Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tỉnh Vĩnh Long, với quy mô dân số khoảng 800 nghìn người và nền kinh tế tăng trưởng ổn định trên 6% mỗi năm, đang tập trung phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, thực trạng học viên học văn hóa tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) trên địa bàn tỉnh còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong hoạt động tự học, do chất lượng đầu vào thấp và ý thức tự giác học tập chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tự học của học viên học văn hóa tại các Trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao kết quả học tập và phát triển năng lực tự học của học viên. Nghiên cứu tập trung khảo sát 8 trung tâm GDNN-GDTX với tổng số 160 học viên, 23 cán bộ quản lý và 102 giáo viên, sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tại các trung tâm, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, phát huy vai trò tự học trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết về hoạt động tự học, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả, đạt mục tiêu đề ra. Các chức năng quản lý gồm kế hoạch hóa, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra, trong đó thông tin đóng vai trò trung tâm xuyên suốt chu trình quản lý.

  • Lý thuyết hoạt động tự học: Hoạt động tự học là quá trình tự giác, chủ động, sáng tạo của người học trong việc chiếm lĩnh tri thức, phát triển kỹ năng và phẩm chất. Hoạt động này bao gồm các thành tố: động cơ, mục tiêu, nội dung, phương pháp, năng lực học tập và năng lực tự kiểm tra, đánh giá.

  • Khái niệm quản lý hoạt động tự học: Là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của nhà quản lý đến toàn bộ quá trình tự học của học viên nhằm thúc đẩy sự tích cực, chủ động và sáng tạo trong học tập.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý, quản lý giáo dục, hoạt động tự học, quản lý hoạt động tự học, học viên học văn hóa, Trung tâm GDNN-GDTX.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 8 Trung tâm GDNN-GDTX trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, gồm 160 học viên, 23 cán bộ quản lý và 102 giáo viên. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo, tài liệu pháp luật liên quan đến giáo dục và quản lý giáo dục.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu điều tra khảo sát trực tiếp và trực tuyến, phỏng vấn chuyên gia, quan sát thực tế và phân tích tài liệu.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả, phân tích điểm trung bình, phân tích khoảng cách để đánh giá mức độ nhận thức và thực trạng quản lý hoạt động tự học. Kết hợp phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn năm học 2018-2019 đến 2020-2021, với các biện pháp đề xuất áp dụng trong giai đoạn 2021-2025.

  • Lý do lựa chọn phương pháp: Phương pháp kết hợp giúp đánh giá toàn diện thực trạng và nguyên nhân, đồng thời kiểm nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động tự học: Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức tích cực về vai trò của tự học trong nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, học viên và phụ huynh còn hạn chế trong việc nhận thức đúng đắn về mục đích và ý nghĩa của tự học. Khoảng 67% học viên tự học chủ yếu để phục vụ kiểm tra, thi cử, trong khi chỉ khoảng 1,92 điểm (trên thang 3) đồng ý tự học nhằm phát triển tính tích cực, sáng tạo.

  2. Thực trạng mục tiêu hoạt động tự học của học viên: Động cơ tự học của học viên chủ yếu xuất phát từ yêu cầu của giáo viên và gia đình (điểm trung bình 2,99), hoặc để theo kịp bạn bè (2,73). Động cơ tự học vì yêu cầu nghề nghiệp và phát triển bản thân còn thấp (1,96 và 1,92 điểm).

  3. Nội dung và phương pháp tự học: Học viên chủ yếu tự học bài cũ để chuẩn bị cho bài học tiếp theo (điểm trung bình 2,20), nhưng việc tự học kỹ năng, phát triển năng lực và nghiên cứu tài liệu tham khảo còn rất hạn chế (chỉ khoảng 1,50-1,70 điểm). Hình thức tự học chủ yếu là tự học có hướng dẫn của giáo viên, tự học không có hướng dẫn còn ít được phát huy.

  4. Quản lý hoạt động tự học tại các trung tâm: Công tác quản lý còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc tổ chức, kiểm tra, đánh giá kết quả tự học của học viên. Các trung tâm có cơ sở vật chất tương đối đầy đủ với tổng cộng 86 lớp học và hơn 2.700 học viên, nhưng việc quản lý chưa đồng bộ và chưa phát huy hết vai trò của các lực lượng hỗ trợ như giáo viên chủ nhiệm, tổ chức Đoàn thanh niên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động tự học của học viên tại các Trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long còn nhiều hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Yếu tố khách quan như chất lượng đầu vào thấp, điều kiện kinh tế gia đình, cơ sở vật chất và phương pháp giảng dạy chưa đổi mới hoàn toàn ảnh hưởng đến ý thức tự học của học viên. Yếu tố chủ quan như động cơ học tập chưa đúng đắn, kỹ năng tự học yếu kém cũng là nguyên nhân chính.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với nhận định rằng tự học là yếu tố quyết định thành công trong học tập nhưng cần có sự quản lý và hỗ trợ hiệu quả từ nhà trường và giáo viên. Việc quản lý hoạt động tự học cần được thực hiện đồng bộ, khoa học, đảm bảo tính hệ thống và thực tiễn, phù hợp với đặc điểm đa dạng của học viên tại các trung tâm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố động cơ tự học, bảng điểm trung bình đánh giá nội dung tự học và sơ đồ chu trình quản lý hoạt động tự học để minh họa mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng và kết quả học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và động cơ tự học cho học viên
    Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo, tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức về vai trò tự học, phát triển động cơ học tập đúng đắn cho học viên. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc trung tâm phối hợp với giáo viên và tổ chức Đoàn thanh niên.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và quản lý tự học
    Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học viên; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và tự học. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Giáo viên bộ môn, tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường công tác quản lý và kiểm tra đánh giá hoạt động tự học
    Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả tự học khoa học, khách quan, công bằng; thường xuyên theo dõi, đôn đốc học viên thực hiện kế hoạch tự học. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm.

  4. Phát huy vai trò các lực lượng hỗ trợ
    Tăng cường phối hợp giữa giáo viên, giáo viên chủ nhiệm, tổ chức Đoàn thanh niên, phụ huynh trong việc hỗ trợ, động viên học viên tự học; xây dựng phong trào thi đua học tập trong tập thể lớp. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Ban giám đốc, tổ chức Đoàn, giáo viên chủ nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các Trung tâm GDNN-GDTX
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động tự học, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và chất lượng đào tạo.

  2. Giáo viên và giáo viên chủ nhiệm các trung tâm
    Hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường hướng dẫn và kiểm tra hoạt động tự học của học viên, phát triển kỹ năng tự học cho học viên.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tự học trong giáo dục thường xuyên, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các tổ chức, ban ngành liên quan đến giáo dục và đào tạo
    Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình phát triển giáo dục thường xuyên, đặc biệt trong việc nâng cao năng lực tự học và quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động tự học lại quan trọng đối với học viên tại các Trung tâm GDNN-GDTX?
    Tự học giúp học viên phát huy tính chủ động, sáng tạo, nâng cao năng lực tiếp thu kiến thức và kỹ năng, đáp ứng yêu cầu học tập suốt đời và thích ứng với thị trường lao động.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động tự học của học viên?
    Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách giáo dục, cơ sở vật chất, phương pháp giảng dạy; và yếu tố chủ quan như động cơ học tập, kỹ năng tự học, sức khỏe và tâm lý học viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao động cơ tự học của học viên?
    Thông qua việc nâng cao nhận thức về vai trò tự học, tạo môi trường học tập tích cực, áp dụng phương pháp giảng dạy đổi mới, và sự hỗ trợ từ giáo viên, gia đình và xã hội.

  4. Phương pháp quản lý nào hiệu quả trong việc thúc đẩy hoạt động tự học?
    Quản lý theo chu trình gồm kế hoạch hóa, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra; kết hợp kiểm tra đánh giá thường xuyên, sử dụng công nghệ thông tin và phát huy vai trò các lực lượng hỗ trợ.

  5. Các trung tâm GDNN-GDTX cần làm gì để cải thiện hoạt động tự học của học viên?
    Cần đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường quản lý và kiểm tra, phát triển kỹ năng tự học cho học viên, đồng thời phối hợp chặt chẽ với gia đình và các tổ chức xã hội.

Kết luận

  • Hoạt động tự học của học viên tại các Trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long còn nhiều hạn chế do động cơ học tập chưa đúng đắn và phương pháp tự học chưa đa dạng.
  • Công tác quản lý hoạt động tự học chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng trong trung tâm.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến kết quả tự học, đòi hỏi giải pháp quản lý toàn diện và linh hoạt.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý tập trung vào nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường kiểm tra đánh giá và phát huy vai trò các lực lượng hỗ trợ.
  • Nghiên cứu đặt nền tảng cho việc cải thiện chất lượng giáo dục thường xuyên tại địa phương trong giai đoạn 2021-2025, kêu gọi các bên liên quan cùng hành động để nâng cao hiệu quả tự học của học viên.