Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố then chốt để thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo báo cáo của ngành, chất lượng đào tạo nghề (ĐTN) tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) cấp huyện tại tỉnh Đăk Nông còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng lao động và phát triển kinh tế địa phương. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động đào tạo nghề cho học viên tại 07 trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện tỉnh Đăk Nông trong giai đoạn khảo sát từ năm 2013 đến 2018. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề phù hợp với đặc thù địa phương.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trung tâm GDNN-GDTX huyện Tuy Đức, Đăk R’Lấp, Đăk Song, Đăk G’Long, Đăk Mil, Krông Nô và Cư Jút. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện các chỉ số về chất lượng đào tạo nghề, tỷ lệ học viên tốt nghiệp có việc làm, cũng như nâng cao năng lực quản lý giáo dục nghề nghiệp tại địa phương. Qua đó, góp phần phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đào tạo nghề, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hoạt động có mục đích, có hệ thống nhằm điều hành, phối hợp các nguồn lực xã hội để đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

  • Lý thuyết đào tạo nghề: Đào tạo nghề là quá trình có tổ chức nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học để họ có thể tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm. Mục tiêu đào tạo nghề là nâng cao năng lực hành nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

  • Mô hình quản lý hoạt động đào tạo nghề: Bao gồm quản lý công tác tuyển sinh, quản lý mục tiêu đào tạo, quản lý nội dung và chương trình đào tạo, quản lý hoạt động dạy và học nghề, quản lý điều kiện phục vụ đào tạo, quản lý liên kết hợp tác với doanh nghiệp và quản lý công tác kiểm tra, đánh giá.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đào tạo nghề, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động đào tạo nghề, năng lực hành nghề, chất lượng đào tạo nghề, và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 07 trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện tại tỉnh Đăk Nông, với tổng số 300 phiếu khảo sát gồm 100 cán bộ quản lý và giáo viên, 200 học viên. Ngoài ra, dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và tài liệu chuyên ngành.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng, xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 18.0 để đánh giá thực trạng quản lý và các yếu tố ảnh hưởng. Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng để thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý và giáo viên nhằm làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng được tiến hành trong năm 2018, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp trong năm 2019, hoàn thiện luận văn trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác tuyển sinh và quản lý mục tiêu đào tạo: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác tuyển sinh chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường lao động địa phương. Mục tiêu đào tạo tại các trung tâm còn mang tính chung chung, chưa gắn kết chặt chẽ với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

  2. Nội dung và chương trình đào tạo: 65% học viên và giáo viên phản ánh chương trình đào tạo còn cứng nhắc, thiếu tính linh hoạt và chưa cập nhật kịp thời các tiến bộ kỹ thuật mới. Chương trình chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu kỹ năng thực hành và năng lực thích ứng nghề nghiệp.

  3. Phương pháp và hình thức đào tạo: 60% học viên cho biết phương pháp đào tạo chủ yếu là truyền thống, ít áp dụng các phương pháp dạy học tích hợp, dạy học theo nhóm hoặc học qua thực tiễn công việc. Hình thức đào tạo chính quy chiếm ưu thế, trong khi đào tạo nghề tại nơi làm việc và liên kết với doanh nghiệp còn hạn chế.

  4. Điều kiện phục vụ và công tác kiểm tra, đánh giá: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo nghề còn thiếu và lạc hậu, chỉ đạt khoảng 50% tiêu chuẩn theo quy định. Công tác kiểm tra, đánh giá chưa được tổ chức chặt chẽ, thiếu sự đồng bộ và chưa phát huy hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng đào tạo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý hoạt động đào tạo nghề chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận quản lý, giáo viên và doanh nghiệp. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại Đăk Nông cho thấy mức độ ứng dụng các mô hình quản lý hiện đại còn thấp, đặc biệt trong việc đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo.

Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại làm giảm khả năng thực hành và phát triển kỹ năng nghề cho học viên. Điều này cũng ảnh hưởng đến tỷ lệ học viên tốt nghiệp có việc làm, gây lãng phí nguồn lực đầu tư. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ hài lòng về chương trình đào tạo và điều kiện học tập giữa các trung tâm cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, phản ánh sự phân bổ nguồn lực chưa đồng đều.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới quản lý đào tạo nghề theo hướng tăng cường liên kết với doanh nghiệp, áp dụng các phương pháp đào tạo tích hợp và thực tiễn, đồng thời nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên. Đây là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Đăk Nông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý, giáo viên và học viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, phương pháp giảng dạy hiện đại, kỹ năng nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đại học đào tạo nghề.

  2. Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo gắn với yêu cầu thực tế sản xuất và thị trường lao động: Cập nhật, điều chỉnh chương trình đào tạo theo hướng linh hoạt, tích hợp kiến thức và kỹ năng thực hành, phù hợp với đặc thù ngành nghề và nhu cầu địa phương. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do các trung tâm GDNN-GDTX phối hợp với doanh nghiệp và chuyên gia xây dựng chương trình.

  3. Tăng cường hoạt động tư vấn nghề nghiệp cho học viên: Xây dựng hệ thống tư vấn nghề nghiệp chuyên nghiệp, hỗ trợ học viên định hướng nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm sau đào tạo. Triển khai trong 6 tháng, do trung tâm GDNN-GDTX phối hợp với các doanh nghiệp và tổ chức xã hội thực hiện.

  4. Phát triển cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo hiện đại: Đầu tư nâng cấp phòng học, xưởng thực hành, trang thiết bị dạy nghề theo tiêu chuẩn quốc gia, ưu tiên các nghề trọng điểm. Kế hoạch đầu tư kéo dài 24 tháng, do UBND tỉnh và Sở Lao động – Thương binh và Xã hội chủ trì.

  5. Tăng cường liên kết hợp tác với các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp: Thiết lập các mô hình hợp tác đào tạo, thực tập, thực hành và tạo việc làm cho học viên sau tốt nghiệp. Thời gian thực hiện liên tục, do các trung tâm GDNN-GDTX chủ động phối hợp với doanh nghiệp địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Giáo viên và giảng viên đào tạo nghề: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Hỗ trợ trong việc xây dựng các chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển nguồn nhân lực.

  4. Doanh nghiệp và cơ sở sản xuất: Tham khảo để hiểu rõ hơn về nhu cầu đào tạo nghề, từ đó phối hợp hiệu quả với các trung tâm đào tạo trong việc thực tập và tuyển dụng lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động đào tạo nghề tại các trung tâm GDNN-GDTX có những khó khăn chính nào?
    Khó khăn chủ yếu là thiếu đồng bộ trong quản lý, cơ sở vật chất hạn chế, chương trình đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu thị trường và thiếu sự liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.

  2. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại các trung tâm này?
    Cần đổi mới nội dung chương trình, áp dụng phương pháp đào tạo tích hợp, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên có trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp cao.

  3. Vai trò của liên kết với doanh nghiệp trong đào tạo nghề là gì?
    Liên kết giúp học viên có cơ hội thực tập, thực hành trong môi trường sản xuất thực tế, nâng cao kỹ năng nghề và tăng khả năng tìm kiếm việc làm sau đào tạo.

  4. Phương pháp đào tạo nào được khuyến khích áp dụng tại các trung tâm GDNN-GDTX?
    Phương pháp dạy học tích hợp, dạy học qua thực tiễn công việc, dạy học theo nhóm và dạy học dự án được đánh giá cao về hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng nghề cho học viên.

  5. Làm thế nào để đảm bảo công tác kiểm tra, đánh giá trong đào tạo nghề đạt hiệu quả?
    Cần xây dựng ngân hàng đề kiểm tra phù hợp, tổ chức kiểm tra thường xuyên và định kỳ, đảm bảo tính khách quan, khoa học và công khai kết quả để điều chỉnh kịp thời quá trình đào tạo.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đào tạo nghề tại các trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện tỉnh Đăk Nông còn nhiều hạn chế về công tác tuyển sinh, nội dung chương trình, phương pháp đào tạo và điều kiện phục vụ.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan như cơ sở vật chất, năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và sự liên kết với doanh nghiệp ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới chương trình, tăng cường tư vấn nghề nghiệp, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển liên kết hợp tác với doanh nghiệp là cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, nhà trường và doanh nghiệp phối hợp nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm phát triển bền vững giáo dục nghề nghiệp tại tỉnh Đăk Nông.

Hãy hành động ngay để nâng cao chất lượng đào tạo nghề, góp phần phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cho tương lai bền vững của địa phương và đất nước!