Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, hoạt động văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển con người toàn diện, đồng thời góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh, với vị trí địa lý chiến lược và truyền thống văn hóa phong phú, đã và đang tập trung quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa nhằm phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của người dân. Theo số liệu năm 2021, tỷ lệ gia đình văn hóa đạt 97%, thôn, tổ dân phố văn hóa đạt 100%, và 92% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được công nhận đạt chuẩn văn hóa. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế như việc bảo tồn di sản văn hóa chưa hiệu quả, chất lượng hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa còn thấp, và nhận thức của các cấp ủy chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa ở thành phố Hà Tĩnh từ năm 2015 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi địa lý thành phố Hà Tĩnh, với trọng tâm là quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa, nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và phát triển văn hóa địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển văn hóa phù hợp với đặc điểm địa phương, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể trong hoạt động văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hóa và quản lý văn hóa. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển văn hóa. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc tổ chức, điều chỉnh và kiểm soát các hoạt động xã hội nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững. Lý thuyết phát triển văn hóa tập trung vào việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Các khái niệm chính được làm rõ bao gồm: văn hóa (bao gồm giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo), hoạt động văn hóa (các hoạt động sáng tạo, truyền bá và hưởng thụ văn hóa), quản lý nhà nước (hoạt động có tổ chức, có mục đích của Nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội), và quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa (tác động có hệ thống của Nhà nước nhằm duy trì và phát triển văn hóa). Ngoài ra, nguyên tắc quản lý nhà nước như nguyên tắc Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; nguyên tắc tập trung dân chủ; nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và địa phương; nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa và nguyên tắc công khai cũng được vận dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phương pháp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ các cơ quan quản lý văn hóa thành phố Hà Tĩnh, các báo cáo, văn bản pháp luật liên quan, cùng với khảo sát thực tế tại địa phương. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm người thuộc các nhóm cán bộ quản lý, nghệ sĩ, và người dân tham gia hoạt động văn hóa nhằm thu thập ý kiến, đánh giá về hiệu quả quản lý.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích nội dung các văn bản pháp luật, tổng hợp số liệu thống kê, so sánh các chỉ tiêu văn hóa qua các năm, đồng thời sử dụng phương pháp phân tích SWOT để đánh giá ưu điểm, hạn chế trong quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa tại thành phố Hà Tĩnh. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến năm 2022, tập trung vào giai đoạn sau Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2015-2020 đến nay, nhằm phản ánh sát thực trạng và xu hướng phát triển.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả trong lập kế hoạch và triển khai chính sách văn hóa: Thành phố Hà Tĩnh đã xây dựng và thực hiện nhiều kế hoạch, chương trình hành động về phát triển văn hóa, như Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI), và các kế hoạch phát triển du lịch giai đoạn 2016-2020. Tỷ lệ gia đình văn hóa đạt 97%, thôn, tổ dân phố văn hóa đạt 100%, và 92% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa, cho thấy sự lan tỏa và hiệu quả của các chính sách.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước văn hóa chặt chẽ, đa cấp: Bộ máy quản lý từ Trung ương đến địa phương được tổ chức theo mô hình Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh, đến Phòng Văn hóa - Thông tin thành phố và các ban văn hóa cấp xã. Phòng Văn hóa - Thông tin thành phố Hà Tĩnh có đội ngũ cán bộ chuyên môn gồm 1 trưởng phòng, 1 phó phòng và 3 chuyên viên, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ quản lý chuyên sâu.

  3. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa còn hạn chế: Mặc dù có 623 di tích được xếp hạng trên toàn tỉnh, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt và 86 di tích quốc gia, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích tại thành phố Hà Tĩnh chưa đạt hiệu quả cao. Việc tôn tạo di tích chưa giữ được "hồn cốt" và chưa gắn kết chặt chẽ với phát triển du lịch, dịch vụ.

  4. Chất lượng hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa còn thấp: Các hoạt động văn hóa, lễ hội, biểu diễn nghệ thuật chưa khai thác hết tiềm năng văn hóa bản địa, đặc biệt là các giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số. Dịch vụ văn hóa chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người dân, dẫn đến nguy cơ mai một bản sắc văn hóa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều của các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương về vai trò và tầm quan trọng của quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa. Mặc dù có sự đầu tư về cơ sở vật chất và chính sách, nhưng việc phối hợp giữa các ngành, các cấp và các chủ thể trong quản lý còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao. So sánh với một số địa phương có đặc điểm tương đồng, thành phố Hà Tĩnh cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ gia đình văn hóa, số lượng di tích được bảo tồn và mức độ tham gia các hoạt động văn hóa qua các năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng phát triển và những điểm cần cải thiện. Bảng tổng hợp các chính sách, kế hoạch đã triển khai cũng giúp đánh giá mức độ bao phủ và hiệu quả thực thi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về văn hóa: Triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn cho cán bộ quản lý và cộng đồng về vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động văn hóa lên trên 80% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa - Thông tin thành phố phối hợp với các tổ chức xã hội.

  2. Hoàn thiện và nâng cao hiệu quả bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa: Đề xuất tăng cường nhân lực, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý văn hóa, đồng thời cải tiến quy trình phối hợp liên ngành. Mục tiêu giảm thiểu chồng chéo, nâng cao hiệu quả quản lý trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Hà Tĩnh và Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch.

  3. Đẩy mạnh bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch: Xây dựng kế hoạch tôn tạo di tích theo hướng giữ nguyên giá trị nguyên gốc, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng. Mục tiêu tăng lượng khách du lịch văn hóa lên 20% mỗi năm trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý di tích, Sở Du lịch và UBND thành phố.

  4. Nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa: Khuyến khích xã hội hóa các hoạt động văn hóa, hỗ trợ các câu lạc bộ dân ca, nghệ thuật dân gian phát triển, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động văn hóa. Mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng của người dân lên trên 85% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa - Thông tin, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về văn hóa: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành quản lý xã hội, chính trị học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quản lý nhà nước và phát triển văn hóa địa phương.

  3. Các tổ chức xã hội, câu lạc bộ văn hóa nghệ thuật: Hiểu rõ hơn về vai trò và cơ chế quản lý nhà nước, từ đó phối hợp hiệu quả trong các hoạt động văn hóa.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo địa phương: Cung cấp luận cứ khoa học để xây dựng các kế hoạch, chính sách phát triển văn hóa bền vững, phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa là gì?
    Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của Nhà nước nhằm duy trì, phát triển các giá trị văn hóa, thông qua các công cụ pháp luật, chính sách và bộ máy quản lý. Ví dụ, UBND thành phố Hà Tĩnh xây dựng kế hoạch phát triển văn hóa hàng năm và tổ chức thực hiện.

  2. Tại sao quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa lại quan trọng?
    Vì hoạt động văn hóa ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống tinh thần, bản sắc dân tộc và sự phát triển bền vững của xã hội. Quản lý hiệu quả giúp bảo tồn giá trị truyền thống và thúc đẩy sáng tạo văn hóa mới. Thành phố Hà Tĩnh đã đạt tỷ lệ gia đình văn hóa 97%, minh chứng cho vai trò quản lý hiệu quả.

  3. Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa là gì?
    Bao gồm nguyên tắc Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; nguyên tắc tập trung dân chủ; nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và địa phương; nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa và nguyên tắc công khai. Những nguyên tắc này đảm bảo sự thống nhất, hiệu quả và minh bạch trong quản lý.

  4. Phương pháp nào được sử dụng trong quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa?
    Các phương pháp chính gồm tuyên truyền giáo dục, hành chính, kinh tế và tổ chức. Ví dụ, phương pháp tuyên truyền giáo dục giúp nâng cao nhận thức cộng đồng, trong khi phương pháp hành chính đảm bảo kỷ cương, pháp luật được thực thi nghiêm túc.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa tại địa phương?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện bộ máy quản lý, phối hợp liên ngành chặt chẽ, đẩy mạnh xã hội hóa và nâng cao nhận thức cộng đồng. Thành phố Hà Tĩnh có thể tham khảo mô hình quản lý hiệu quả từ các địa phương tương đồng để áp dụng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa ở cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại thành phố Hà Tĩnh từ năm 2015 đến nay.
  • Đã đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa, chỉ ra ưu điểm như tổ chức bộ máy chặt chẽ, chính sách phù hợp và hạn chế như bảo tồn di sản chưa hiệu quả, chất lượng hoạt động văn hóa còn thấp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hiệu quả quản lý, bao gồm nâng cao nhận thức, hoàn thiện bộ máy, phát huy giá trị di sản và nâng cao chất lượng dịch vụ văn hóa.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ các cơ quan quản lý và các chủ thể liên quan trong việc xây dựng và triển khai chính sách văn hóa địa phương.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa trên toàn tỉnh Hà Tĩnh.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc tại thành phố Hà Tĩnh!