Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Giáo dục phổ thông, đặc biệt là giáo dục Tiểu học, được xem là nền tảng quan trọng để hình thành và phát triển năng lực người học. Theo số liệu năm học 2022-2023, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam có 18 trường Tiểu học công lập với 13.473 học sinh, 34 cán bộ quản lý và 481 giáo viên. Tuy nhiên, công tác kiểm tra, đánh giá (KTĐG) kết quả học tập cho học sinh Tiểu học tại đây còn gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng định hướng phát triển năng lực theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động KTĐG kết quả học tập cho học sinh tại các trường Tiểu học thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam theo định hướng phát triển năng lực, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022 và 2022-2023, tập trung vào các trường Tiểu học công lập trên địa bàn thị xã Duy Tiên. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý KTĐG, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá theo hướng phát triển năng lực, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phân loại mục tiêu giáo dục của Bloom: Phân chia các miền hoạt động của con người thành nhận thức, tâm vận động và xúc cảm, với 6 mức độ nhận thức (biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá). Lý thuyết này làm cơ sở xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực học sinh.

  2. Mô hình đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực: Nhấn mạnh đánh giá dựa trên khả năng thực hiện, sản phẩm và quá trình học tập của học sinh, bao gồm đánh giá thường xuyên, đánh giá định kỳ và đánh giá xác thực. Mô hình này tập trung phát triển năng lực tư duy bậc cao, kỹ năng giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: năng lực học sinh, kiểm tra, đánh giá, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá, định hướng phát triển năng lực, và văn hóa đánh giá trong nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý thuyết và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên khảo, luận án, luận văn liên quan đến quản lý KTĐG kết quả học tập cho học sinh Tiểu học.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

    • Quan sát: Theo dõi hoạt động quản lý KTĐG tại các trường Tiểu học trên địa bàn thị xã Duy Tiên.
    • Điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu từ 18 cán bộ quản lý và 135 giáo viên tại 9 trường Tiểu học công lập bằng phiếu khảo sát qua email và Google form.
    • Phỏng vấn sâu: Làm rõ và kiểm chứng thông tin thu thập được, đồng thời tìm hiểu các biện pháp quản lý KTĐG hiệu quả.
    • Tổng kết kinh nghiệm: Thu thập thông tin từ các sáng kiến, hội thảo và trao đổi kinh nghiệm về đổi mới quản lý KTĐG.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê toán học để tổng hợp, phân tích số liệu khảo sát dưới dạng bảng số liệu và biểu đồ nhằm đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023, tập trung khảo sát tại các trường Tiểu học công lập trên địa bàn thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về KTĐG theo định hướng phát triển năng lực: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò và tầm quan trọng của hoạt động KTĐG theo định hướng phát triển năng lực. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa hiểu rõ bản chất và yêu cầu đổi mới trong đánh giá học sinh.

  2. Mức độ áp dụng các hình thức kiểm tra, đánh giá: 70% giáo viên áp dụng đa dạng các hình thức KTĐG như quan sát, đánh giá sản phẩm, vấn đáp và kiểm tra viết. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 55% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên và liên tục theo hướng phát triển năng lực, còn lại vẫn chủ yếu dựa vào kiểm tra định kỳ truyền thống.

  3. Thực trạng quản lý hoạt động KTĐG: Ban giám hiệu các trường đã xây dựng kế hoạch KTĐG chi tiết, song việc chỉ đạo, kiểm tra, giám sát còn chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn và giáo viên. Tỷ lệ kiểm tra, giám sát hoạt động KTĐG đạt khoảng 60%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý KTĐG: Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, chiếm khoảng 75% ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Các yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất, công nghệ thông tin và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 65% ảnh hưởng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự chuyển đổi nhận thức và thực hành KTĐG theo định hướng phát triển năng lực đã có bước tiến đáng kể tại các trường Tiểu học thị xã Duy Tiên. Tuy nhiên, sự khác biệt trong mức độ áp dụng các hình thức đánh giá và quản lý còn tồn tại do hạn chế về năng lực chuyên môn và sự phối hợp trong nhà trường. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục phổ thông, nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý KTĐG còn hạn chế, trong khi đây là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả và minh bạch trong đánh giá. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các hình thức KTĐG và mức độ phối hợp quản lý sẽ minh họa rõ nét hơn về thực trạng này. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa đánh giá trong nhà trường nhằm tạo môi trường học tập tích cực, thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về KTĐG theo định hướng phát triển năng lực, tập trung vào kỹ thuật đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Phòng GD-ĐT phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Đổi mới lập kế hoạch KTĐG theo hướng đồng bộ và khoa học: Xây dựng kế hoạch KTĐG chi tiết, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng trường và từng khối lớp, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn và giáo viên. Thực hiện hàng năm, do Ban giám hiệu các trường chủ trì.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động KTĐG: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, minh bạch, có sự tham gia của các bên liên quan nhằm đảm bảo tính khách quan và công bằng trong đánh giá. Thời gian triển khai liên tục, do Ban giám hiệu và Phòng GD-ĐT phối hợp thực hiện.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý KTĐG: Phát triển và sử dụng phần mềm quản lý đánh giá học sinh, hỗ trợ phân tích dữ liệu, lưu trữ kết quả và cung cấp phản hồi kịp thời cho giáo viên, học sinh và phụ huynh. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Phòng GD-ĐT phối hợp với các trường và đơn vị công nghệ thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động KTĐG, từ đó nâng cao năng lực quản lý và chỉ đạo đổi mới giáo dục.

  2. Giáo viên Tiểu học: Áp dụng các phương pháp, hình thức KTĐG theo định hướng phát triển năng lực, nâng cao chất lượng đánh giá và hỗ trợ học sinh phát triển toàn diện.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và kiểm tra, giám sát hoạt động KTĐG tại các trường Tiểu học trên địa bàn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục và đổi mới đánh giá học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực?
    Đổi mới KTĐG giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh, không chỉ kiến thức mà còn kỹ năng và thái độ, từ đó hỗ trợ phát triển năng lực thực tiễn và sáng tạo của học sinh.

  2. Các hình thức kiểm tra, đánh giá nào được áp dụng phổ biến?
    Phổ biến gồm quan sát, đánh giá sản phẩm, vấn đáp và kiểm tra viết. Đánh giá thường xuyên và liên tục được khuyến khích để phản hồi kịp thời quá trình học tập.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý KTĐG?
    Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng quản lý và thực hiện KTĐG.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong KTĐG?
    Tăng cường truyền thông, tổ chức các buổi họp phụ huynh, chia sẻ kết quả đánh giá và phối hợp hỗ trợ học sinh phát triển năng lực toàn diện.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý KTĐG?
    Công nghệ giúp lưu trữ, phân tích dữ liệu đánh giá, cung cấp phản hồi nhanh chóng, minh bạch và hỗ trợ giáo viên, học sinh, phụ huynh trong quá trình học tập và quản lý.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học tại thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.
  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng nhận thức, áp dụng hình thức KTĐG và quản lý tại các trường Tiểu học, đồng thời chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới kế hoạch, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, hỗ trợ các bên liên quan trong việc đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý KTĐG.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm phát triển bền vững hoạt động KTĐG theo định hướng phát triển năng lực.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học thông qua quản lý kiểm tra, đánh giá hiệu quả!