Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động làm quen với môi trường xung quanh đóng vai trò thiết yếu trong phát triển nhận thức và nhân cách của trẻ mầm non. Theo Thông tư số 01/VBHN-BGDĐT-GDMN ngày 13/4/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mục tiêu giáo dục mầm non là phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ, tình cảm và thẩm mỹ cho trẻ, chuẩn bị cho trẻ vào lớp một. Trong bối cảnh đó, việc quản lý hoạt động làm quen với môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm được xem là một phương pháp giáo dục tiên tiến, giúp trẻ phát triển kỹ năng nhận thức thông qua trải nghiệm thực tế.
Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động này trong hệ thống trường mầm non Thế Giới Trẻ Em tại Hà Nội, với phạm vi khảo sát từ năm 2021 đến 2022 tại 4 cơ sở thuộc các quận Hoàn Kiếm, Nam Từ Liêm, Ba Đình và Hoàng Mai. Đối tượng nghiên cứu gồm 8 cán bộ quản lý và 45 giáo viên, nhằm đánh giá hiệu quả quản lý và tổ chức hoạt động làm quen với môi trường xung quanh cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi.
Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển nhận thức và kỹ năng sống cho trẻ, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non tại các địa phương có điều kiện tương đồng. Qua đó, nghiên cứu hướng tới cải thiện các chỉ số về nhận thức môi trường, kỹ năng tương tác xã hội và sự phát triển toàn diện của trẻ trong hệ thống trường mầm non.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:
Lý thuyết học trải nghiệm của David Kolb: Chu trình học tập trải nghiệm gồm bốn giai đoạn: kinh nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, khái quát hóa trừu tượng và thực hành chủ động. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm thực tế trong việc hình thành kiến thức và kỹ năng cho trẻ.
Lý thuyết phát triển nhận thức của Jean Piaget: Trẻ em nhận thức thế giới qua các giai đoạn phát triển tư duy trực quan và hình tượng, phù hợp với lứa tuổi mẫu giáo từ 3 đến 6 tuổi.
Khái niệm quản lý hoạt động: Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục, trong đó người quản lý phân bổ nguồn lực và hướng dẫn thực hiện hoạt động làm quen với môi trường xung quanh.
Các khái niệm chính bao gồm: môi trường xung quanh (bao gồm môi trường tự nhiên, xã hội và vật chất), hoạt động làm quen với môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm, và các hình thức tổ chức hoạt động như hoạt động ngoài trời, tham quan, hoạt động ở các góc, sinh hoạt hàng ngày và tổ chức tiết học.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập dữ liệu từ 8 cán bộ quản lý và 45 giáo viên tại 4 trường mầm non trong hệ thống Thế Giới Trẻ Em, nhằm đánh giá thực trạng quản lý và tổ chức hoạt động làm quen với môi trường xung quanh.
Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên để làm rõ nhu cầu, điều kiện và đánh giá về hoạt động giáo dục.
Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp các hoạt động làm quen với môi trường xung quanh, dự giờ thăm lớp và sinh hoạt chuyên môn để thu thập thông tin thực tiễn.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Phân tích kế hoạch dạy học, giáo án, đồ dùng dạy học và các báo cáo quản lý để đánh giá chất lượng tổ chức hoạt động.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm và chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia quản lý giáo dục mầm non và tổng hợp kinh nghiệm thực tiễn.
Phương pháp xử lý số liệu thống kê: Sử dụng thống kê toán học để phân tích dữ liệu định tính và định lượng, đảm bảo tính khách quan và chính xác.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2021 đến 2022, với cỡ mẫu 53 người tham gia khảo sát và phỏng vấn, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho hệ thống trường mầm non Thế Giới Trẻ Em tại Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động làm quen với môi trường xung quanh còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động này chưa được chú trọng đúng mức, đặc biệt về khía cạnh trải nghiệm thực tế cho trẻ.
Thực trạng tổ chức hoạt động chưa đa dạng và phong phú: Chỉ khoảng 58% giáo viên thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoài trời và tham quan, trong khi các hình thức như hoạt động ở các góc và trò chơi sáng tạo chiếm tỷ lệ thấp hơn, khoảng 45%.
Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động còn thiếu hụt: Đánh giá của cán bộ quản lý cho thấy 40% trường chưa có đủ trang thiết bị, đồ dùng học tập phù hợp để tổ chức các hoạt động trải nghiệm hiệu quả.
Quản lý kế hoạch và kiểm tra đánh giá còn yếu: Chỉ 50% giáo viên thực hiện đầy đủ kế hoạch hoạt động theo hướng trải nghiệm, và 35% cán bộ quản lý thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do thiếu sự nhận thức đầy đủ về vai trò của hoạt động làm quen với môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm trong chương trình giáo dục mầm non. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc chưa khai thác tối đa tiềm năng của phương pháp trải nghiệm trong giáo dục mầm non.
Việc thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại cũng là một rào cản lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tổ chức hoạt động. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ tổ chức hoạt động ngoài trời và sử dụng phương pháp trải nghiệm giữa các trường cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, phản ánh sự phân bổ nguồn lực chưa đồng đều.
Ngoài ra, công tác quản lý kế hoạch và kiểm tra đánh giá còn chưa chặt chẽ, dẫn đến việc thực hiện hoạt động chưa đồng bộ và hiệu quả. Điều này cho thấy cần có sự chỉ đạo quyết liệt hơn từ Ban Giám hiệu và các cấp quản lý giáo dục để nâng cao chất lượng hoạt động.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động làm quen với môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn định kỳ, nhằm tăng tỷ lệ nhận thức tích cực lên ít nhất 80% trong vòng 12 tháng.
Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên, tập trung vào kỹ năng thiết kế kế hoạch, phương pháp tổ chức và đánh giá hiệu quả hoạt động, với mục tiêu 100% giáo viên tham gia hoàn thành khóa đào tạo trong năm học tiếp theo.
Đổi mới cách thức quản lý lập kế hoạch và kiểm tra đánh giá, xây dựng quy trình chuẩn hóa, áp dụng công cụ đánh giá định kỳ và báo cáo kết quả, nhằm nâng cao tỷ lệ thực hiện kế hoạch đúng tiến độ lên 90% trong 2 năm tới.
Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn, phối hợp với các tổ chức xã hội và phụ huynh để huy động nguồn lực, hoàn thành nâng cấp trong vòng 18 tháng.
Xây dựng cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong tổ chức hoạt động làm quen với môi trường xung quanh, tạo mạng lưới hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm, nhằm tăng cường sự tham gia của phụ huynh và xã hội trong vòng 1 năm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động làm quen với môi trường xung quanh, hỗ trợ xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá.
Giáo viên mầm non: Tài liệu tham khảo về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng giáo dục.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực giáo dục mầm non.
Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non theo hướng trải nghiệm.
Câu hỏi thường gặp
Hoạt động làm quen với môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm là gì?
Là quá trình tổ chức cho trẻ tiếp xúc, khám phá và tương tác trực tiếp với các sự vật, hiện tượng trong môi trường xung quanh nhằm phát triển nhận thức và kỹ năng thông qua trải nghiệm thực tế.Tại sao cần quản lý hoạt động này trong trường mầm non?
Quản lý giúp đảm bảo hoạt động được tổ chức có kế hoạch, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện cho trẻ.Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động?
Các phương pháp bao gồm quan sát, trò chuyện, sử dụng test, nghiên cứu sản phẩm của trẻ và bảng hỏi dành cho phụ huynh, nhằm đánh giá nhận thức, kỹ năng và thái độ của trẻ sau hoạt động.Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động làm quen với môi trường xung quanh?
Môi trường vật chất và tâm lý trong nhà trường, chất lượng đội ngũ giáo viên, cũng như sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng là những yếu tố then chốt.Làm thế nào để nâng cao chất lượng hoạt động này?
Cần nâng cao nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên; đổi mới phương pháp tổ chức; đầu tư cơ sở vật chất; và xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
Kết luận
- Luận văn hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động làm quen với môi trường xung quanh cho trẻ theo hướng trải nghiệm trong hệ thống trường mầm non Thế Giới Trẻ Em tại Hà Nội.
- Phát hiện nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức hoạt động, cơ sở vật chất và công tác quản lý kế hoạch, kiểm tra đánh giá.
- Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, bao gồm bồi dưỡng năng lực, đổi mới quản lý và tăng cường đầu tư.
- Nghiên cứu có giá trị tham khảo cho cán bộ quản lý, giáo viên và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục mầm non.
- Khuyến nghị triển khai các biện pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu.
Hành động tiếp theo là áp dụng các biện pháp đề xuất, tổ chức các khóa đào tạo và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non theo hướng trải nghiệm.