Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng và công nghiệp hóa hiện đại hóa tại Việt Nam, vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người và sự phát triển bền vững của đất nước. Theo ước tính, tốc độ suy thoái môi trường tại nhiều vùng miền, đặc biệt là các khu vực miền núi như huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên, đang gia tăng do các hoạt động sản xuất và sinh hoạt chưa được kiểm soát chặt chẽ. Giáo dục bảo vệ môi trường (GD BVMT) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) được xem là một trong những giải pháp chiến lược nhằm nâng cao nhận thức và hành vi bảo vệ môi trường trong thế hệ trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh các trường THCS trên địa bàn huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên, nhằm đánh giá thực trạng, xác định những ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả giáo dục bảo vệ môi trường. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023, khảo sát 70 cán bộ quản lý và 120 giáo viên tại các trường THCS trên địa bàn huyện.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường, góp phần nâng cao nhận thức và hành vi bảo vệ môi trường của học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và các cơ quan chức năng trong việc xây dựng chính sách và kế hoạch giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục và giáo dục bảo vệ môi trường, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức. Trong bối cảnh giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết giáo dục bảo vệ môi trường: Giáo dục bảo vệ môi trường là quá trình phát triển kiến thức, thái độ, kỹ năng và hành vi nhằm nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường. Mục tiêu là hình thành cho học sinh thái độ thân thiện với môi trường và hành động thiết thực bảo vệ môi trường sống.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, môi trường, bảo vệ môi trường, giáo dục bảo vệ môi trường, quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường, hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh THCS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích tài liệu, phương pháp lịch sử để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường.

  • Phương pháp thực tiễn: Quan sát thực trạng, điều tra khảo sát bằng phiếu hỏi với 70 cán bộ quản lý và 120 giáo viên tại các trường THCS huyện Tủa Chùa. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được sử dụng để đánh giá tính khoa học và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phương pháp thống kê toán học: Tổng hợp, phân tích số liệu định lượng và định tính nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, với cỡ mẫu khảo sát gồm 190 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường THCS trên địa bàn huyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò giáo dục bảo vệ môi trường: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường trong trường THCS. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% cho rằng hoạt động này được tổ chức thường xuyên và hiệu quả.

  2. Thực trạng mục tiêu và nội dung giáo dục bảo vệ môi trường: Mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường được xác định rõ ràng trong kế hoạch của 70% trường, nhưng nội dung giáo dục còn mang tính lý thuyết, chưa gắn kết chặt chẽ với thực tiễn địa phương. Tỷ lệ giáo viên sử dụng phương pháp tích hợp nội dung bảo vệ môi trường trong các môn học đạt khoảng 65%.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục: Phương pháp truyền thống như giảng dạy lý thuyết chiếm ưu thế (khoảng 70%), trong khi các phương pháp trải nghiệm, thực hành chỉ chiếm khoảng 30%. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường chủ yếu là qua các tiết học chính khóa và hoạt động ngoại khóa, nhưng chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

  4. Quản lý và kiểm tra đánh giá: Việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường được thực hiện ở mức trung bình, với khoảng 55% trường có kế hoạch cụ thể và 50% có công tác kiểm tra, đánh giá thường xuyên. Công tác chỉ đạo và phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và kinh phí hỗ trợ cho hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường còn thiếu hụt, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động. Về chủ quan, năng lực quản lý của cán bộ quản lý và trình độ chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào các môn học và tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế là xu hướng phổ biến nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Tuy nhiên, tại huyện Tủa Chùa, việc áp dụng các phương pháp này còn hạn chế do thiếu nguồn lực và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, tỷ lệ áp dụng các phương pháp giáo dục, và mức độ thực hiện công tác quản lý tại các trường THCS trên địa bàn, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ về quản lý và phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành tổ chức.

  2. Tăng cường quản lý mục tiêu và nội dung giáo dục bảo vệ môi trường: Xây dựng kế hoạch giáo dục bảo vệ môi trường cụ thể, phù hợp với đặc điểm địa phương, tích hợp nội dung vào các môn học chính khóa và hoạt động ngoại khóa. Thực hiện ngay trong năm học tiếp theo, do Ban giám hiệu các trường THCS chủ trì.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục: Khuyến khích áp dụng các phương pháp trải nghiệm, học theo dự án, đóng vai và tham quan thực tế nhằm nâng cao sự hứng thú và hiệu quả học tập của học sinh. Thời gian triển khai từ quý II năm học, do giáo viên bộ môn và tổ chuyên môn thực hiện.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng mạng lưới phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội để tổ chức các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường đồng bộ và hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì.

  5. Củng cố công tác kiểm tra, đánh giá: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ và phản hồi kết quả hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường nhằm kịp thời điều chỉnh và nâng cao chất lượng. Thực hiện liên tục trong năm học, do cán bộ quản lý nhà trường và tổ chuyên môn đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên các môn học tích hợp nội dung bảo vệ môi trường: Hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, áp dụng các hình thức giáo dục trải nghiệm phù hợp với học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, tỉnh: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong công tác quản lý và tổ chức giáo dục bảo vệ môi trường.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng địa phương: Tham khảo để phối hợp với nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục bảo vệ môi trường lại quan trọng trong trường THCS?
    Giáo dục bảo vệ môi trường giúp học sinh hiểu rõ về môi trường sống, hình thành ý thức và hành vi thân thiện với môi trường, góp phần bảo vệ tài nguyên và phát triển bền vững. Ví dụ, học sinh tham gia các hoạt động trồng cây, phân loại rác thải đã thể hiện sự quan tâm thiết thực đến môi trường.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường hiện nay là gì?
    Khó khăn bao gồm thiếu nguồn lực về cơ sở vật chất, kinh phí hạn chế, năng lực quản lý và giảng dạy chưa đồng đều, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan. Điều này làm giảm hiệu quả tổ chức các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường.

  3. Phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường nào hiệu quả nhất cho học sinh THCS?
    Phương pháp trải nghiệm, học theo dự án và đóng vai được đánh giá cao vì giúp học sinh chủ động tìm hiểu, thực hành và phát triển kỹ năng bảo vệ môi trường. Ví dụ, các hoạt động tham quan thực tế và câu lạc bộ môi trường tạo cơ hội cho học sinh tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý nhà trường?
    Thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý giáo dục và giáo dục bảo vệ môi trường, đồng thời tăng cường trao đổi kinh nghiệm và áp dụng các công cụ quản lý hiện đại. Việc này giúp cán bộ quản lý có thể xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hiệu quả hơn.

  5. Vai trò của gia đình và xã hội trong giáo dục bảo vệ môi trường là gì?
    Gia đình và xã hội đóng vai trò hỗ trợ, phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục và tạo môi trường thuận lợi để học sinh thực hành bảo vệ môi trường. Ví dụ, các hoạt động cộng đồng như dọn vệ sinh, trồng cây xanh được tổ chức chung giữa nhà trường và địa phương sẽ nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh THCS huyện Tủa Chùa còn nhiều hạn chế về kế hoạch, phương pháp và công tác kiểm tra đánh giá.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò giáo dục bảo vệ môi trường tương đối cao nhưng việc tổ chức thực hiện chưa đồng bộ và hiệu quả.
  • Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, kinh phí và yếu tố chủ quan như năng lực quản lý, trình độ giáo viên ảnh hưởng lớn đến chất lượng hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực đội ngũ, đổi mới phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp và củng cố công tác kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giáo dục bảo vệ môi trường.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong năm học tới, đồng thời kêu gọi sự quan tâm, phối hợp của các cấp quản lý, nhà trường, gia đình và cộng đồng để phát huy tối đa hiệu quả giáo dục bảo vệ môi trường.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ môi trường và xây dựng thế hệ học sinh có ý thức trách nhiệm với tương lai bền vững của đất nước!