Tổng quan nghiên cứu

Trên địa bàn thành phố Cao Bằng hiện có 09 chợ, bao gồm 01 chợ hạng 1, 02 chợ hạng 2 và 05 chợ hạng 3, được quản lý theo nhiều mô hình khác nhau như Ban quản lý chợ thành phố, Ban quản lý chợ Ẩm thực, UBND xã, phường và Hợp tác xã. Giai đoạn 2015-2019, hoạt động kinh doanh tại các chợ này ngày càng phát triển, song song với đó là nhiều bất cập trong công tác quản lý như bố trí địa điểm kinh doanh chưa đồng bộ, hiện tượng quá tải, công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên, quản lý chất lượng hàng hóa còn hạn chế và xử lý vi phạm chưa mang tính răn đe.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý của UBND thành phố Cao Bằng đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ, phân tích thực trạng giai đoạn 2015-2019 và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các chợ trên địa bàn thành phố Cao Bằng, với dữ liệu thu thập từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế thương mại địa phương, đảm bảo trật tự, an toàn và nâng cao chất lượng dịch vụ tại các chợ truyền thống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý kinh tế thương mại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của UBND thành phố trong việc tổ chức, điều hành và giám sát hoạt động kinh doanh tại các chợ, đảm bảo tuân thủ pháp luật và quy hoạch.
  • Mô hình quản lý chợ theo Bộ Công Thương (2014): Bao gồm các chủ thể quản lý như Ban quản lý chợ, doanh nghiệp, hợp tác xã và UBND cấp xã, phường, với các chức năng quản lý tài sản, ký hợp đồng, tổ chức dịch vụ, bảo đảm an toàn vệ sinh và xử lý vi phạm.
  • Khái niệm về chợ và phân loại chợ: Chợ được hiểu là môi trường kiến trúc công cộng, được quy hoạch để đáp ứng nhu cầu mua bán hàng hóa và dịch vụ của dân cư, phân loại theo quy mô, mục đích kinh doanh và địa điểm.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý chủ thể quản lý chợ, quản lý chủ thể kinh doanh, quản lý hàng hóa kinh doanh, quản lý chấp hành pháp luật và xử lý vi phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp với 28 cán bộ Ban quản lý chợ và 100 hộ kinh doanh tại các chợ trên địa bàn thành phố Cao Bằng, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện. Bảng hỏi được thiết kế dựa trên mục tiêu nghiên cứu, gồm hai phần: thông tin cá nhân và đánh giá công tác quản lý với thang điểm 5 mức độ đồng ý.

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp luật, thống kê của UBND thành phố và các cơ quan liên quan. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và tổng hợp số liệu, trình bày qua bảng biểu và biểu đồ để minh họa các biến động và so sánh theo thời gian.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2020, tập trung vào đánh giá thực trạng giai đoạn 2015-2019 và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác quản lý chủ thể quản lý chợ: UBND thành phố đã quan tâm củng cố bộ máy quản lý, với số đợt thanh tra, kiểm tra tăng từ 3 đợt năm 2015 lên 7 đợt năm 2019. Tiêu chí về văn bản pháp lý được đánh giá ở mức 3,50/5 điểm, tuy nhiên công tác thanh tra, kiểm tra thường xuyên chỉ đạt 3,0/5 điểm.

  2. Quản lý chủ thể kinh doanh: Số đợt kiểm tra, thanh tra tăng nhưng vẫn còn hạn chế. Tỷ lệ thu ngân sách nhà nước từ các chủ thể kinh doanh chỉ đạt khoảng 59% so với tổng thu, phản ánh công tác thu dịch vụ và thuế chưa hiệu quả. Các tiêu chí về sự sát sao và minh bạch trong quản lý chủ thể kinh doanh chỉ đạt khoảng 3,06 và 2,80/5 điểm.

  3. Quản lý hàng hóa kinh doanh: Công tác kiểm tra chất lượng hàng hóa và an toàn thực phẩm được tăng cường, số vi phạm phát hiện ngày càng nhiều. Tuy nhiên, một số chợ vẫn tồn tại kinh doanh mặt hàng không đúng quy hoạch. Tiêu chí về văn bản pháp lý cho hoạt động quản lý hàng hóa đạt 4,59/5 điểm.

  4. Quản lý chấp hành pháp luật và xử lý vi phạm: Mức độ tuân thủ pháp luật của các chủ thể được đánh giá ở mức trung bình (3,21-3,98/5 điểm). Vi phạm về trật tự an toàn xã hội và vệ sinh môi trường vẫn còn tồn tại. Hình thức xử lý vi phạm chủ yếu là hành chính, chưa có tính răn đe cao, tính minh bạch trong xử lý vi phạm cũng chưa được đánh giá cao.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy UBND thành phố Cao Bằng đã có những bước tiến trong công tác quản lý hoạt động kinh doanh tại các chợ, thể hiện qua việc tăng cường thanh tra, kiểm tra và xây dựng hệ thống văn bản pháp lý. Tuy nhiên, các hạn chế như công tác thu ngân sách chưa hiệu quả, quản lý hàng hóa chưa đồng bộ, xử lý vi phạm chưa nghiêm minh vẫn tồn tại do nhiều nguyên nhân.

Nguyên nhân chủ quan bao gồm quy hoạch chợ chưa phù hợp với phát triển kinh tế, bộ máy quản lý còn phức tạp, nguồn nhân lực hạn chế về số lượng và chất lượng, ứng dụng công nghệ thông tin còn yếu và công tác tuyên truyền chưa hiệu quả. Nguyên nhân khách quan gồm địa hình miền núi gây khó khăn trong kiểm tra, nhận thức của chủ thể kinh doanh và người tiêu dùng còn hạn chế, cùng với các quy định pháp luật chưa đầy đủ hướng dẫn chi tiết.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý kinh tế thương mại, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các địa phương miền núi khi đối mặt với thách thức trong quản lý chợ truyền thống. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng số đợt kiểm tra, tỷ lệ thu ngân sách và điểm đánh giá các tiêu chí quản lý sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch và định hướng phát triển chợ: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch hệ thống chợ phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội thành phố đến năm 2025. Quy hoạch cần phân kỳ đầu tư ngắn hạn và dài hạn, chú trọng phát triển chợ đầu mối, chợ chuyên doanh và chợ dân sinh hợp lý.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý hoạt động kinh doanh chợ hợp lý, khoa học: Rà soát, phân công rõ chức năng, nhiệm vụ từng bộ phận quản lý chợ; phối hợp chặt chẽ với các phòng ban liên quan để xây dựng phương án thu giá dịch vụ, đấu thầu quyền kinh doanh minh bạch; tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát thường xuyên.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý chợ hiện có và đào tạo chuyên sâu cho cán bộ mới; áp dụng chính sách đãi ngộ, khen thưởng để giữ chân nhân sự chất lượng; khuyến khích cán bộ tham gia tập huấn thực tế tại các chợ tiêu biểu.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai phần mềm quản lý chợ, hệ thống giám sát trực tuyến, cơ sở dữ liệu điện tử về hoạt động kinh doanh; nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, xử lý vi phạm và cung cấp thông tin minh bạch cho các bên liên quan.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Đẩy mạnh truyền thông về pháp luật, quy định quản lý chợ, vai trò của chủ thể kinh doanh và người tiêu dùng trong việc xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh; tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo, phát tờ rơi, sử dụng loa truyền thanh.

Các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ, có lộ trình cụ thể đến năm 2025, với sự phối hợp của UBND thành phố, các phòng ban chuyên môn, Ban quản lý chợ, hợp tác xã và cộng đồng doanh nghiệp, người dân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương: Giúp hiểu rõ cơ chế, tổ chức bộ máy và công cụ quản lý hoạt động kinh doanh tại chợ, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Ban quản lý chợ và hợp tác xã chợ: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác quản lý, tổ chức hoạt động kinh doanh, xử lý vi phạm và nâng cao chất lượng dịch vụ tại chợ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế và quản lý thương mại: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý kinh tế thương mại truyền thống, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế địa phương miền núi.

  4. Doanh nghiệp và thương nhân kinh doanh tại chợ: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kinh doanh tại chợ, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. UBND thành phố Cao Bằng quản lý các chợ theo mô hình nào?
    UBND thành phố quản lý các chợ qua nhiều mô hình như Ban quản lý chợ thành phố, Ban quản lý chợ Ẩm thực, UBND xã, phường và Hợp tác xã, tùy theo loại chợ và quy mô.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động kinh doanh tại chợ?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như quy hoạch, bộ máy quản lý, nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin, công tác tuyên truyền; và yếu tố khách quan như quy định pháp luật, kinh tế xã hội, địa lý địa hình, nhận thức chủ thể kinh doanh và người tiêu dùng.

  3. Tỷ lệ thu ngân sách từ hoạt động kinh doanh tại các chợ hiện ra sao?
    Tỷ lệ nộp ngân sách nhà nước từ các chủ thể kinh doanh tại chợ chỉ đạt khoảng 59% so với tổng thu, cho thấy công tác thu dịch vụ và thuế còn nhiều hạn chế.

  4. Công tác xử lý vi phạm tại các chợ được thực hiện như thế nào?
    Phần lớn vi phạm được xử lý hành chính như cảnh cáo, phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy đăng ký kinh doanh, tịch thu hàng hóa, nhưng tính răn đe và minh bạch trong xử lý còn thấp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chợ?
    Bao gồm xây dựng quy hoạch phù hợp, tổ chức bộ máy quản lý khoa học, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý của UBND thành phố Cao Bằng đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ, bao gồm quản lý chủ thể quản lý, chủ thể kinh doanh, hàng hóa, chấp hành pháp luật và xử lý vi phạm.
  • Thực trạng giai đoạn 2015-2019 cho thấy công tác quản lý có nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về thanh tra, kiểm tra, thu ngân sách, quản lý hàng hóa và xử lý vi phạm.
  • Nguyên nhân hạn chế xuất phát từ cả yếu tố chủ quan và khách quan, trong đó quy hoạch chưa phù hợp, bộ máy quản lý phức tạp, nguồn nhân lực hạn chế và nhận thức của các chủ thể còn thấp.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm tăng cường quản lý đến năm 2025, tập trung vào quy hoạch, tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực, công nghệ thông tin và tuyên truyền.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng, Ban quản lý chợ và cộng đồng doanh nghiệp phối hợp thực hiện để nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế thương mại địa phương bền vững.

Hành động tiếp theo: UBND thành phố cần triển khai rà soát quy hoạch, tổ chức đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý và tăng cường truyền thông trong năm 2021-2025 để đạt mục tiêu đề ra.