Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, việc nâng cao năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên tiểu học và trung học cơ sở (TH&THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông (GDPT) theo chương trình năm 2018. Huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, với đặc điểm kinh tế xã hội phát triển đa dạng và hệ thống giáo dục đang từng bước đổi mới, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên. Theo báo cáo năm học 2022-2023, huyện có 24 trường TH&THCS với 9.179 học sinh và 539 cán bộ giáo viên, trong đó đội ngũ giáo viên tiếng Anh được bồi dưỡng thường xuyên để nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên ở các trường TH&THCS huyện Trấn Yên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả theo định hướng đổi mới GDPT. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: xác định nhu cầu bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo triển khai và kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng. Thời gian khảo sát chủ yếu trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023, với phạm vi địa lý tại huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực giao tiếp và phẩm chất của học sinh. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục địa phương trong việc hoạch định chính sách và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng phù hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục ngoại ngữ tại vùng miền núi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết bồi dưỡng năng lực dạy học. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào quá trình tác động có chủ đích của cán bộ quản lý đến hoạt động bồi dưỡng nhằm đạt mục tiêu nâng cao năng lực giáo viên. Lý thuyết bồi dưỡng năng lực dạy học nhấn mạnh quá trình cập nhật kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: năng lực dạy học tiếng Anh (NLDH TA), bồi dưỡng năng lực, quản lý hoạt động bồi dưỡng, chuẩn nghề nghiệp giáo viên, và định hướng đổi mới giáo dục phổ thông. NLDH TA được hiểu là tập hợp các kỹ năng, kiến thức và phẩm chất cần thiết để giáo viên tổ chức và thực hiện hiệu quả quá trình dạy học tiếng Anh, bao gồm kiến thức ngôn ngữ, phương pháp giảng dạy, quản lý lớp học và đánh giá học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích và hệ thống hóa các tài liệu, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý và bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên TH&THCS.

Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát định lượng và định tính tại 10 trường TH&THCS trên địa bàn huyện Trấn Yên trong năm học 2022-2023. Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 cán bộ quản lý (CBQL) và 28 giáo viên tiếng Anh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel và SPSS để xử lý thống kê mô tả và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Các chỉ số được tính toán bao gồm tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình, độ lệch chuẩn nhằm đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động bồi dưỡng và quản lý. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 11/2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên tiếng Anh: Khoảng 100% giáo viên tiếng Anh tại các trường TH&THCS huyện Trấn Yên đã được bồi dưỡng về nội dung chương trình và phương pháp giảng dạy mới theo chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% giáo viên đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ theo khung CEFR (B2 đối với tiểu học, C1 đối với THCS).

  2. Quản lý hoạt động bồi dưỡng: 80% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác lập kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện tương đối đầy đủ nhưng còn thiếu sự đồng bộ và cập nhật kịp thời. Việc tổ chức bồi dưỡng chủ yếu theo hình thức tập huấn trực tiếp và trực tuyến, chiếm tỷ lệ lần lượt 70% và 30%.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là thuyết trình và thảo luận nhóm, chiếm 75%, trong khi các phương pháp thực hành và dự án còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 25%. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu và áp dụng kiến thức của giáo viên.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Chỉ có khoảng 60% trường thực hiện đánh giá kết quả bồi dưỡng một cách hệ thống và thường xuyên. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên bài kiểm tra kiến thức, chưa chú trọng đánh giá kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, điều kiện kinh tế xã hội của huyện Trấn Yên còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến nguồn lực đầu tư cho cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng. Nội dung chương trình bồi dưỡng chưa hoàn toàn phù hợp với đặc điểm vùng miền và nhu cầu thực tế của giáo viên.

Về chủ quan, nhận thức và năng lực quản lý của một số cán bộ quản lý còn hạn chế, chưa thực sự chủ động trong việc đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng. Giáo viên cũng chưa phát huy tối đa vai trò tự học và tự bồi dưỡng, phụ thuộc nhiều vào các khóa tập huấn do cơ quan quản lý tổ chức.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả nghiên cứu phù hợp với xu hướng chung về những thách thức trong quản lý và bồi dưỡng giáo viên ngoại ngữ tại các vùng nông thôn, miền núi. Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ và biểu đồ tròn phân bố hình thức bồi dưỡng sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện nay.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT mới tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các hội thảo, tập huấn chuyên sâu nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh theo định hướng đổi mới GDPT. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên tham gia trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch bồi dưỡng: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng trường và nhu cầu giáo viên. Áp dụng hệ thống quản lý kế hoạch điện tử để theo dõi tiến độ và hiệu quả. Mục tiêu hoàn thành kế hoạch mẫu trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường TH&THCS.

  3. Đổi mới hình thức và phương pháp bồi dưỡng: Tăng cường áp dụng phương pháp thực hành, dự án, học tập nhóm và bồi dưỡng trực tuyến kết hợp với trực tiếp. Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng phương pháp thực hành lên 50% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm bồi dưỡng giáo viên và tổ chuyên môn các trường.

  4. Cải tiến chương trình, tài liệu bồi dưỡng: Phát triển tài liệu bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm vùng miền, tích hợp công nghệ thông tin và các phương pháp dạy học hiện đại. Mục tiêu hoàn thiện bộ tài liệu mới trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các chuyên gia giáo dục.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá kết quả bồi dưỡng linh hoạt: Thiết kế các tiêu chí đánh giá toàn diện, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp, kết hợp đánh giá định kỳ và đột xuất. Mục tiêu 80% trường thực hiện đánh giá theo tiêu chí mới trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các trường TH&THCS.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại địa phương.

  2. Giáo viên tiếng Anh TH&THCS: Hiểu rõ yêu cầu năng lực và phương pháp bồi dưỡng, từ đó chủ động tham gia và phát triển năng lực cá nhân phù hợp với chương trình GDPT mới.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên đào tạo giáo viên: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý và bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh, phục vụ cho việc xây dựng chương trình đào tạo và nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và trung ương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm vùng miền và yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên TH&THCS?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, phương pháp giảng dạy hiện đại, nâng cao kỹ năng và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp kết hợp giữa thực hành, dự án, thảo luận nhóm và bồi dưỡng trực tuyến được đánh giá cao vì tạo điều kiện cho giáo viên trải nghiệm thực tế và trao đổi kinh nghiệm.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng?
    Nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý cùng với sự chủ động, tích cực của giáo viên trong việc tham gia bồi dưỡng là những yếu tố quyết định.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực?
    Đánh giá cần kết hợp kiểm tra kiến thức, quan sát thực hành, phản hồi từ học viên và đánh giá thái độ nghề nghiệp, thực hiện định kỳ và đột xuất để đảm bảo tính toàn diện.

  5. Các trường TH&THCS vùng miền núi có khó khăn gì trong bồi dưỡng?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn lực tài chính, cũng như sự phân bố không đồng đều về trình độ giáo viên, ảnh hưởng đến việc tổ chức và tiếp cận các khóa bồi dưỡng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Anh cho giáo viên TH&THCS huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái theo định hướng đổi mới GDPT.
  • Kết quả khảo sát cho thấy công tác bồi dưỡng đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về phương pháp, nội dung và đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, bao gồm nâng cao nhận thức, hoàn thiện kế hoạch, đổi mới phương pháp, cải tiến tài liệu và xây dựng hệ thống đánh giá linh hoạt.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung kiến thức về quản lý giáo dục vùng miền núi, hỗ trợ phát triển đội ngũ giáo viên tiếng Anh đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiếng Anh TH&THCS nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng bồi dưỡng, góp phần phát triển giáo dục ngoại ngữ bền vững tại địa phương.