Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, giáo dục mầm non giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần xây dựng nhân cách và chuẩn bị cho trẻ bước vào bậc học phổ thông. Tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non được xem là ưu tiên hàng đầu nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo số liệu khảo sát tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, khoảng 32,3% trường mầm non đã đạt chuẩn quốc gia mức độ 1, tuy nhiên nhiều trường vẫn còn gặp khó khăn trong việc thực hiện hoạt động tự đánh giá để nâng cao chất lượng giáo dục.

Hoạt động tự đánh giá là bước khởi đầu quan trọng trong quy trình kiểm định chất lượng giáo dục, giúp các trường mầm non xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tự đánh giá tại các trường mầm non huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn năm học 2021-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, đặc biệt là quản lý hoạt động tự đánh giá trong trường mầm non. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các hoạt động nhằm đạt mục tiêu chất lượng giáo dục (Robinson & Judge, 2013; Daft, 2015). Quản lý tự đánh giá được xem là một phần của quy trình cải tiến liên tục, giúp nhà trường nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng.

  • Mô hình quy trình tự đánh giá theo Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT: Quy trình gồm 6 bước cơ bản từ thành lập hội đồng tự đánh giá, xây dựng kế hoạch, thu thập và xử lý minh chứng, đánh giá mức độ đạt tiêu chí, viết báo cáo đến công bố kết quả. Mô hình này đảm bảo tính hệ thống, minh bạch và khách quan trong đánh giá chất lượng trường mầm non.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: tự đánh giá, kiểm định chất lượng giáo dục, trường mầm non đạt chuẩn quốc gia, quản lý hoạt động tự đánh giá, tiêu chuẩn chất lượng giáo dục mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 220 người gồm 20 cán bộ quản lý, 200 giáo viên và nhân viên tại các trường mầm non huyện Lạc Sơn; phỏng vấn sâu 100 người gồm cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh; quan sát thực tế hoạt động tự đánh giá tại các trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý số liệu khảo sát; phân tích nội dung phỏng vấn và quan sát để làm rõ các vấn đề thực tiễn; so sánh kết quả với các tiêu chuẩn quy định trong Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT.

  • Timeline nghiên cứu: Dữ liệu được thu thập và phân tích trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng quản lý hoạt động tự đánh giá tại địa phương.

Phương pháp nghiên cứu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính khách quan, toàn diện và khả năng áp dụng thực tiễn cao cho các trường mầm non trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tự đánh giá còn hạn chế: Khoảng 38% cán bộ quản lý và giáo viên chưa hiểu rõ tầm quan trọng của hoạt động tự đánh giá trong việc nâng cao chất lượng trường mầm non đạt chuẩn quốc gia. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai các bước tự đánh giá.

  2. Thực trạng quản lý nội dung tự đánh giá chưa đồng bộ: Chỉ khoảng 45% trường thực hiện đầy đủ các tiêu chuẩn về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và chương trình giáo dục theo quy định. Việc thu thập và xử lý minh chứng còn thiếu hệ thống, minh chứng chưa được mã hóa và lưu trữ khoa học.

  3. Quy trình tự đánh giá chưa được giám sát chặt chẽ: 40% trường chưa xây dựng kế hoạch tự đánh giá chi tiết, thiếu sự phối hợp giữa các nhóm công tác và hội đồng tự đánh giá. Việc đánh giá mức độ đạt tiêu chí còn mang tính hình thức, chưa phản ánh chính xác thực trạng.

  4. Phương thức tự đánh giá chưa đa dạng và hiệu quả: Các trường chủ yếu sử dụng khảo sát bảng hỏi và phỏng vấn, ít áp dụng các phương pháp như phân tích SWOT, đánh giá đồng đẳng hay diễn đàn mở. Điều này làm giảm tính khách quan và sự tham gia của các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu đào tạo, bồi dưỡng nhận thức và kỹ năng cho cán bộ quản lý và giáo viên về tự đánh giá. So với các nghiên cứu quốc tế, nơi các quốc gia như Anh, Úc và các nước Bắc Âu đã áp dụng mô hình tự đánh giá đa phương thức và quản lý chặt chẽ, các trường mầm non tại huyện Lạc Sơn còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc quản lý nội dung và quy trình tự đánh giá chưa đồng bộ dẫn đến kết quả tự đánh giá không phản ánh đúng thực trạng, ảnh hưởng đến việc xây dựng kế hoạch cải tiến chất lượng. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện các tiêu chuẩn giữa các trường có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này.

Ngoài ra, sự thiếu đa dạng trong phương thức tự đánh giá làm giảm sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng, trong khi mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội là yếu tố quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh cần có sự hỗ trợ từ các cấp quản lý giáo dục để tăng cường đào tạo, hướng dẫn và giám sát hoạt động tự đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nhận thức và kỹ năng tự đánh giá cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện tự đánh giá chính xác, hiệu quả.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng đầu năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các chuyên gia giáo dục.

  2. Xây dựng và quản lý kế hoạch tự đánh giá chi tiết, khoa học

    • Mục tiêu: Đảm bảo quy trình tự đánh giá được thực hiện đầy đủ, minh bạch và có hệ thống.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và hội đồng tự đánh giá tại các trường.

  3. Đa dạng hóa phương thức tự đánh giá, tăng cường sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng

    • Mục tiêu: Tăng tính khách quan và sự đồng thuận trong đánh giá chất lượng giáo dục.
    • Thời gian: Thực hiện trong năm học 2024-2025 và duy trì thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chức hội thảo, diễn đàn mở.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá việc thực hiện tự đánh giá

    • Mục tiêu: Đảm bảo các trường thực hiện đúng quy trình, nâng cao chất lượng báo cáo tự đánh giá.
    • Thời gian: Kiểm tra định kỳ 2 lần/năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện và các cơ quan quản lý cấp trên.

  5. Cải thiện hệ thống lưu trữ minh chứng và báo cáo tự đánh giá

    • Mục tiêu: Đảm bảo minh chứng được mã hóa, lưu trữ khoa học, dễ tra cứu và sử dụng cho đánh giá ngoài.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Cán bộ quản lý trường và tổ thư ký tự đánh giá.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp quản lý hoạt động tự đánh giá hiệu quả, nâng cao năng lực lãnh đạo và giám sát.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch tự đánh giá, tổ chức đào tạo cho giáo viên.

  2. Giáo viên và nhân viên trường mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình và tiêu chuẩn tự đánh giá, nâng cao kỹ năng thu thập và xử lý minh chứng.
    • Use case: Tham gia thực hiện tự đánh giá, cải tiến chất lượng giảng dạy và chăm sóc trẻ.

  3. Phòng Giáo dục và các cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát hoạt động tự đánh giá tại các trường mầm non.
    • Use case: Thiết kế chương trình bồi dưỡng, kiểm tra định kỳ hoạt động tự đánh giá.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp và kết quả nghiên cứu về quản lý tự đánh giá trong giáo dục mầm non.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ hoặc tiến sĩ liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá trong trường mầm non là gì?
    Tự đánh giá là quá trình nhà trường tự kiểm tra, phân tích các hoạt động giáo dục dựa trên các tiêu chuẩn đã quy định nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất kế hoạch cải tiến. Ví dụ, trường mầm non sẽ thu thập minh chứng về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và kết quả học tập của trẻ để đánh giá mức độ đạt chuẩn quốc gia.

  2. Tại sao quản lý hoạt động tự đánh giá lại quan trọng?
    Quản lý giúp đảm bảo quy trình tự đánh giá được thực hiện đầy đủ, chính xác và hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục. Nếu không có quản lý chặt chẽ, hoạt động tự đánh giá có thể trở nên hình thức, không phản ánh đúng thực trạng trường học.

  3. Các tiêu chuẩn chính trong tự đánh giá trường mầm non gồm những gì?
    Theo Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT, có 5 tiêu chuẩn chính: tổ chức và quản lý nhà trường; cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và trẻ; cơ sở vật chất, trang thiết bị; quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội; kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ.

  4. Phương pháp nào thường được sử dụng trong tự đánh giá?
    Các phương pháp phổ biến gồm khảo sát bảng hỏi, phỏng vấn, quan sát thực tế, phân tích tài liệu, phân tích SWOT, đánh giá đồng đẳng và diễn đàn mở. Việc kết hợp nhiều phương pháp giúp tăng tính khách quan và toàn diện của đánh giá.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tự đánh giá tại các trường mầm non?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nhận thức và kỹ năng cho cán bộ quản lý, giáo viên; xây dựng kế hoạch chi tiết; đa dạng hóa phương thức đánh giá; tăng cường giám sát và kiểm tra; cải thiện hệ thống lưu trữ minh chứng. Ví dụ, tổ chức các buổi tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật thu thập và phân tích minh chứng sẽ giúp nâng cao chất lượng báo cáo tự đánh giá.

Kết luận

  • Hoạt động tự đánh giá tại các trường mầm non huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình đã được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, quản lý nội dung, quy trình và phương thức thực hiện.
  • Việc quản lý hoạt động tự đánh giá đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và giúp các trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm bồi dưỡng nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đa dạng hóa phương thức đánh giá, tăng cường giám sát và cải thiện lưu trữ minh chứng.
  • Các biện pháp này cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2024-2025 để nâng cao hiệu quả tự đánh giá và chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và các bên liên quan phối hợp thực hiện nhằm xây dựng môi trường giáo dục mầm non phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu chuẩn quốc gia và nhu cầu xã hội.