Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển nhân cách trẻ, đặc biệt là giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội (TC&KNXH) cho trẻ 5-6 tuổi. Theo ước tính, trẻ ở độ tuổi này có khả năng chú ý có chủ định từ 37 đến 51 phút, đồng thời phát triển mạnh mẽ các kỹ năng giao tiếp và nhận thức xã hội. Tuy nhiên, thực tế tại các trường mẫu giáo công lập ở thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam cho thấy công tác quản lý hoạt động giáo dục TC&KNXH còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục TC&KNXH cho trẻ 5-6 tuổi tại 20 trường mẫu giáo trên địa bàn thị xã Điện Bàn trong năm học 2022-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện nhân cách, đạo đức và kỹ năng sống cho trẻ, đồng thời hỗ trợ cán bộ quản lý và giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục qua trải nghiệm nổi bật như:

  • Lý thuyết học qua trải nghiệm của David Kolb: Nhấn mạnh quá trình học tập thông qua chuyển đổi kinh nghiệm gồm bốn bước: kinh nghiệm cụ thể, quan sát suy ngẫm, khái niệm trừu tượng và thử nghiệm thực tế. Lý thuyết này làm cơ sở xây dựng mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục TC&KNXH cho trẻ mầm non.

  • Lý thuyết kiến tạo của Piaget Jean: Tập trung vào sự phát triển nhận thức thông qua giao lưu xã hội và vùng cận phát triển, cho rằng sự hỗ trợ của người lớn và bạn bè giúp trẻ bộc lộ tiềm năng và phát triển kỹ năng xã hội.

  • Lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm của Maria Montessori: Nhấn mạnh việc học thông qua trải nghiệm bằng giác quan và môi trường học cụ, giúp trẻ tự khám phá và phát triển kỹ năng xã hội một cách tự nhiên.

Các khái niệm chính bao gồm quản lý giáo dục, tình cảm, kỹ năng xã hội, hoạt động giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội, đặc điểm tâm lý trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục TC&KNXH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp, so sánh và hệ thống hóa tài liệu từ các giáo trình, sách báo và công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và giáo dục TC&KNXH.

  • Phương pháp thực tiễn: Điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh tại 20 trường mẫu giáo công lập ở thị xã Điện Bàn trong năm học 2022-2023. Phương pháp quan sát, phỏng vấn chuyên gia và giáo viên cũng được áp dụng để thu thập dữ liệu đa chiều.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Excel và SPSS để xử lý và phân tích số liệu thu thập được, đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích nguyên nhân và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu giáo dục TC&KNXH: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định mục tiêu giáo dục TC&KNXH chưa được xây dựng rõ ràng và cụ thể, dẫn đến việc tổ chức hoạt động chưa hiệu quả.

  2. Quản lý xây dựng chương trình: 70% trường mẫu giáo chưa có chương trình giáo dục TC&KNXH riêng biệt mà chỉ tích hợp lồng ghép trong các hoạt động khác, gây khó khăn trong việc đánh giá và theo dõi kết quả.

  3. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục: Chỉ khoảng 60% giáo viên áp dụng phương pháp giáo dục qua trải nghiệm và trò chơi một cách thường xuyên, trong khi đó các hình thức tổ chức ngày hội, lao động tập thể chưa được khai thác tối đa.

  4. Điều kiện hỗ trợ và kiểm tra đánh giá: Môi trường vật chất và tâm lý xã hội tại các trường còn hạn chế, chỉ 55% trường có đầy đủ đồ dùng, giáo cụ hỗ trợ giáo dục TC&KNXH. Công tác kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục TC&KNXH, cũng như thiếu kinh nghiệm và kỹ năng quản lý chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu ở nước ngoài như Mỹ, Nhật Bản và Singapore, nơi giáo dục TC&KNXH được tổ chức bài bản với chương trình riêng biệt và phương pháp học qua trải nghiệm đa dạng, cho thấy thị xã Điện Bàn còn nhiều tiềm năng để phát triển. Việc xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, lớp học hạnh phúc và tăng cường phối hợp với gia đình là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp giáo dục và mức độ trang bị điều kiện hỗ trợ tại các trường, giúp minh họa rõ nét thực trạng và nhu cầu cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý và phương pháp giáo dục TC&KNXH, tập trung vào kỹ năng xây dựng chương trình, tổ chức hoạt động và đánh giá kết quả. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia thực hiện.

  2. Xây dựng và hoàn thiện chương trình giáo dục TC&KNXH riêng biệt cho trẻ 5-6 tuổi: Thiết kế chương trình phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ, có tính linh hoạt và tích hợp các hoạt động trải nghiệm, trò chơi, ngày hội. Hoàn thành trong năm học 2023-2024, do Ban giám hiệu các trường chủ trì.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và giáo cụ hỗ trợ: Trang bị đầy đủ đồ dùng, giáo cụ đa dạng phục vụ cho hoạt động giáo dục TC&KNXH, đồng thời xây dựng môi trường lớp học thân thiện, an toàn và giàu tính tương tác. Kế hoạch thực hiện trong vòng 12 tháng, phối hợp giữa nhà trường và chính quyền địa phương.

  4. Phát huy vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Tổ chức các buổi tuyên truyền, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của phụ huynh về giáo dục TC&KNXH, khuyến khích sự tham gia tích cực của gia đình trong quá trình giáo dục trẻ. Thực hiện liên tục trong năm học, do nhà trường và các tổ chức xã hội phối hợp.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá: Áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá như quan sát, phỏng vấn, đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá của trẻ, đảm bảo tính khách quan và khoa học. Xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá rõ ràng, minh bạch. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do cán bộ quản lý và giáo viên thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục TC&KNXH, từ đó nâng cao năng lực quản lý và xây dựng kế hoạch phù hợp.

  2. Giáo viên mầm non: Áp dụng các phương pháp giáo dục qua trải nghiệm, trò chơi và tổ chức hoạt động chuyên biệt nhằm phát triển kỹ năng xã hội và tình cảm cho trẻ.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục TC&KNXH, từ đó hỗ trợ con em phát triển toàn diện tại gia đình và cộng đồng.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong thực tiễn quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội lại quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Giáo dục TC&KNXH giúp trẻ phát triển năng lực cá nhân, kỹ năng sống, khả năng giao tiếp và hòa nhập xã hội, là nền tảng cho sự phát triển toàn diện và thành công trong học tập cũng như cuộc sống sau này.

  2. Các phương pháp giáo dục TC&KNXH hiệu quả nhất hiện nay là gì?
    Phương pháp học qua trải nghiệm, trò chơi, tổ chức ngày hội, hoạt động lao động và sinh hoạt hàng ngày được đánh giá cao vì phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ và tạo cơ hội thực hành kỹ năng xã hội.

  3. Làm thế nào để đánh giá chính xác sự phát triển TC&KNXH của trẻ?
    Sử dụng kết hợp quan sát, phỏng vấn, đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá của trẻ, đồng thời phối hợp với phụ huynh để có cái nhìn toàn diện và khách quan về sự phát triển của trẻ.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục TC&KNXH?
    Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn của giáo viên, điều kiện vật chất và môi trường tâm lý xã hội trong nhà trường, cũng như sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

  5. Làm thế nào để xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, hỗ trợ phát triển TC&KNXH cho trẻ?
    Tạo môi trường an toàn, yêu thương, phong phú về giao tiếp và hoạt động, xây dựng quy tắc ứng xử rõ ràng, tôn trọng sự khác biệt và khuyến khích trẻ tự do lựa chọn hoạt động trong khuôn khổ quy định.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ 5-6 tuổi tại 20 trường mẫu giáo công lập thị xã Điện Bàn, Quảng Nam trong năm học 2022-2023.
  • Phát hiện nhiều hạn chế trong quản lý mục tiêu, xây dựng chương trình, tổ chức thực hiện, điều kiện hỗ trợ và công tác kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực như nâng cao năng lực cán bộ quản lý, xây dựng chương trình riêng biệt, đầu tư cơ sở vật chất, phối hợp gia đình và đổi mới kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp được đánh giá có tính cấp thiết và khả thi, hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục TC&KNXH cho trẻ mẫu giáo.
  • Khuyến nghị các trường và cơ quan quản lý giáo dục triển khai thực hiện trong năm học tiếp theo để góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ em.

Hành động tiếp theo: Các cán bộ quản lý và giáo viên mầm non nên áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn địa phương.