Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần hình thành và phát triển nhân cách trẻ em từ 3 đến 6 tuổi. Theo số liệu năm học 2017-2018, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh có mạng lưới trường lớp mầm non phát triển với nhiều cơ sở công lập, đáp ứng nhu cầu chăm sóc và giáo dục trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên, thực trạng quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non quận Tân Bình, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động giáo dục chủ đạo như vui chơi, lao động, ngày hội, ngày lễ trong hai năm học 2017-2018 và 2018-2019 tại 06 trường mầm non công lập tiêu biểu.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lí giáo dục mầm non, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mẫu giáo, đồng thời hỗ trợ cán bộ quản lí và giáo viên trong việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí trẻ và yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc, tiếp cận thực tiễn và lịch sử - logic để phân tích mối quan hệ giữa quản lí hoạt động giáo dục và thực hiện chương trình giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết quản lí giáo dục: Theo Harol Koontz, quản lí là quá trình phối hợp các nguồn lực nhằm đạt mục tiêu tổ chức, trong đó nhà quản lí cần tạo môi trường hợp tác và phát huy sức mạnh tổng hợp. Quản lí hoạt động giáo dục là sự tác động có kế hoạch của chủ thể quản lí đến đối tượng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  • Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Xuất phát từ các nhà giáo dục như Maria Montessori, Glenn Doman, Makoto Shichida, quan điểm này nhấn mạnh việc tổ chức hoạt động giáo dục dựa trên nhu cầu, hứng thú và khả năng của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tự khám phá, sáng tạo và phát triển toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động giáo dục trong trường mầm non, quản lí hoạt động giáo dục, hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo (vui chơi, lao động, ngày hội), phương pháp giáo dục mầm non, và đánh giá sự phát triển của trẻ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích tài liệu, điều tra khảo sát và phỏng vấn sâu:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ 06 trường mầm non công lập quận Tân Bình, gồm cán bộ quản lí, giáo viên và hồ sơ quản lí hoạt động giáo dục trong hai năm học 2017-2018 và 2018-2019.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích định tính từ phỏng vấn để đánh giá thực trạng và nguyên nhân các vấn đề trong quản lí hoạt động giáo dục.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lí, giáo viên tại các trường mầm non được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu và đề xuất biện pháp quản lí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Khoảng 75% cán bộ quản lí và 68% giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Tuy nhiên, 32% giáo viên còn chưa thực sự hiểu sâu sắc hoặc áp dụng chưa hiệu quả trong thực tế.

  2. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động giáo dục: 60% trường mầm non thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục theo chương trình khung, trong đó hoạt động vui chơi chiếm tỷ lệ thời gian lớn nhất (khoảng 50% thời gian hoạt động giáo dục). Tuy nhiên, 40% trường còn hạn chế trong việc tổ chức các hoạt động lao động và ngày hội, ngày lễ.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục: 55% giáo viên áp dụng đa dạng phương pháp giáo dục như trò chơi, thực hành, nêu tình huống, song vẫn còn 45% giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống, chưa linh hoạt, chưa tạo nhiều cơ hội cho trẻ trải nghiệm.

  4. Công tác đánh giá hoạt động giáo dục: Chỉ có khoảng 48% trường thực hiện đánh giá thường xuyên, toàn diện theo hướng phát triển toàn diện trẻ, còn lại chủ yếu đánh giá định kỳ và mang tính hình thức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do công tác quản lí hoạt động giáo dục chưa mang tính hệ thống, còn thực hiện đại khái, chưa phát huy tối đa năng lực của giáo viên. Việc bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lí và giáo viên chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến việc áp dụng quan điểm lấy trẻ làm trung tâm chưa đồng đều.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc cần đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục mầm non theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. Các nước phát triển như Bắc Âu, Nhật Bản đã áp dụng thành công các mô hình giáo dục linh hoạt, sáng tạo, tập trung phát triển toàn diện trẻ thông qua hoạt động vui chơi và trải nghiệm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp giáo dục khác nhau và bảng tổng hợp mức độ thực hiện các nội dung hoạt động giáo dục tại các trường khảo sát, giúp minh họa rõ nét thực trạng và khoảng cách so với yêu cầu đổi mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lí, giáo viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lí hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lí và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Tân Bình phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo dục mầm non.

  2. Chỉ đạo lập kế hoạch hoạt động giáo dục cụ thể, linh hoạt theo từng trường, lớp

    • Xây dựng kế hoạch giáo dục theo hướng cá thể hóa, phù hợp với đặc điểm từng nhóm trẻ.
    • Mục tiêu: 100% trường có kế hoạch hoạt động giáo dục được duyệt và thực hiện nghiêm túc trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu các trường mầm non.

  3. Đổi mới và nâng cao chất lượng tổ chuyên môn tại các trường mầm non

    • Tăng cường sinh hoạt chuyên môn, dự giờ, rút kinh nghiệm, chia sẻ kinh nghiệm tổ chức hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
    • Mục tiêu: Tổ chức ít nhất 4 buổi sinh hoạt chuyên môn mỗi học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ trưởng chuyên môn và Ban Giám hiệu.

  4. Tăng cường quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục

    • Đầu tư bổ sung đồ chơi, thiết bị giáo dục hiện đại, phù hợp với lứa tuổi mẫu giáo.
    • Mục tiêu: 100% nhóm lớp có đủ trang thiết bị theo quy định trong vòng 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  5. Tăng cường đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục

    • Xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện, thường xuyên, phản ánh đúng sự phát triển của trẻ.
    • Mục tiêu: 100% trường áp dụng phương pháp đánh giá đa dạng, có hồ sơ lưu trữ kết quả đánh giá.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban Giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các biện pháp quản lí hiệu quả, nâng cao năng lực quản lí hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên.

  2. Giáo viên mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm trẻ mẫu giáo.
    • Use case: Áp dụng linh hoạt các phương pháp giáo dục, nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lí giáo dục, giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lí hoạt động giáo dục mầm non.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  4. Các cơ quan quản lí giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng, xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển mạng lưới trường lớp, nâng cao chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là gì?
    Quản lí hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là quá trình tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục dựa trên nhu cầu, hứng thú và khả năng của trẻ, nhằm phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo. Ví dụ, giáo viên thiết kế hoạt động chơi phù hợp với từng nhóm trẻ để kích thích sự sáng tạo và tự chủ.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp giáo dục trong trường mầm non?
    Đổi mới phương pháp giúp trẻ phát triển kỹ năng tư duy, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề, phù hợp với yêu cầu giáo dục hiện đại. Nghiên cứu cho thấy 45% giáo viên còn áp dụng phương pháp truyền thống, cần chuyển sang phương pháp trải nghiệm và chơi mà học để nâng cao hiệu quả.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí hoạt động giáo dục là gì?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên, chất lượng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, phương pháp tổ chức hoạt động và công tác kiểm tra, đánh giá. Ví dụ, thiếu trang thiết bị hiện đại làm hạn chế khả năng tổ chức hoạt động đa dạng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lí cho cán bộ quản lí mầm non?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên môn, tập huấn kỹ năng quản lí, trao đổi kinh nghiệm và bồi dưỡng thường xuyên. Một số trường đã tổ chức 4 buổi sinh hoạt chuyên môn mỗi học kỳ để nâng cao năng lực cho cán bộ quản lí.

  5. Phương pháp đánh giá trẻ mẫu giáo hiệu quả là gì?
    Kết hợp quan sát, trò chuyện, phân tích sản phẩm hoạt động và trao đổi với phụ huynh để đánh giá toàn diện sự phát triển của trẻ. Ví dụ, giáo viên ghi chép thường xuyên về thái độ, kỹ năng của trẻ trong các hoạt động hàng ngày để điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non quận Tân Bình đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp tổ chức và đánh giá.
  • Hoạt động giáo dục chủ đạo là vui chơi, tuy nhiên các hoạt động lao động và ngày hội còn thực hiện chưa đầy đủ và hiệu quả.
  • Công tác quản lí chưa mang tính hệ thống, chưa phát huy tối đa năng lực của giáo viên và cán bộ quản lí.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp quản lí, tăng cường cơ sở vật chất và cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
  • Tiếp tục triển khai các khóa bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch giáo dục linh hoạt và theo dõi đánh giá thường xuyên trong năm học tới để đảm bảo hiệu quả thực hiện.

Call-to-action: Các trường mầm non và cơ quan quản lí giáo dục cần phối hợp triển khai ngay các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng quản lí hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, góp phần phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.