vững. XDNTM là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân và hệ thống chính trị.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về XDNTM, các tiêu chí quốc gia về XDNTM (19 tiêu chí thuộc 5 nhóm: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các báo cáo của UBND huyện Đắk R’lấp, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, khảo sát thực tế tại địa phương.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích hệ thống để đánh giá tổng thể công tác QLNN về XDNTM.
    • Phân tích thống kê các chỉ tiêu về XDNTM theo tiêu chí quốc gia, ví dụ tỷ lệ đường giao thông được nhựa hóa, tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập bình quân đầu người.
    • So sánh kết quả thực hiện giữa các năm và với các địa phương khác để đánh giá hiệu quả.
    • Phân tích chính sách để đánh giá tính đồng bộ, phù hợp và hiệu quả của các cơ chế, chính sách đã ban hành.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ 15 xã trên địa bàn huyện Đắk R’lấp, với khảo sát chuyên sâu tại các xã tiêu biểu về mức độ phát triển khác nhau nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2018, tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2012 đến 2017, đồng thời dự báo và đề xuất giải pháp đến năm 2020 và những năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng QLNN về XDNTM còn nhiều hạn chế: Qua phân tích số liệu, tỷ lệ đường giao thông trục xã, liên xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa đạt chuẩn mới khoảng 65%, thấp hơn mục tiêu 100% theo tiêu chí quốc gia. Tỷ lệ hộ nghèo còn ở mức khoảng 8%, cao hơn tiêu chí dưới 6%. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 25 triệu đồng/năm, thấp hơn mức trung bình chung của tỉnh Đắk Nông.

  2. Công tác chỉ đạo, điều hành chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ: Ban chỉ đạo XDNTM các cấp chưa phát huy hết vai trò, công tác phối hợp giữa các ngành, đoàn thể và cộng đồng dân cư còn hạn chế, dẫn đến việc triển khai các dự án, chương trình chưa hiệu quả, nhiều tiêu chí đạt thấp như y tế, môi trường, nhà ở dân cư.

  3. Nguồn lực đầu tư chưa được huy động và sử dụng hiệu quả: Ngân sách nhà nước chi cho XDNTM chiếm khoảng 60% tổng nguồn lực, phần còn lại chủ yếu từ cộng đồng và doanh nghiệp nhưng chưa được khai thác tối đa. Việc quản lý, giám sát sử dụng nguồn vốn còn nhiều bất cập, dẫn đến lãng phí và hiệu quả thấp.

  4. Đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu năng lực và trình độ chuyên môn: Khoảng 30% cán bộ xã chưa đạt chuẩn về trình độ chuyên môn, công tác đào tạo, bồi dưỡng chưa thường xuyên, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và triển khai XDNTM.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong hệ thống văn bản pháp lý, sự phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng giữa các cấp, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư. So sánh với các huyện như Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh) và Đơn Dương (Lâm Đồng), nơi có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM trên 90%, cho thấy vai trò then chốt của công tác đào tạo cán bộ, huy động nguồn lực đa dạng và sự tham gia tích cực của người dân trong quản lý và giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các tiêu chí đạt chuẩn theo từng năm, bảng so sánh thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo giữa huyện Đắk R’lấp và các huyện tham khảo, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý XDNTM để minh họa sự phân công và phối hợp.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng QLNN về XDNTM tại huyện Đắk R’lấp, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý và cơ chế chính sách về XDNTM: Ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể, đồng bộ, ổn định để tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các cấp chính quyền và tổ chức thực hiện. Thời gian thực hiện: 2019-2020. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Nội vụ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  2. Tăng cường tổ chức bộ máy quản lý và nâng cao năng lực cán bộ: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý XDNTM, đặc biệt cán bộ xã, phường; xây dựng chính sách thu hút, đãi ngộ nhân tài. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: Huyện ủy, UBND huyện, Học viện Hành chính Quốc gia.

  3. Phát huy vai trò phối hợp giữa các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Tăng cường sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể trong công tác tuyên truyền, vận động, giám sát và huy động nguồn lực XDNTM. Thời gian: liên tục từ 2018. Chủ thể: UBND huyện, MTTQ, các đoàn thể.

  4. Huy động và quản lý hiệu quả các nguồn lực đầu tư: Đa dạng hóa nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng; tăng cường kiểm tra, giám sát sử dụng vốn, tránh lãng phí. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: Ban Quản lý XDNTM huyện, các phòng ban liên quan.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân: Sử dụng đa dạng hình thức tuyên truyền, tổ chức các phong trào thi đua, tạo sự đồng thuận và chủ động tham gia của người dân trong XDNTM. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND xã, MTTQ, các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Đặc biệt là cán bộ làm công tác XDNTM tại huyện, xã, giúp nâng cao năng lực quản lý, điều hành và tổ chức thực hiện chương trình.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành quản lý công, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về QLNN trong XDNTM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong phối hợp, vận động và giám sát thực hiện XDNTM tại địa phương.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo địa phương: Hỗ trợ xây dựng các chính sách, cơ chế phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển nông thôn mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về XDNTM là hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc hoạch định, tổ chức, điều hành và giám sát các chương trình, chính sách nhằm phát triển nông thôn toàn diện, bền vững, nâng cao đời sống người dân nông thôn.

  2. Tại sao huyện Đắk R’lấp cần nghiên cứu về QLNN trong XDNTM?
    Huyện Đắk R’lấp có nhiều tiềm năng phát triển nhưng còn nhiều khó khăn về kết cấu hạ tầng, thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo cao. Nghiên cứu giúp đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý nhà nước về XDNTM tại Đắk R’lấp là gì?
    Bao gồm sự thiếu đồng bộ trong văn bản pháp lý, hạn chế trong phối hợp giữa các ngành, nguồn lực đầu tư chưa đa dạng và hiệu quả, đội ngũ cán bộ còn thiếu năng lực chuyên môn.

  4. Các giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả QLNN về XDNTM là gì?
    Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý, nâng cao năng lực cán bộ, phát huy vai trò cộng đồng và các tổ chức chính trị - xã hội, huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức.

  5. Ai là chủ thể quan trọng nhất trong XDNTM?
    Người dân nông thôn là chủ thể trung tâm, trực tiếp tham gia phát triển sản xuất, xây dựng kết cấu hạ tầng, giữ gìn văn hóa và giám sát thực hiện chương trình, bên cạnh vai trò chỉ đạo của nhà nước và sự phối hợp của các tổ chức xã hội.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về XDNTM tại huyện Đắk R’lấp còn nhiều hạn chế về cơ chế chính sách, tổ chức bộ máy, nguồn lực và năng lực cán bộ.
  • Tỷ lệ các tiêu chí đạt chuẩn như giao thông, y tế, thu nhập và giảm nghèo chưa đạt mục tiêu đề ra, ảnh hưởng đến tiến độ XDNTM.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ, tập trung vào hoàn thiện pháp lý, nâng cao năng lực quản lý, huy động nguồn lực và phát huy vai trò cộng đồng.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển nông thôn mới tại địa phương.
  • Đề nghị các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và người dân cùng phối hợp thực hiện các giải pháp trong giai đoạn 2018-2020 để hoàn thành mục tiêu XDNTM bền vững.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, văn minh và bền vững cho huyện Đắk R’lấp!