Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chính sách trọng điểm của Việt Nam nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, với dân số hơn 193.000 người và diện tích tự nhiên 680,49 km², chương trình NTM đã được triển khai từ năm 2011 với mục tiêu hoàn thành vào năm 2020. Tổng nguồn vốn thực hiện chương trình giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 945,778 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng chiếm hơn 78%. Tuy nhiên, công tác quản lý nguồn vốn trong xây dựng NTM vẫn còn nhiều khó khăn như chậm tiến độ giải ngân, nợ đọng xây dựng cơ bản và thiếu minh bạch trong sử dụng vốn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý nguồn vốn trong xây dựng NTM, đánh giá thực trạng quản lý nguồn vốn tại huyện Phù Cát trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 11/16 xã trên địa bàn huyện, với trọng tâm là nguồn vốn ngân sách nhà nước và các nguồn vốn huy động khác. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng nguồn vốn hiệu quả, minh bạch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nguồn vốn và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nguồn vốn: Nhấn mạnh việc lập kế hoạch, phân bổ, sử dụng và kiểm tra nguồn vốn nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong đầu tư công.
  • Mô hình phát triển nông thôn mới: Bao gồm 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị, làm cơ sở đánh giá kết quả xây dựng NTM.
  • Khái niệm về nguồn vốn xây dựng NTM: Nguồn vốn đa dạng gồm ngân sách nhà nước, đóng góp của doanh nghiệp, người dân và tín dụng ưu đãi, được quản lý theo nguyên tắc công khai, minh bạch và hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nguồn vốn, hiệu quả đầu tư, phân cấp quản lý, kiểm tra giám sát, và sự tham gia của cộng đồng trong quản lý vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp đa ngành, bao gồm:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Số liệu từ UBND huyện Phù Cát, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các báo cáo tài chính và kế hoạch xây dựng NTM giai đoạn 2018-2020.
  • Điều tra xã hội học: Phỏng vấn và khảo sát 100 cán bộ UBND xã và người uy tín trên địa bàn huyện, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu.
  • Phân tích thống kê và so sánh: Đánh giá tiến độ, hiệu quả sử dụng vốn, so sánh tỷ lệ giải ngân và mức độ hoàn thành các tiêu chí NTM.
  • Phân tích chính sách: Đánh giá quy trình quản lý nguồn vốn, cơ chế phân bổ, kiểm tra và giám sát theo quy định pháp luật.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với phạm vi không gian là 11 xã thuộc huyện Phù Cát. Cỡ mẫu điều tra xã hội học là 100 phiếu, được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ và kết quả xây dựng NTM: Đến cuối năm 2020, 16/16 xã của huyện Phù Cát đạt chuẩn NTM, với mức tăng bình quân tiêu chí từ 6,7 tiêu chí/xã năm 2011 lên 14,8 tiêu chí/xã năm 2015. Tổng nguồn vốn đầu tư giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 945,778 tỷ đồng, trong đó vốn xây dựng cơ sở hạ tầng chiếm 78%, tương đương gần 738,733 tỷ đồng.

  2. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn: Hệ thống giao thông nông thôn được bê tông hóa đạt 92,2% tổng chiều dài, kênh mương nội đồng bê tông đạt 73%, 100% xã có điện lưới quốc gia và trường học đạt chuẩn quốc gia. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 10,5% năm 2017 xuống còn 5,47% năm 2020, cho thấy hiệu quả đầu tư vào phát triển kinh tế và hạ tầng xã hội.

  3. Quản lý nguồn vốn còn tồn tại hạn chế: Tình trạng chậm giải ngân vốn, nợ đọng xây dựng cơ bản và thiếu minh bạch trong một số khâu quản lý vẫn diễn ra. Công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và chưa phát huy hết vai trò của cộng đồng trong giám sát sử dụng vốn.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý vốn: Trình độ cán bộ quản lý vốn còn hạn chế, sự phối hợp giữa các cấp chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp làm ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả sử dụng vốn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do cơ chế phân cấp quản lý nguồn vốn chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến việc phân bổ và sử dụng vốn chưa hiệu quả. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với nhận định về khó khăn trong quản lý vốn đầu tư công tại các địa phương nông thôn. Việc huy động và sử dụng vốn từ cộng đồng dân cư chưa được khai thác triệt để, trong khi đây là nguồn lực quan trọng để nâng cao tính bền vững của chương trình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ giải ngân vốn theo năm, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM giữa các xã, và biểu đồ giảm tỷ lệ hộ nghèo qua các năm. Những kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nguồn vốn trong thành công của chương trình xây dựng NTM, đồng thời chỉ ra các điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý nguồn vốn: Rà soát, điều chỉnh các quy định phân cấp quản lý vốn giữa các cấp chính quyền nhằm tăng tính chủ động và trách nhiệm trong quản lý, sử dụng vốn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: UBND tỉnh, huyện.

  2. Tăng cường công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn: Xây dựng kế hoạch vốn chi tiết, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh dàn trải và đầu tư trùng lặp. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý kế hoạch vốn để nâng cao hiệu quả. Thời gian: hàng năm; chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các xã.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý vốn: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý tài chính công, kỹ năng kiểm tra, giám sát cho cán bộ cấp xã và huyện. Thời gian: 6-12 tháng; chủ thể: Sở Tài chính, UBND huyện.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và minh bạch hóa sử dụng vốn: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất, công khai thông tin về nguồn vốn và kết quả sử dụng đến cộng đồng dân cư để phát huy vai trò giám sát của người dân. Thời gian: liên tục; chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

  5. Khuyến khích huy động nguồn vốn xã hội hóa và sự tham gia của cộng đồng: Xây dựng quỹ xây dựng NTM tại các xã, đảm bảo quản lý minh bạch, phát huy vai trò của người dân trong đóng góp và giám sát. Thời gian: 1-3 năm; chủ thể: UBND xã, các tổ chức cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý nguồn vốn xây dựng NTM, từ đó cải thiện công tác lập kế hoạch, phân bổ và giám sát vốn đầu tư.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Nâng cao nhận thức về vai trò của mình trong giám sát và tham gia quản lý nguồn vốn, góp phần đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan tài chính: Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện các chính sách, cơ chế quản lý vốn đầu tư công trong lĩnh vực phát triển nông thôn, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nguồn vốn xây dựng NTM gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý nguồn vốn bao gồm lập kế hoạch, phân bổ, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn. Ví dụ, tại huyện Phù Cát, việc lập kế hoạch vốn được thực hiện theo quy trình từ cấp tỉnh đến cấp xã, đảm bảo phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Nguồn vốn xây dựng NTM được huy động từ đâu?
    Nguồn vốn gồm ngân sách nhà nước (trung ương và địa phương), đóng góp của doanh nghiệp, người dân, và các nguồn tín dụng ưu đãi. Tại Phù Cát, vốn ngân sách chiếm phần lớn, nhưng đóng góp của cộng đồng cũng được khuyến khích để tăng tính bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nguồn vốn xây dựng NTM là gì?
    Khó khăn gồm chậm giải ngân, nợ đọng xây dựng cơ bản, thiếu minh bạch trong sử dụng vốn, trình độ cán bộ quản lý hạn chế và thủ tục hành chính phức tạp. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn?
    Cần hoàn thiện cơ chế phân cấp, tăng cường đào tạo cán bộ, minh bạch hóa thông tin, và phát huy vai trò giám sát của cộng đồng. Ví dụ, việc thành lập quỹ xây dựng NTM tại các xã giúp huy động và quản lý vốn hiệu quả hơn.

  5. Tại sao sự tham gia của người dân trong quản lý nguồn vốn lại quan trọng?
    Người dân là chủ thể thụ hưởng và thực hiện chương trình, nên sự tham gia giúp tăng tính minh bạch, giảm thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Tại Phù Cát, phong trào thi đua và giám sát của cộng đồng đã góp phần quan trọng vào thành công của chương trình.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nguồn vốn trong xây dựng nông thôn mới, tập trung nghiên cứu tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định giai đoạn 2018-2020.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy tiến độ xây dựng NTM đạt nhiều thành tựu với 16/16 xã đạt chuẩn, nguồn vốn đầu tư lớn và hiệu quả sử dụng vốn được cải thiện rõ rệt.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế về quản lý vốn như chậm giải ngân, nợ đọng xây dựng cơ bản và thiếu minh bạch trong một số khâu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế phân cấp, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và phát huy vai trò cộng đồng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá tác động lâu dài của quản lý nguồn vốn đến phát triển bền vững nông thôn mới.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và cộng đồng dân cư huyện Phù Cát cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn, góp phần hoàn thành mục tiêu xây dựng huyện nông thôn mới bền vững.