Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29/NQ-TW (2013) và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên đóng vai trò then chốt. Thành phố Đà Nẵng, với 59 trường trung học cơ sở (THCS) và hơn 1 triệu dân, đang tích cực triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, năng lực của tổ trưởng chuyên môn (TTCM) tại các trường THCS còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong quản lý và tổ chức hoạt động bồi dưỡng chuyên môn để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM tại 15 trường THCS thuộc các quận Hải Châu, Sơn Trà và huyện Hòa Vang, từ năm 2019 đến 2021, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực giáo dục, hỗ trợ thực hiện thành công chương trình giáo dục mới, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và các cơ quan chức năng trong việc hoạch định chính sách và tổ chức bồi dưỡng TTCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đạt mục tiêu giáo dục (Trần Kiểm, Nguyễn Ngọc Quang). Quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng.

  • Lý thuyết phát triển chuyên môn giáo viên: Hoạt động bồi dưỡng là quá trình trang bị, cập nhật kiến thức và kỹ năng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và quản lý cho TTCM (UNESCO, Edgar Faure). Mục tiêu bồi dưỡng TTCM không chỉ nâng cao năng lực chuyên môn mà còn phát triển năng lực tổ chức, quản lý và tư duy chiến lược.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ trưởng chuyên môn, hoạt động bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng, năng lực quản lý, phương pháp bồi dưỡng, hình thức bồi dưỡng, kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 15 trường THCS thuộc quận Hải Châu, Sơn Trà và huyện Hòa Vang, với 105 TTCM và 23 cán bộ quản lý (CBQL) cấp sở, phòng và trường.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu với CBQL và hiệu trưởng, nghiên cứu hồ sơ, tài liệu liên quan đến công tác bồi dưỡng TTCM.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu định lượng, tính toán điểm trung bình, độ lệch chuẩn, phân tích tần suất và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Phân tích định tính từ phỏng vấn nhằm làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng từ năm 2019 đến 2021; đề xuất biện pháp quản lý giai đoạn 2022-2025.

Phương pháp chọn mẫu phân tầng đại diện theo địa bàn, đảm bảo tính đại diện cho các trường có điều kiện và chất lượng giáo dục khác nhau. Công cụ khảo sát được thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ, đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực hiện có của TTCM còn hạn chế: 82,9% TTCM có trình độ đại học sư phạm, 17,1% có trình độ thạc sĩ; tuy nhiên, 54,3% chưa được đào tạo lý luận chính trị đầy đủ, 63,8% chưa có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý giáo dục. Tỷ lệ TTCM dưới 35 tuổi chiếm 32,4%, cho thấy đội ngũ còn trẻ nhưng thiếu kinh nghiệm quản lý.

  2. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng TTCM chưa đồng đều: Tần suất tổ chức các hoạt động bồi dưỡng thường xuyên ở mức trung bình, với khoảng 60% TTCM đánh giá mức độ phù hợp nội dung bồi dưỡng đạt mức 3,4 trên thang 5. Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung và tại chỗ, chưa đa dạng hóa hình thức như bồi dưỡng từ xa hay tự học có hướng dẫn.

  3. Quản lý hoạt động bồi dưỡng còn nhiều bất cập: Kế hoạch bồi dưỡng chưa được xây dựng chi tiết và sát thực tế, công tác chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa thường xuyên và thiếu hệ thống tiêu chí đánh giá rõ ràng. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như cơ chế chính sách, năng lực CBQL và nguồn lực phục vụ được đánh giá ở mức 3,5-4,0, cho thấy cần cải thiện.

  4. Hiệu quả hoạt động bồi dưỡng chưa cao: Chỉ khoảng 55% TTCM hài lòng với chất lượng bồi dưỡng, trong khi 45% còn phản ánh nội dung chưa phù hợp với nhu cầu thực tế và phương pháp bồi dưỡng chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của người học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế năng lực TTCM xuất phát từ việc chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng quản lý, thiếu các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về tổ chức, lập kế hoạch và đánh giá. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý hoạt động bồi dưỡng cần được thực hiện đồng bộ từ khâu lập kế hoạch đến kiểm tra, đánh giá, đồng thời đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng để phù hợp với đặc điểm người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ TTCM theo trình độ đào tạo, biểu đồ đường về tần suất tổ chức bồi dưỡng qua các năm, bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố quản lý. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý trong nâng cao hiệu quả bồi dưỡng TTCM, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng TTCM: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức cho CBQL và TTCM về vai trò của bồi dưỡng trong đổi mới giáo dục. Mục tiêu đạt 90% TTCM và CBQL hiểu rõ tầm quan trọng trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp Phòng GD&ĐT.

  2. Tăng cường công tác chỉ đạo và xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, sát thực tế: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hàng năm với nội dung, phương pháp, thời gian cụ thể, dựa trên nhu cầu thực tế của TTCM. Mục tiêu hoàn thiện kế hoạch cho năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và Hiệu trưởng các trường.

  3. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng TTCM: Áp dụng bồi dưỡng trực tuyến, bồi dưỡng tại chỗ, tự học có hướng dẫn, kết hợp dự án và thảo luận nhóm để phát huy tính chủ động của TTCM. Mục tiêu tăng tỷ lệ bồi dưỡng trực tuyến lên 30% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT.

  4. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng và kết quả bồi dưỡng TTCM: Thiết lập hệ thống tiêu chí đánh giá khách quan, khoa học, bao gồm đánh giá quá trình và kết quả, áp dụng trong toàn thành phố. Mục tiêu hoàn thành bộ tiêu chí trong năm 2023. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp các chuyên gia giáo dục.

  5. Tăng cường nguồn lực phục vụ công tác bồi dưỡng: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị CNTT, tài liệu học tập và đội ngũ giảng viên, báo cáo viên có năng lực. Mục tiêu nâng cấp 80% phòng học bồi dưỡng đạt chuẩn trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và TTCM các trường THCS: Cung cấp kiến thức về vai trò, nhiệm vụ và phương pháp bồi dưỡng, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển nguồn nhân lực giáo dục và đổi mới quản lý giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần tập trung bồi dưỡng tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS?
    TTCM là người quản lý trực tiếp hoạt động chuyên môn của tổ, ảnh hưởng lớn đến chất lượng giảng dạy và đổi mới phương pháp. Bồi dưỡng giúp nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Các hình thức bồi dưỡng TTCM phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm bồi dưỡng tập trung, bồi dưỡng tại chỗ, bồi dưỡng trực tuyến và tự học có hướng dẫn. Mỗi hình thức có ưu điểm riêng, cần kết hợp linh hoạt để đạt hiệu quả cao.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM?
    Năng lực của cán bộ quản lý các cấp, đặc biệt là khả năng lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng, cùng với sự hỗ trợ của cơ chế chính sách và nguồn lực.

  4. Làm thế nào để đánh giá kết quả bồi dưỡng TTCM một cách khách quan?
    Cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, kết hợp đánh giá quá trình và kết quả, sử dụng đa dạng hình thức như bài kiểm tra, báo cáo chuyên đề, phỏng vấn và quan sát thực tế.

  5. Thời gian và địa điểm bồi dưỡng có ảnh hưởng như thế nào đến sự tham gia của TTCM?
    Thời gian và địa điểm thuận lợi giúp TTCM tham gia đầy đủ, tạo tâm lý thoải mái, tăng hiệu quả tiếp thu. Bồi dưỡng nên tổ chức vào thời điểm phù hợp, tại các cơ sở có cơ sở vật chất tốt.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM tại các trường THCS Đà Nẵng còn nhiều hạn chế về năng lực, kế hoạch và kiểm tra đánh giá.
  • Hoạt động bồi dưỡng chưa đa dạng về hình thức, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế của TTCM.
  • Các yếu tố như cơ chế chính sách, năng lực CBQL và nguồn lực có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức, cải tiến kế hoạch, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng và xây dựng hệ thống đánh giá khoa học.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2022-2025 để nâng cao chất lượng đội ngũ TTCM, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và trường THCS cần phối hợp chặt chẽ triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo hiệu quả bồi dưỡng TTCM, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại địa phương.