I. Tổng Quan Quản Lý Dạy Học Phát Triển Năng Lực THCS Tây Giang
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, đổi mới giáo dục là yêu cầu cấp thiết. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Nghị quyết 29-NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu đáp ứng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Công văn 4612/BGDĐT-GDTrH chỉ đạo đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, tăng cường tính chủ động, tích cực của học sinh thông qua việc thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động học cả trong và ngoài lớp. Trường THCS Tây Giang cần triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
1.1. Bối Cảnh Đổi Mới Giáo Dục và Yêu Cầu Phát Triển Năng Lực
Đổi mới giáo dục không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu bắt buộc để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Việc chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực học sinh đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và hành động của cả cán bộ quản lý và giáo viên. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhấn mạnh việc hình thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và năng lực đặc thù cho học sinh. Theo đó, quản lý hoạt động dạy học THCS cần tập trung vào việc tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm, khám phá và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Bài viết này tập trung vào Trường THCS Tây Giang và phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học.
1.2. Tầm Quan Trọng của Quản Lý Dạy Học Phát Triển Năng Lực ở THCS
Giai đoạn THCS là giai đoạn quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Quản lý hoạt động dạy học hiệu quả sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện về trí tuệ, thể chất, tinh thần và kỹ năng. Việc phát triển năng lực học sinh THCS không chỉ giúp các em học tốt hơn mà còn chuẩn bị cho các em hành trang vững chắc để bước vào giai đoạn THPT và sau này là cuộc sống. Giáo dục định hướng năng lực đặt người học vào vị trí trung tâm, khuyến khích sự sáng tạo và khả năng tự học của học sinh.
II. Thách Thức Quản Lý Dạy Học THCS Tại Trường THCS Tây Giang
Mặc dù có nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ, Trường THCS Tây Giang vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Các thách thức bao gồm: nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về phát triển năng lực còn hạn chế, phương pháp dạy học chưa thực sự đổi mới, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ. Nghiên cứu của Nguyễn Võ Truyền (2020) chỉ ra rằng chất lượng HĐDH theo định hướng phát triển NLHS tuy đã có những chuyển biến tích cực nhưng so với yêu cầu giáo dục hiện nay thì vẫn còn phải cố gắng, nỗ lực rất nhiều.
2.1. Nhận Thức và Năng Lực của Giáo Viên Về Dạy Học Phát Triển Năng Lực
Một trong những thách thức lớn nhất là nhận thức của giáo viên về dạy học phát triển năng lực. Nhiều giáo viên vẫn quen với phương pháp dạy học truyền thống, chú trọng truyền thụ kiến thức hơn là phát triển năng lực cho học sinh. Để thay đổi nhận thức, cần tăng cường bồi dưỡng giáo viên THCS về phương pháp dạy học phát triển năng lực, kỹ thuật đánh giá năng lực và cách thiết kế các hoạt động học tập phù hợp. Giáo viên cần hiểu rõ các năng lực cốt lõi cần phát triển cho học sinh THCS, bao gồm năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo.
2.2. Cơ Sở Vật Chất và Ứng Dụng CNTT Trong Dạy Học THCS
Cơ sở vật chất đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai dạy học phát triển năng lực. Tuy nhiên, nhiều trường THCS, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vẫn còn thiếu thốn về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học cũng còn nhiều hạn chế do thiếu trang thiết bị và năng lực sử dụng công nghệ của giáo viên còn hạn chế. Cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đặc biệt là các phòng thí nghiệm, phòng thực hành và các thiết bị dạy học hiện đại. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về ứng dụng CNTT trong dạy học.
2.3. Đánh Giá Năng Lực Học Sinh và Đổi Mới Kiểm Tra Đánh Giá
Việc đánh giá năng lực học sinh cần có sự thay đổi để phù hợp với định hướng phát triển năng lực. Thay vì chỉ đánh giá kiến thức, cần đánh giá cả năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo. Cần đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, sử dụng đa dạng các hình thức đánh giá như đánh giá quá trình, đánh giá dự án, đánh giá sản phẩm. Việc đánh giá thường xuyên cần được chú trọng để giúp học sinh nhận biết được điểm mạnh, điểm yếu của mình và có kế hoạch cải thiện.
III. Giải Pháp Quản Lý Dạy Học Phát Triển Năng Lực Tại Tây Giang
Để giải quyết các thách thức trên, cần triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý hoạt động dạy học tại Trường THCS Tây Giang. Các giải pháp bao gồm: nâng cao nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng CNTT, đổi mới kiểm tra đánh giá, và tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Các biện pháp cần đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường.
3.1. Nâng Cao Nhận Thức và Năng Lực Của Đội Ngũ Quản Lý Giáo Viên
Đây là giải pháp then chốt để đảm bảo sự thành công của quá trình đổi mới giáo dục. Cần tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên cho cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học phát triển năng lực. Nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào các vấn đề như: Chương trình giáo dục phổ thông 2018, phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật đánh giá năng lực, cách thiết kế các hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo. Cần tạo điều kiện cho giáo viên được tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về giáo dục định hướng năng lực.
3.2. Đổi Mới Phương Pháp Dạy Học và Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin
Đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc để phát triển năng lực học sinh. Cần khuyến khích giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo dự án, dạy học theo góc, dạy học hợp tác, dạy học giải quyết vấn đề. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học sẽ giúp tăng tính sinh động, hấp dẫn của bài giảng và tạo điều kiện cho học sinh được tự học, tự khám phá. Cần xây dựng kho học liệu số phong phú, đa dạng để phục vụ cho việc dạy và học.
3.3. Tăng Cường Kiểm Tra Đánh Giá Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực
Cần đổi mới công tác kiểm tra đánh giá để đánh giá đúng năng lực thực chất của học sinh. Thay vì chỉ đánh giá kiến thức, cần đánh giá cả năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo. Cần sử dụng đa dạng các hình thức đánh giá như đánh giá quá trình, đánh giá dự án, đánh giá sản phẩm. Việc đánh giá thường xuyên cần được chú trọng để giúp học sinh nhận biết được điểm mạnh, điểm yếu của mình và có kế hoạch cải thiện. Cần xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực rõ ràng, cụ thể để đảm bảo tính khách quan và công bằng.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Tại Trường THCS Tây Giang Kinh Nghiệm
Việc áp dụng các giải pháp quản lý hoạt động dạy học phát triển năng lực tại Trường THCS Tây Giang cần được thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường. Nghiên cứu của Nguyễn Võ Truyền (2020) đề xuất 7 biện pháp quản lý, nhấn mạnh tính đồng bộ và phối hợp chặt chẽ giữa các biện pháp. Các biện pháp này cần được điều chỉnh và bổ sung để phù hợp với đặc điểm của Trường THCS Tây Giang.
4.1. Xây Dựng Kế Hoạch Bài Dạy Phát Triển Năng Lực Học Sinh
Giáo viên cần xây dựng kế hoạch bài dạy phát triển năng lực chi tiết, cụ thể. Kế hoạch bài dạy cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng đối tượng học sinh. Kế hoạch bài dạy cần chú trọng đến việc tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm, khám phá và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Cần xây dựng các hoạt động học tập đa dạng, phong phú và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THCS. Sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học cần được chú trọng để nâng cao chất lượng kế hoạch bài dạy.
4.2. Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Sáng Tạo Cho Học Sinh THCS
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực cho học sinh. Cần tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo đa dạng, phong phú như: tham quan, dã ngoại, các câu lạc bộ học thuật, các hoạt động tình nguyện. Các hoạt động trải nghiệm sáng tạo cần gắn liền với nội dung học tập và giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Cần tạo điều kiện cho học sinh được tự do sáng tạo và thể hiện bản thân.
V. Kết Luận Hướng Đi Mới Cho Quản Lý Dạy Học THCS Tây Giang
Việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống giáo dục. Trường THCS Tây Giang cần tiếp tục đổi mới tư duy và hành động, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên tâm huyết, trách nhiệm, và tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh được phát triển năng lực một cách toàn diện. Sự thành công của quá trình này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội.
5.1. Đề Xuất Các Biện Pháp Duy Trì và Phát Triển
Cần xây dựng một hệ thống các biện pháp duy trì và phát triển các kết quả đã đạt được trong quá trình quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Các biện pháp này cần tập trung vào việc: Tiếp tục bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng CNTT, và tạo môi trường học tập thân thiện, tích cực. Cần xây dựng cơ chế khuyến khích, động viên giáo viên sáng tạo, đổi mới trong dạy học.
5.2. Kiến Nghị Đối Với Các Cấp Quản Lý Giáo Dục
Cần có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp quản lý giáo dục đối với quá trình đổi mới giáo dục nói chung và việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực nói riêng. Cần có các chính sách hỗ trợ về tài chính, cơ sở vật chất và nhân lực cho các trường THCS, đặc biệt là các trường ở vùng sâu, vùng xa. Cần tạo điều kiện cho giáo viên được tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về giáo dục định hướng năng lực và được trao đổi kinh nghiệm với các đồng nghiệp trong và ngoài tỉnh. Các cấp quản lý giáo dục cần tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 và có những điều chỉnh, bổ sung kịp thời.
